بخشی از مقاله

تاریخچه فرش یزد
یزد در حاشیه جنوبی دشت کویر واقع شده و کوههای متعددی اطراف آن را فرا گرفته اند. آب و هوای آن خشک و باران سالیانه اش اندک است. شاید یکی از علل رواج قالیبافی در آن منطقه، شرایط خاص آب و هوایی باشد. از قدیم الایام مردم ساکن در آن ناحیه، علاقمندی خود را به صنایع دستی و بویژه قالیبافی نشان داده اند


جوزافاباربارو جهانگرد ونیزی که در عهد اوزون حسن به ایران سفر کرده درباره یزد چنین می نوسید
... مردم همه به نساجی و بافتن پارچه های گوناگون ابریشمین مشغول اند و ... یزدیان با کار و کوشش خود مقدار زیادی از این پارچه ها را به هند، ایران، جغتای، چین و ماچین، بخشی از ختا، روسیه و ترکستان صادر می کنند... پارچه بافی که نوع دستی آن را شعربافی می نامند از دیر باز در این منطقه و بین بیشتر خانواده ها رواج داشته و بافتن قالی نیز طی یک قرن گذشته به صورت همگانی متداول گردیده است. به گونه ای که ذکر گردید صنایع دستی بویژه پارچه بافی و قالیبافی از اشتغالات عمده اهالی یزد است

از قديم الايام مردم ساكن دراين ناحيه، علاقمندي خود را به صنايع دستي و بويژه قاليبافي نشان داده اند.
"جوزافاباربارو" جهانگرد ونيزي كه در عهد "اوزون حسن" به ايران سفر كرده درباره يزد چنين گفته است كه "مردم همه به نساجي و بافتن پارچه هاي گوناگون ابريشميي مشغول اند و محصولات خود را به هند، ايران، جغتاي، چين و ماچين، روسيه و تركستان صادر مي كنند.
بافتن قالي نيز طي يك قرن گذشته به صورت همگاني در يزد متداول شده است بطوري كه قاليبافي از اشتغالات عمده اهالي يزد است و به گفته مسوولان سازمان بازرگاني اين استان حداقل 20 درصد از اشتغال استان را به خود اختصاص داده است.


ساختار قالي يزد كه عموماً با دار عمودي و گره نامتقارن فارسي و دو پوده توليد مي شود.
در گذشته فرش يزد با طرح و نقش هراتي و چهار خانه بافته مي شد اما پس از ورود طرح هاي فرش كرمان، تنوع بيشتري يافت و اينك طرح ها از اصفهان و كرمان و كاشان اقتباس مي شود ، تأثير پذيري قالي يزد از قالي هاي كرمان بخصوص از زماني كه از نقشه استفاده مي شود بيشتر احساس مي شود با همه اينها در قالي يزد، نقش گل ها با تزئينات هندسي و نيز نقش ترنج و طرح هاي باغي متداول تر است ومسوولان حوزه فرش معتقدند كه به دليل قيمت مناسب و ضخامت بيشتر نسبت به ساير فرش هاي دستباف ايراني ، بيشترين طرفدار را در ميان ايرانيان دارد.


اگر چه قالي يزد عموماً از رنگ بندي تيره تري برخوردار است با اينحال با ايجاد كارگاه هاي متمركز در اين استان در چند سال اخير شاهد تغيير رنگ بندي و طرح در فرش هاي يزدي هستيم و بنظر مي رسد توليد كنندگان اين استان بيش ازگذشته به فكر سليقه يابي و بازاريابي در بازارهاي جهاني هستند.
به گزارش خبرنگار اعزامي "شابا" به استان يزد، رييس اداره بازرگاني استان يزد معتقداست هم اكنون صادرات فرش در استان يزد رشد چشم گيري داشته است.
"مهراب اسكندري" در اين باره گفت: صادارت فرش از اين استان به ساير نقاط جهان در سه سال و نيم گذشته رونق بيشتري گرفته است.


اسكندري اظهار داشت: ‌ بطوري كه بالغ بر سه ميليون دلار صادرات به كشورهاي آلمان، عربستان، پاناما، اتريش، كويت وهند از طريق گمرك استان يزد ثبت شده است.
رييس اداره بازرگاني استان يزد قيمت متوسط فرش استان يزد را در حال حاضر به ازاي هر مترمربع دو ميليون ريال اعلام كرد.


وي در ادامه به اقدامات سازمان بازرگاني استان درجهت ارتقاء جايگاه فرش اشاره كرد و گفت: آموزش ، هماهنگي و نظارت بر توليد ، ارتقاي رفاه و منزلت شاغلان در صنعت فرش و حمايت از حقوق آنان ، اجراي بيمه بافندگان قالي در قالب تفاهم نامه با سازمان تامين اجتماعي ، بيمه درماني كارگاه هاي متمركز ، تجليل از عوامل موثر در توليد فرش در غالب برگزاري جشنواره از جمله اقدامات اين سازمان به شمار مي رود.


اسكندري افزود:‌ بسترسازي و تشويق به منظور ايجاد و توسعه كارگاه هاي قاليبافي، نظم بخشي به فعالان حوزه فرش با تشكيل اتحاديه فروشندگان ، تشكيل اتحاديه بافندگان ، اصلاح ساختار تعاوني توليد كنندگان، صدور كارت شناسايي قاليبافان از جمله اقدامات اداره بازرگاني استان يزد بوده است.


وي تبليغات و بازاريابي ، برگزاري نمايشگاه هاي فرش و مشاركت دادن فعالان در اين رابطه در نمايشگاه هاي داخلي و خارجي ، شناسايي سليقه مشتريان و نياز سنجي بازارهاي جهاني ، اطلاع رساني به منظور رسيدن به اهداف مذكور از طرق مختلف را از ديگر برنامه هاي اين سازمان عنوان كرد.


رييس اداره بازرگاني استان يزد با بيان اينكه هم اكنون 70 هزار بافنده بالقوه در اين استان وجود دارد، اظهار داشت: ‌42 هزار بافنده بالفعل در حال حاضر مشغول به كار هستند و 20 هزار بافنده روستايي در قالب 13 تعاوني روستايي در عرصه فرش فعاليت مي كنند.


وي در تشريح اقدامات سازمان بازرگاني استان يزد در جهت بسط و توسعه توليد فرش نيز گفت: صدور 23 مورد مجوز طراحي فرش با ظرفيت اسمي 14 هزار و450 ورق ، صدور معرفي نامه جهت دريافت دو ميليارد و 270ميليون ريال تسهيلات جهت ايجاد كارگاه طراحي ، صدور 31 مورد مجوز تاسيس كارگاه توليد فرش با ظرفيت اسمي 10 هزار و 650 مترمربع و دريافت سه ميليارد و 750 ميليون ريال ، صدور 32 مورد مجوز مجتمع متمركز با ظرفيت اسمي 26 هزار و 316 مترمربع و دريافت تسهيلات شش ميليارد و 750 ميليون ريال را از ديگر اقدامات صورت گرفته در اين بخش برشمرد.

اسكندري صدور 19 مورد مجوز تاسيس كارگاه غير متمركز با ظرفيت اسمي 19 هزار و 650 متر مربع و دريافت تسهيلات يك ميليارد و 910 ميليون ريالي، صدور پنج فقره پروانه بهره برداي با ظرفيت دو هزار و 500 مترمربع، صدور 24 هزار و 730 فقره كارت شناسايي جهت بافندگان خانگي ، معرفي چهار هزار و 48 بافنده جهت بهره مندي از خدمات بازنشستگي و از كارافتادگي و تشكيل 9 اتحاديه صنف فرش دستباف در استان را از ديگر اقدامات وزارت بازرگاني در اين استان اعلام كرد.
وي همچنين به برگزاري 137 دوره آموزشي معادل 228 هزار و 672 نفرساعت آموزش فرش در سطح بندي هاي مختلف اشاره كرد و تشكيل جلسات ميز فرش استان را از ديگر تلاش هاي سازمان بازرگاني استان يزد عنوان كرد.


به گفته اسكندري،تاكنون هشت هزار و 347 بافنده خانگي نيز جهت دريافت تسهيلات به بانك ها معرفي شده و 9 ميليون و 382 هزار و 400 ريال تسهيلات دريافت كردند.
"محمد حسن ميرجليلي" مديرعامل اتحاديه تعاوني هاي فرش دستباف استان يزد نيز با بيان اينكه در حال حاضر 10 شركت تعاوني فرش دستباف از 10 شهرستان استان يزد تحت پوشش اين اتحاديه هستند ، اظهار داشت: هم اكنون تعداد سهامداراني كه عضو اتحاديه هستند حدود 15 هزار نفر است واين اتحاديه 20 هزار بافنده را تحت پوشش قرار مي دهد.


ميرجليلي توليدات تعاوني هاي خود را بطور متوسط بالغ بر 40 هزار متر مربع در سال عنوان كرد و گفت: ميزان توليدات امسال نيز به مانند سال گذشته بوده است.
وي گفت: بيشتر صادرات اعضاي اين اتحاديه بطور غير مستقيم و از تهران صورت مي گيرد اما تغيير رويه در اين خصوص ديده مي شود و تمايل به صادرات از گمرك استان يزد نيز افزايش يافته است.
ميرجليلي بيشترين خريداران فرش يزد را استان هاي اصفهان، تهران، اراك و فارس عنوان كرد.


مديرعامل اتحاديه تعاوني فرش دستباف استان يزد همچنين به طرح و نقش فرش هاي اين استان نيز اشاره كرد و گفت: پيشتر سبك هاي فرش هاي يزد برگرفته از سبك كاشان بود اما در دهه اخير طرح هاي بسيار جالب و زيبايي به سبك تبريز و اصفهان در حال تهيه است.
وي گفت: اين اتحاديه با عضو گرفتن از ميان بافندگاني كه در خانه ها به كار بافت فرش مشغول هستند مواد اوليه مرغوب و با كيفيت را در اختيار آنان قرار مي دهد.
"علي محمد دهقان" كارشناس فرش نيز گفت: در استان يزد حركت هاي جديدي در جهت آموزش بافندگان و طراحان فرش به راه افتاده است.


وي افزود:‌ هم اكنون سه مركز آموزشي در رده هاي كارداني، كارشناسي و بالاتر در اين استان وجود دارد.
دهقان گفت: بطور متوسط سالانه بيش از 200 دانشجو در رشته هاي فرش در استان فارغ التحصيل مي شوند.
وي گفت: در حوزه هاي مختلف همچون طرح و نقش ، بازاريابي و سليقه يابي بيشتر امور تئوريك مورد مطالعه قرار مي گيرد و هر از چند گاهي از استادان برجسته براي حضور در نشست هاي علمي در دانشگاه هاي يزد دعوت به عمل مي آيد.


"حسين نصيرياني" يكي از توليد كنندگان فرش دستباف در استان يزد نيز در باره تحولات حوزه فرش در اين استان گفت: در اين استان از نظر تامين مواد اوليه و رنگ پيشرفت هاي خوبي حاصل شده است.
وي افزود‌: از اين طريق كيفيت مواد نيز افزايش يافته است و تنوع رنگ فرش يزد روز به روز در حال افزايش است.
نصيرياني اظهار داشت: اقدامات دولت همچون جوايز صادراتي و بازگشت 100 درصدي ارز به صادر كنندگان از جمله اقداماتي بوده كه در اين استان به افزايش ميزان صادرات و بهبود كيفيت فرش كمك كرده است.


وي مهمترين خواسته توليد كنندگان اين استان را اطلاع رساني دولت در خصوص تقاضاي بازار جهاني دانست و گفت: هرچه اطلاعات بيشتري در خصوص آخرين تقاضاها در جهان به توليدكنندگان در كوتاه ترين زمان ممكن ارايه شود به طور قطع در صادرات فرش با افزايش بيشتري مواجه خواهيم شد.


"محمد گلكاريه" ديگر توليد كنننده فرش دستباف و رييس اتحاديه بافندگان فرش دستباف يزد نيز با بيان اينكه از 20 هزار بافنده حدود چهار هزار نفر در مركز استان عضو اين اتحاديه هستند، اظهار داشت: بيش از 80 درصد از بافندگان اتحاديه توليد كننده هستند و از طريق ما به وزارت بازرگاني معرفي مي شوند و مي توانند از تسهيلات دولتي استفاده كنند.
ساختار
در قالی یزد که عموماً با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده تولید می گردد تار از پنبه و پود نیز از پنبه یا پشم است
پرز: کیفیت پشم که عموماً از بازار اصفهان و تهران فراهم می گردد متفاوت است و معمولاً نیمه بلند چیده می شود. برخی قالیهای پرز نخی مصرف خانگی دارند. و گاهاً از پشم براق و کمی نرم و کم دوام نیز استفاده می شود که قالیهای حاصله کیفیت چندانی ندارند


گره: همچنان که پیشتر اشاره شد گره قالی یزد از نوع فارسی باف بوده و تقریباً ظریف تولید می گردد.با رجشمارپنجاه
طرح های رایج
در گذشته فرش یزد با طرح و نقش هراتی و چهار خانه بافته می شد اما پس از ورود طرحهای فرش کرمان، تنوع بیشتری یافت و اینک طرحها از اصفهان و کرمان و کاشان اقتباسمی گردد تأثیر پذیری قالی یزد از قالیهای کرمان بخصوص از زمانی که از نقشه استفاده می شود بیشتر محسوس است

. با همه اینها در قالی یزد، نقش گلها با تزئینات هندسی و نیز نقش ترنج و طرحهای باغی متداول ترند

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید