بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی شاخصهاي رشد و عملکر ارقام گندم در رقابت با چاودار، آزمایشی به صورت فاکتوریل، در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با 3 تکرار به صورت افزایشی در سال زراعی 1387-88 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلیسینا انجام شد. فاکتورهاي آزمایشی شامل ارقام گندم الوند و سایسون با تراکم ثابت450 بوته در مترمربع و سطوح تراکم چاودار 0)، 20، 40، 60 و 80 بوته در مترمربع) بود. نتایج بررسی روند تغییرات سطح برگ، سرعت رشدمحصول، تجمع ماده خشک و عملکرد دانه در ارقام گندم نشان داد که بین تجمع ماده خشک و عملکرد دانه با شاخص سطح برگ گندم رابطه مثبتی وجود داشت و با کاهش شاخص سطح برگ در رقابت با سطوح تراکم چاودار، از تجمع ماده خشک و به دنبال آن سرعت رشد محصول و در نهایت عملکرد دانه کاسته شد. با افزایش تراکم چاودار، رقم الوند به دلیل ارتفاع بیشتر و زمان کمتر براي رسیدن به حداکثر سرعت رشد و شاخص سطح برگ، نسبت به رقم سایسون در تداخل با چاودار رقابت کنندهتر عمل کرد. کاهش عملکرد رقم سایسون تحت تاثیر رقابت با چاودار، بیشتر از رقم الوند بود و در تراکم 80 بوته چاودار در مترمربع، به میزان 44 درصد افت نشان داد. درصورتی که میزان کاهش عملکرد در رقم الوند 29/7 درصد بود. کلمات کلیدي: رقابت، شاخصهاي رشد، چاودار، گندم.
مقدمه
آنالیزهاي رشد گیاهی میتواند به عنوان عاملی براي نشان دادن توانایی رقابت گیاهان زراعی و علفهاي هرز به کار رود .(1) راش و رادوسویچ((4بیان داشتند که تداخل بین گیاهان زراعی و علفهاي هرز به وسیله پارامترهاي آنالیز رشد مانند وزن خشک و ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ کانوپی، نسبت ریشه به شاخ و برگ و نسبت برگی بودن، میتواند مورد بررسی قرارگیرد. دونان و همکاران((1 در بررسی خود دریافتند که وزن خشک، سطح برگ و سرعت رشد بیشتر، در شروع فصل رشد باعث افزایش قدرت رقابتی جو در مقابل
892 اکوفیزیولوژي علفهايهرز
یولاف وحشی گردید. این پژوهش با هدف بررسی شاخصهاي رشد دو رقم گندم با خصوصیات مرفولوژیکی متفاوت در تداخل با علفهرز چاودار انجام شد.
مواد و روش ها
آزمایش به صورت فاکتوریل، در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با 3 تکرار به صورت افزایشی در سال زراعی 1387-88 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلیسینا انجام شد. فاکتورهاي آزمایشی شامل ارقام گندم الوند و سایسون با تراکم ثابت450 بوته در مترمربع و سطوح تراکم چاودار(0، 20، 40، 60 و 80 بوته در مترمربع) بود. بذور ارقام گندم با توجه به وزن هزار دانه و قوه نامیه، با تراکم مورد نظر به صورت کاملا یکنواخت در کرتهایی به مساحت 10/8 مترمربع و با فواصل ردیف 20 سانتیمتري به صورت دستی کشت شد. به طور همزمان بذور چاودار نیز با تراکم بالاتر از تیمارهاي مورد نظر در بین ردیفهاي کاشت گندم جاگذاري شد. در مرحله 3 الی4 برگی، بوتههاي چاودار شمارش و با توجه به تراکم مورد نظر در صورت لزوم تنک گردید. به منظور مقابله با علف-هايهرز پهن برگ، در اوایل بهار از سم 2,4-D به میزان 1 لیتر در هکتار استفاده شد. نمونه برداريها از اواخر مرحله پنجهزنی گندم با فواصل 15 روز انجام شد. در هرمرحله با کوادراتی به مساحت 625 سانتیمترمربع (25×25) به طور تصادفی از نیمه بالایی هر کرت دو نمونه برداشت شد. نمونهها پس از تفکیک و اندازهگیري سطح برگ با دستگاه سطح برگ سنج مدل B-L-A971، در آون به مدت 48 ساعت در دماي 75 درجهسانتیگراد خشک و سپس توزین شدند. جهت محاسبه وزن خشک (TDM) ، شاخص سطح برگ (LAI) و سرعت رشد محصول (CGR) از فرمولهاي زیر استفاده شد
CGR=(W2-W1)/((t2-t1)×GA) LAI=([LA1/GA]+[LA2/GA])/2
در این فرمولها CGR بر حسب گرم بر مترمربع در روز،W1 و W2 به ترتیب وزن خشک کل در نمونه برداري اول و دوم، LA1 و LA2 به ترتیب سطح برگ نمونه برداري اول و دوم، t1 و t2 به ترتیب زمان نمونه برداري اول و دوم و GA سطح نمونه برداري شده بر حسب مترمربع است. براي رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که افزایش تراکم چاودار باعث کاهش سطح برگ گندم شد و بیشترین میزان این کاهش در مرحلهاي که گیاه حداکثر شاخص سطح برگ را تولید کرد( مرحله گلدهی) مشهودتر بود (شکل.(1 در تراکم صفر چاودار، رقم سایسون سطح برگ بیشتري نسبت به رقم الوند داشت اما در شرایط رقابت با چاودار، سطح برگ آن نسبت به رقم الوند کاهش بیشتري نشان داد(شکل.(1 در هر دو رقم گندم با افزایش تراکم چاودار، شدت کاهش شاخص سطح برگ، کمتر بود. نورس و همکاران((2001 در توجیه این روند بیان کردند که افزایش تراکم علفهرز سبب افزایش رقابت درون گونهاي آن و کاهش اثرات منفی بر گیاه زراعی شده است. با افزایش تراکم چاودار، رقم الوند به دلیل ارتفاع بیشتر و زمان کمتر براي رسیدن به حداکثر شاخص سطح برگ، نسبت به رقم سایسون رقابت کنندهتر عمل کرد و در تراکمهاي40 تا 80 بوته چاودار تفاوتی در سطح برگ آن مشاهده نشد و همچنین در این تراکمها از شاخص سطح برگ بالاتري نسبت به رقم سایسون برخوردارگردید.
