بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کم آبیاری و تراکم گیاهی بر رقابت یولاف خودرو با ارقام گندم ، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانهای در سال 1392 انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام گندم در 3 سطح - چمران، یاواروس و الوند - ، کم آبیاری در 4 سطح 100 - ، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت مزرعه - و نسبت تراکم در 5 سطح 4:0 - ، 3:1، 2:2، 1:3 و 0:4 گندم:یولاف - بود. صفات اندازه گیری شامل ارتفاع، تعداد پنجه و وزن خشک بوته، کلروفیل و سطح برگهای گندم و یولاف و شاخصهای عملکرد نسبی و عملکرد نسبی کل بود.
در همه ارقام با تشدید شرایط کم آبیاری، وزن خشک بوته گندم کاهش معنیداری نشان داد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین وزن خشک بوته گندم به ترتیب در کشت خالص رقم چمران و در شرایط رطوبتی 100 درصد ظرفیت مزرعه و رقم یاواروس در کشت مخلوط با نسبت 3:1 - گندم : یولاف - در شرایط 40 درصد ظرفیت مزرعه مشاهده شد.
بیشترین عملکرد نسبی گندم به تداخل 1:3 - گندم الوند : یولاف - در شرایط رطوبتی 100 و 80 درصد ظرفیت مزرعه اختصاص یافت و عملکرد نسبی کل نیز در رقم الوند، نسبت 3:1 و ظرفیت مزرعه 100 و 60 درصد مشاهده شد. در تمامی ارقام گندم و در تمام شرایط رطوبتی و نسبتهای تراکم، عملکرد نسبی یولاف بیشتر از عملکرد نسبی گندم بود. نتایج این آزمایش نشان داد که رقم الوند در تداخل با علف هرز یولاف خودرو در تمامی سطوح کم آبیاری و نسبتهای تراکم از برتری رقابتی نسبت به سایر ارقام برخوردار بود.
کلمات کلیدی: گندم، یولاف خودرو، رقابت، محدودیت رطوبت
مقدمه
گندم به لحاظ گیاهشناسی در شاخه گیاهان گلدار، زیر شاخه نهاندانگان، رده تک لپهها ، راسته گلومی فلورا، تیره گندمیان است. کشت و کار و رشد و نمو گندم در تمام نقاط دنیا و در آب و هوای مختلف امکانپذیر است. اکثر مناطق گندم خیز، در نواحی نیمه خشک و نیمه مرطوب واقع هستند. در مناطقی که بارندگی زمستانه دارند،معمولاً 300 میلیمتر بارندگی مقدار حداقل مورد نیاز برای کشت گندم است حدود %45 اراضی زیر کشت گندم دیم در ایران دارای نزولات آسمانی کمتر از 300 میلیمتر در سال میباشند .
اصطلاح کشاورزی دیم به نوعی بیانگر فقدان آب قابل دسترس و کمبود میزان بارندگی میباشد. بالا بودن مقدار تبخیر و تعرق، محدودیت منابع آبی و سایر عوامل باعث شده است تا توجه بیشتری به مطالعه در مورد اثرات تنش خشکی و انتخاب ارقام مقاوم به خشکی شود. - گیاهی است یکساله، تکلپه ای و از خانواده گندمیان که با بذر تکثیر مییابد. گلآذین خوشهای خیلی باز و خوشه منظمی دارد که در تمام جهات به طور یکنواخت رشد میکند. علفهای هرز و گیاه زراعی در ابتدای فصل رشد رقابت چندانی با هم ندارند ولی با گذشت زمان و فرا رسیدن به نقطه محدودیت منابع، رقابت و کاهش عملکرد شروع میشود.
علفهای هرز عامل عمده تاثیرگذار در تولید گیاهان زراعی بوده و رقابت آنها با گیاهان زراعی از جمله مهمترین مسائل مدیریتی مزارع میباشد رقابت یکی از انواع رشد در میان گونهها و یا جمعیتهای گیاهی است. رقابت را میتوان یک تداخل منفی به شمار آورد که باعث کاهش رشد دو گونه گیاه به دلیل ناکافی بودن برخی عوامل مورد نیاز مانند آب، نور، گاز کربنیک و عناصر غذایی کافی میشود با توجه به رابطه بین عملکرد، تعداد بوته و منابع موجود؛ تراکم گیاهی عامل مهمی در مطالعات رقابت به حساب می آید.
مواد و روش ها
این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه فاکتور و در چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای این آزمایش شامل ارقام گندم در سه سطح - چمران، یاواروس و الوند - ، کم آبیاری در چهار سطح 100 - ، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت مزرعه - و نسبت مخلوط گندم و یولاف خودرو در پنج سطح - نسبتهای 0:4، 1:3، 2:2، 3:1 و 4:0 گندم و یولاف - در نظر گرفته شد. تعداد 240 گلدان پلاستیکی 5 کیلویی با خاک - با نسبت 2:1:1 به ترتیب خاک مزرعه با بافت لومی، ماسه بادی و کود حیوانی گوسفندی - پر شدند.برای زهکشی و جلوگیری از تجمع زهآب، در کف گلدانها مقداری سنگریزه قرار داده شد.
در هر گلدان تعداد زیادی از بذرهای گندم و یولاف کاشته شدند و پس از اطمینان از سبز شدن آنها برای نسبت 100 درصد گندم یا یولاف تعداد 4 عدد گیاهچه با رعایت فواصل مناسب باقی گذاشته شدند و برای نسبتهای دیگر تعداد یولاف و گندم به همان نسبت تغییر یافت . اعمال تیمار کم آبیاری با در نظر گرفتن درصدهای ظرفیت مزرعه از 2 هفته بعد از سبز شدن بذرها اعمال گردید و برای اعمال 100 درصد ظرفیت مزرعه ابتدا گلدانها از خاک پر گردیده، در حد اشباع آبیاری و بعد از 24 ساعت وزن گلدانها تعیین گردید که معادل 100 درصد ظرفیت مزرعه در نظر گرفته شد و پس از مشخص کردن مقدار آب مصرفی با تناسب سایر درصدهای ظرفیت مزرعه به دست آمد.
برای این که گلدانها همیشه در حد درصدهای ظرفیت مزرعه باقی بمانند، از هر تیمار آبی - درصد ظرفیت مزرعه - ، گلدانی روی یک ترازوی دو کفهای قرار گرفته شد و در طول آزمایش به محض کاهش وزن هر گلدان، آبیاری برای به تعادل رسیدن ترازو انجام گرفت. در ضمن برای جلوگیری از تبخیر سطح خاک روی سطح گلدانها با فویل آلومینیم پوشیده شد. نمونهبرداری دو ماه بعد از از کاشت گلدان ها انجام شد.
در پایان آزمایش صفات ارتفاع بوته، وزن خشک، تعداد پنجه، شاخص کلروفیل برگ - توسط دستگاه کلروفیلمتر - SPAD-504 و سطح برگ - با استفاده از کاغذ شطرنجی - در هر دو گیاه گندم و یولاف اندازهگیری گردیدند. برای اندازهگیری وزن خشک، ابتدا بوتهها برای مدت 48 ساعت در آون با دمای 70 درجه سلسیوس خشک شده و سپس با ترازوی دو صفر توزین شدند. به منظور تحلیل نتایج، آزمایش در قالب طرح سریهای جایگزینی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از شاخصهای عملکرد نسبی - فرمول - 1-3 و عملکرد نسبی کل - فرمول - 2-3 استفاده گردید تا وضعیت رقابتهای درون گونهای و برون گونهای گندم و یولاف مشخص و مقایسه شود.
فرمول
در معادلات فوق؛ Y12 و Y11 به ترتیب مادهی خشک تولید شده توسط گونهی 1 در کشت مخلوط با گونهی 2 و ماده خشک تولید شده توسط گونه 1 در کشت خالص آن، RY عملکرد نسبی و RYT عملکرد نسبی کل هستند پس از جمعآوری دادهها، تجزیه واریانس با استفاده از نرمافزار SAS صورت گرفت و میانگین ها با آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند.
