بخشی از مقاله
مقدمه
سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند: »بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی، روانی، و جسمی؛ بهداشت تنها نبودبیماری یا عقب ماندگی نیست - گنجی . - 1384 از سوی دیگرهیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانواده های سالم برخوردار باشد . خانواده، برآیند یا انعکاسی از کل جامعه است. نقش اصلی و آشکار خانواده، انتقال سینه به سینه ی ارزشها و میراث فرهنگی و اعتقادی، حفظ روابط خویشاوندی، پرورش و تربیت نسل و تامین نیازهای اساسی انسانی و بالاخره تعادل روانی و عاطفی در افراد است - نوابی نژاد، . - 1379 باورهای دینی نیز مثل ارزشها، نگرشها، سنتها و هنجارها از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. این انتقال به عنوان زنجیری، انسانها و در نهایت جوامع را در تدامی به هم پیوسته نگه میدارد. برای این انتقال یا در عبارت پیاژهای تفویض اجتماعی، بزرگسالان به عنوان انتقال دهنده عمل مینمایند. در این بین خانواده در مورد فرزندان نقش کلیدی ایفاء میکند - جوانمرد . - 1390
در چند دهه گذشته خانواده تغییراتی را پیدا کرده است که توجه بیشتر بر خانواده به ویژه نقش پدر در شکل گیری سلامت روان فرزندان را ضروری ساخته است - احمدی و همکاران . - 2013 این در حالی است که مسایل اقتصادی نقش پدر را به عنوان تولیدکننده و برطرف کننده نیازهای اقتصادی نشان داده است - برنستین ,20021بوگارت ,20052دی اردوف و همکاران - 2007 و این موجب شده است که مسئولیتها و نقشهای آنها تا حدی تغییر پیدا کند - راف. - 1992 3 تحقیقات نشان داده است که پدر میتواند تاثیرات بسزایی در رشد و تحول کودک به ویژه در زمینه شناختی، مهارتهای کلامی، موفقیت تحصیلی، عزت نفس و کاهش افسردگی و اضطراب و مشکلات رفتاری داشته باشد - کوان - 20104زمانی که فرزندان در حال رشد و تحول هستند، وجود پدر و مادر در کنار هم یکی از عناصر حمایتی در مقابل خطر و افزایش سلامت روانی آنها است - الدرن و گلن . - 51995
در حالی که افسردگی والدین - وبستر - 1990 6، تک والدی بودن، استرسهای خانوادگی، ارتباطهای متعارض اعضای خانواده با یکدیگر - مک گی و ویلیامز - 1990 7، وجود بیماری روانی در خانواده - مک دنیل1980 8 - و مشکلات اقتصادی و اجتماعی در شکلگیری آسیب روانی در کودک نیز موثرند. کیفیت ارتباط بین پدر و مادر با کاهش استرس در تربیت فرزندان همراه است و همچنین ارتباط پدر با فرزندان منجر به کاهش مشکلات رفتاری در آنها میشود بنابراین میتوان گفت که حضور پدر از مهمترین عوامل مداخله گر در شکل گیری سلامت روان فرزند است که نقش مستقیمی در کیفیت زندگی فرزند دارد - روسل . - 19839 از سوی دیگر تحقیقات بسیاری بر نقش پدر در تربیت فرزندان و استحکام خانواده اشاره داشته -اند - کبررا و همکارا ن10 2007 - نقش او در شکل گیری حمایت هیجانی از کودک منجر به شکل گیری رفتارهایی همچون استقلال و هویت فرزندان میشود - میررا و همکاران . - 200
بنابراین ارتباط با پدر در شکل گیری و رشد روانی فرزندان اهمیت بسزایی دارد. وقتی پدر در خانواده حضور دارد، فرزندان کمتر دچار مشکلات روانشناختی میشوند - لاچ - 112000 و حضور وی موجب شکل گیری سازگاری و سلامت روان در فرزندان می -گردد - ، بنابراین آنان در دوران تحصیل خود کارایی بهتری دارند و دارای رفتارهای ضد اجتماعی کمتری هستند و در برقراری ارتباط صمیمی موفق تر هستند - فلوری - 122002 و نیز اثر مثبتی روی تفکر تعقلی و رشد اجتماعی فرزندان - فلوری - 2006 دارد.از سوی دیگردر زندگی امروزی بیش از هر زمان دیگری شاهد تجارب فشار زایی هستیم که بهداشت و سلامت روان افراد را به مخاطره می اندازد و باعث بروز ناراحتی های روحی و روانی در انسان می گردد.در چنین شرایطی برخی از عوامل می توانند به کمک انسان آیند و مانع از آسیب دیدگی و اضمحلال وی زیر فشار سنگین مسائل و مشکلات گردند. از جمله عواملی که به اعتقاد برخی ازروانشناسان و به استناد مطالعات و پژوهش های انجام گرفته در چند دهه اخیر، نقش و جایگاه مؤثری در قلمرو بهداشت روانی دارد و نیز کارایی آن در درمان بیماری های روانی نشان داده شده است،دین و مذهب می باشد - غباری بناب،. - 1380 آلپورت 1968 -
به نقل از جان بزرگی - 1386 معتقد است که افراد به شکلهای مختلف از مذهب استفاده میبرند. این شکلها عمدتاً به دو نوع حقیقی و ظاهری تقسیم میشود. افرادی که جهت گیری حقیقی به مذهب شان دارند به احتمالاً سطح اضطراب، استرس، افسردگی پایین تری دارند. ولی اشخاصی که به صورت ظاهری مذهبی هستند و از مذهب به عنوان وسیله ای برای رسیدن به اهدافشان استفاده میکنند، سطح بالایی از اضطراب، نگرانی و گناه را تجربه مینمایند - هاملین گلور ، - .2009اریکسون معتقد است که مذهب به عنوان مجموعه ای از آیینها و کارکردها تأثیر زیادی بر رشد شخصیت موفق دارد. پارگمنت با بررسی نظریات مختلف معتقد است که مذهب میتواند موفقیت فرد را برای رسیدن به بالقوگیهای والا پرورش دهد - پارگمنت ، . - 1997بیشتر خانواده ها طبق روشی که باورهای مذهبی یا معنویشان میگویند زندگی میکنند. به نظر پرگمنت مذهب راهی را برای اهمیت و معنی دادن به جهان پیرامون فراهم میسازد. باورهای دینی نیز مثل ارزشها، نگرشها، سنتها و هنجارها از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. این انتقال به عنوان زنجیری، انسانها و در نهایت جوامع را در تدامی به هم پیوسته نگه میدارد. برای این انتقال یا در عبارت پیاژهای تفویض اجتماعی، بزرگسالان به عنوان انتقال دهنده عمل مینمایند. در این بین خانواده در مورد فرزندان نقش کلیدی ایفاء میکند - جوانمرد. - 2014بنابر انچه گفته شد هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی پدر و سلامت روان کودکان و پاسخگویی به این سوال است که آیا جهت گیری مذهبی پدر با سلامت روان فرزندانشان ارتباط دارد یا خیر؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی بود.جامعه آماری کلیه دانش آموزان شهر شیراز درسال 94-95 و پدر این دانش آموزان بودند که به شیوه ی نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با واحد نمونه گیری کلاس انتخاب شده و پرسشنامه های مورد نظر در این گروه نمونه 230 نفری اجرا گردید.سپس داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل واز روش آماری همبستگی پیرسون استفاده شد.
پرسشنامه جهت گیری مذهبی الپورت : این پرسشنامه دارای 20 ماده بوده که 11 ماده آن به جهت گیری مذهبی بیرونی و 9 ماده آن به جهت گیری مذهبی درونی مربوط می شود .در سال 1963 فیگن نسخه ای 21 ماده ای ساخت که تمام گزینه های پرسشنامه الپورت در ان انتخاب شدندو علاوه بر آن یک گزینه دیگر نیز به آن اضافه شد که این گزینه همبستگی بالایی با جهت گیری بیرونی داشت و از آن پس این پرسشنامه بیشتر استفاده شد.اعتبار پرسشنامه به وسیله جان بزرگی - 1377 - با استفاده از روش المای کرنباخ 0/74 و به وسیله الهیاری و رسول زاده 0/71 - 1380 - گزارش شده است.ضریب الفای محاسبه شده در این پژوهش 0/68 بود.
پرسشنامه سلامت عمومی - GHQ -
این پرسشنامه اولین بار در سال 1972 توسط گلد برگ منتشر شد.و هدف آن تمایز قایل شدن بین افراد سالم و بیمار است. پرسشنامه تاکنون در 4 فرم 28،12 ,60 و 30 سوالی به کار رفته است. گلدبرگ و ویلیامز - - 1989 ویژگی های روانسنجی فرم 28 سوالی را در 43 کشور مختلف مورد بررسی قرار دادند و اعلام نمودن این فرم از ویژگی های مناسب تر و حساسیت بیشتری نسبت به سایر فرم ها برخوردار است.نتیجه تحلیل عامل این فرم نسان داد که این فرم دارای 4 عامل اساسی افسردگی, اختلال خواب , اضطراب و علایم جسمی می باشد.ضریب الفای کرنباخ در پژوهش حاضر 0/76 به دست آمد.
