بخشی از مقاله
چکیده
بررسی تاریخ ادیان نشان داده است که ایمان به خدا در درمان بیماریهای روانی و تحقق احساس امنیت و آرامش و پیشگیری از اضطراب و بیماریهای روانی ناشی از آن موفق است .هدف از پژوهش حاضر بررسی هویت دینی - هویت سخت گیرانه دینی و هویت سهل گیرانه دینی - و هویت ملی - هویت دفاع از سرزمین و هویت ایران دوستی - و ارتباط آن با سلامت روان بوده است . در این تحقیق تعداد 250 نفر از افراد 20 تا 60 سال - اعم از زن و مرد - شهر گرگان با توجه به جامعه به صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند و به وسیله دو پرسشنامه هویت دینی و ملی و سلامت عمومی گلدبرگ مورد ارزیابی قرار گرفتند . نتایج به دست آمده نشان داد که بین هویت دینی و سلامت روان رابطه معناداری وجود ندارد و بین هویت ملی - هویت ایران دوستی و هویت دفاع از سرزمین - و سلامت روان به ترتیب در سطح - - p<0/01 و - - p< 0/05 رابطه معناداری به صورت منفی و معکوس وجود دارد ، به طوری که اگر اختلال در سلامت روان بالا باشد ، هویت ملی پایین می آید .
واژههای کلیدی: هویت دینی - هویت ملی - سلامت روان
-1 مقدمه
اخیرا توجه به ارتباط بین مذهب و سلامت ، جاذبه زیادی بین پزشکان بالینی ایجاد کرده است و مطالعات گسترده علمی در این ارتباط صورت پذیرفته است . این مطالعات تاثیر شاخص های مذهبی بر بیماران روانی و بهداشت روانی جمعیت افراد را مورد مطالعه قرار داده است . و میزان بروز اختلالات افسردگی ، خلقی و ابعاد سلامت روانی و رضایت از زندگی را مورد مشاهده قرار دادند . به طور گسترده نتایج حاکی از این بوده است که دین به عنوان یک عامل حفاظتی در برابر بیماری روانی بوده است - لوین ، . [1] - 2010 دین دارای یک ساختار چندوجهی می باشد که ابعاد مختلف مذهب ، هریک به نوعی بر سلامت روان تاثیر می گذارد - هاکنی و ساندرز ، .[2] - 2003 برای بسیاری از مردم اعتقاد دینی -مذهبی اصلی و عمده این است که پروردگارشان وقتی با هر مشکلی مواجه شوند به آنها کمک خواهد کرد ، هرچه افراد بزرگتر می شوند ، به نظر می رسد جنبه های معنویت و دینی آنها افزایش می یابد و یا در زندگی آنها نقش برجسته تری ایفا می کند - رپنتروپ1 و همکاران ، - 2005 . [3]
-1-1 هویت
مفهوم هویت در دو روش مختلف در علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد .روش اول با مفهوم تغییرناپذیری و یا حداقل تغییر آهسته بنیان شخصیت که در تمام جنبه های تعهدات فردی علیرغم تاثیر الگوهای متنوع نقشی آشکار می شود ، سروکار دارد . روش دوم ، با خود سازگار و ناپایدار به طوریکه با انتقال فرد از یک محیط اجتماعی به محیط دیگر ، به طور بالقوه هویتی متفاوت از هر موقعیتی ارائه می کند ، سروکار دارد - اوپنگ ، .[4] - 2013 مفهوم هویت در روانشناسی اجتماعی مدرن یک مفهوم بنیادی است . ماهیت و ساختار هویت جمعی بعلاوه ساختار هویت فردی ، موضوع بسیاری از تحقیقات تجربی و نظری می باشد .هویت به طور کلی به عنوان یک حس فردی " خود " ، وابستگی های گروهی ، ساختار موقعیت ها و وضعیت های دست یافته و نسبت داده شده ، تعریف و توصیف شده است . در گذشته ، هویت از ادراکات شخصی درونی ، خود انعکاسی و کاراکترهای بیرونی منتج می شد ولی امروزه هویت بیشتر به عنوان یک فرایند " شدن " مطرح می شود تا یک فرایند " بودن " . هویت فردی به اقتضای تجربیات فردی و تغییرات اجتماعی می تواند تغییر کند - پیک ، .[5] - 2005
-2-1 هویت ملی و دینی
مفهوم هویت ملی را اصولا باید در جایی به کار برد که ملت شکل گرفته باشد و یک دولت ملی بر پایه ی آن مدعی حاکمیت انحصاری بر کشور ملت باشد .این ادعا به آن معنا نیست که تا زمان شکل گیری یک کشور ملت هیچ گونه هویت مبتنی بر اشتراکات فرهنگی، زبانی، مذهبی وجود نداشته است . آنچه مهم است این است که هویت های اجتماعی نوع اخیر را نمی توان هویت ملی نامید زیرا ملتی بر ساخته نشده و شکل نگرفته است که اعضایش با چنین هویت اجتماعی گسترد ه ای همانندسازی کنند. گرایش به هویت ملی به معنی ارزیابی مثبت یا منفی فرد از ابعاد و مؤلفه های هویت ملی و نیز میزان احساس پایبندی و دلبستگی و تعهد به هویت ملی و تقبل نقش های اجتماعی مشخص در جهت تقویت یا تضعیف آن است .
در واقع هویت ملی به معنای احساس تعلق و وفاداری به عناصر و نمادهای مشترک در اجتماع ملی جامعه ی کل است .مهم ترین عناصر و نمادهای ملی که سبب شناسایی و تمایز می شوند، عبارتند از : سرزمین ، دین و آیین، آداب و مناسک ، تاریخ، زبان و ادبیات و مردم و دولت .در درون یک اجتماع ملی، میزان تعلق و وفاداری اعضا به هر یک از عناصر و نمادهای مذکور ، احساس هویت آنها را مشخص می کند - افشارکهن و همکاران ، . [6] - 1393در بحث هویت دینی ، برخورداری از دین و تعالیم مشترک در یک جامعه مورد توجه قرار می گیرد . هویت دینی فرایندپاسخگویی آگاهانه و هوشمندانه یک ملت به جهان بینی ، ایدئولوژی ، تعالیم دینی و مذهبی و ویژگیهای مناسک و مراسم مذهبی متناسب با اعتقادات دینی و مذهبی خودشان می باشد .
هویت دینی در یک جامعه از یک سو شامل پایبندی افراد به جوهر دین و ارزش های دینی است و از سوی دیگر بیانگر دلبستگی جمعی و عمومی افراد بک جامعه به شعائر ، مناسک و نهادهای دینی می باشد . همچنین دارای بعد عملی نیز هست که همانا مشارکت و تمایل عملی انسانها به ظواهر و مراسم مذهبی و دینی را در بر می گیرد - مولایی ، . [7] - 1386یکی از ساده ترین نکات آغاز گر برای فهم اهمیت هویت مذهبی این است که بدانیم گروههای مذهبی ، گروههای اجتماعی هستند . بیت هامیلتون اشاره می کند که مذهب در واقع یک سیستم استفاده شده برای بقای هویت است .بنابراین ارتباطی بین استقلال فردی و هویت جمعی فراهم می کند . این اشکال یک پیوند مستقیمی با نظریه اجتماعی - SIT - دارد .
چنانچه گروههای مذهبی گروههای اجتماعی هستند ، بهتر است اشاره شود که هویت مذهبی می تواند به عنوان شکلی از هویت اجتماعی فعالیت کند . هویت مذهبی می تواند با اشکال هویت شکل گرفته باشد یا با آنها کنش متقابل داشته باشد .هویت مذهبی و فرهنگی اغلب با هم همپوشی دارند و به نظر می رسد با هم تنیده اند . فرهنگ فرد می تواند گفته های مذهبی را تعیین و تایید کند و افراد اغلب گروههای فرهنگی را توسط مذهبشان تعریف می کند - راجرز و لونتال ، - 2003 . [8]ملیت - قومیت - و مذهب در میان نشانه های هویت گروهی بسیار مهم هستند . گروههای قومی - مذهبی نقشهای بسیاری را به عهده می گیرند و افراد به دلایل بسیاری با این گروه در ارتباطند ، بعلاوه به خاطر داشتن یک هویت مثبت ، احساسات یقین و اطمینان و حس مالکیت ، آنها یک فرهنگ جهانی و معناداری را فراهم می کنند .
مذهب یک سیستم معنادار مهمی برای ایجاد حس موجود و کاهش دهنده اضطراب موجود است - ورکتین و ایلدیز ، . [9] - 2007تعهد به سیستم باور مذهبی می تواند توسط ترویج رفتارهای سودمند سالم - اجتناب از دخانیات ، الکل ، داروها، رفتارهای ضد اجتماعی و ... - برای سلامت روان مفید و سودمند باشد . هم صحبتی با افراد دارای عقاید مشابه در گروههای یکی از شبکه های اجتماعی رسمی و غیر رسمی به دریافت محسوس حمایت عاطفی کمک می کند . نماز دسته جمعی یا فردی یا پرستش ممکن است - شکرگزاری ، بخشش ، عفو ، گذشت ، عشق - ، فواید درمانی و پیشگیرانه را ایجاد کند .
باورهای مذهبی - درباره خدا ، هستی ، هدف زندگی ، زندگی بعد از مرگ ، اختیار ، وظایف انسانی - می تواند با باورهایی که فعالیتهای مراقبت از سلامت را پرورش می دهد همراه باشد . ایمان یا یقین مذهبی می تواند انتظار مثبتی را ایجاد کند که بدین نحو خواهیم دید که امید و خوش بینی ، توانایی پیشگیری یا بهبود بیماری را دارد . در مجموع وساطت روانشناختی پیوند مذهب-سلامت روان ، قابل باور است و این با تحقیق در مورد همبستگی ها و تعیین کننده های سلامت و شفا یافتن سازگار می باشد - لوین5 ، . [10] - 2009
-2 روش تحقیق
در این مطالعه ، جامعه آماری پژوهش شامل افراد 60 - 20 سال شهر گرگان - اعم از زن و مرد - بود که در شهر گرگان ساکن بوده اند . از بین جامعه آماری ، 251 نفر به صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند . افراد در سنین و سطح تحصیلات مختلف در این نمونه جای گرفته بودند . میانگین کلی سن افراد 30 سال بود .
-1-2 ابزارها
الف - پرسشنامه سلامت روان این پرسشنامه اولین بار توسط گلدبرگ - - 1972 ابداع شد . در این پرسشنامه 28 سوالی ، چهار مقیاس فرعی :
