بخشی از مقاله
خلاصه
در شهرستان نیریز، زارعین تمایل ویژهای به کشت پسته پیدا کردهاند. میزان تولید پسته در سال زراعی ٧٧-١٣٧٦، ٥٠٠٠ تن بوده که حدود ٩٥ درصد از تولید پسته استان فارس را به خود اختصاص داده است.
بنابراین بررسی اقتصادی کشت پسته در این منطقه بسیار با اهمیت میباشد. هدف از این مطالعه تهیه یک راهنما برای اتخاذ تصمیمات تولیدی، تعیین بازده، هزینه بالقوه و تنظیم بودجه مزرعه میباشد. علاوه بر آن سودآوری کشت پسته از روش تحلیل فایده – هزینه مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام این مطالعه، نمونهای شامل ١٨٠ تولید کننده به کمک روش نمونهگیری خوشهای دو مرحلهای انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه در سال زراعی ٧٧-١٣٧٦ جمعآوری گردید. در این مطالعه از روش تحلیل ارزش کنونی جهت ارزیابی اقتصادی استفاده گردید. نتیجه اساسی نشان داد که ارزش کنونی خالص طرح با نرخ بهره ١٨ درصد مثبت و برابر ٩٨٥٩٨٦٨٦٢ ریال و همچنین نرخ بازده پروﮊه (کشت ١٠٠ هکتار پسته) ٦ /٢٥ درصد میباشد که در مقایسه با نرخ رسمی اعتبارات بلند مدت بانکی (١٨%) این پروﮊه سودآور است.
واﮊههای کلیدی: پسته، بازده بالقوه، هزینه بالقوه، نرخ بازده مورد انتظار، نرخ بازده داخلی طرح.
مقدمه
حیات سیاسی و اقتصادی بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما در شرایط کنونی به نحو قابل ملاحظهای متکی به درآمد نفتی است. محدود بودن ذخائر نفتی، نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی و برخی از مسائل سیاسی سبب گردیده تا این بخش از درآمد ملی توأم با ریسک و نگرانکننده باشد. در راستای تحقق اقتصاد چند بعدی و رسیدن به مرز خودکفائی ضروری است تا بیشتر از گذشته به تولید و صادرات کالاهای غیر نفتی توجه گردد و زمینه گسترش این دسته از محصولات با توجه به مزیتهای نسبی منطقهای فراهم گردد.
پسته از جمله محصولات باغی است که علیرغم داشتن بازار جهانی مناسب و برخورداری از مزیت نسبی در زمینه صادرات و بازاریابی، مزیت آن در زمینه تولید در بسیاری از مناطق پستهکاری در پرده ابهام قرار گرفته است. در شرایط فعلی در
بسیاری از مناطق کشور به ویژه مناطق کویری بهرهبرداران گرایش و تمایل ویژهای به کشت این محصول پیدا کردهاند.
کشت پسته بیشتر مناطقی را شامل میشود که با کمبود و شوری آب مواجه شدهاند (٤). بنابراین جهت سامان دادن به گرایشات زارعین و در راستای استفاده صحیح از منابع تولیدی ضروری است تا مزیت اقتصادی این محصول مشخص گردد. این مطالعه به منظور تحلیل فایده – هزینه کشت پسته در شهرستان نیریز که هماینک به عنوان یکی از قطبهای مهم تولید پسته در کشور میباشد، انجام شده است. همچنین انجام سایر مطالعات اقتصادی در زمینه تعیین مزیت نسبی محصولات کشاورزی قابل کشت در منطقه، تعیین کارآیی و عوامل مؤثر بر آن و بالاخره بازاریابی پسته قابل توصیه میباشد.
در این قسمت به برخی از مطالعات صورت گرفته داخلی در زمینه اقتصاد پسته و همچنین به برخی از مطالعات صورت گرفته داخلی و خارجی در زمینه تحلیل اقتصادی طرحهای
٩٢٦ مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ٣٤، شماره ٤، سال ١٣٨٢
سرمایهگذاری با استفاده از روشهای اقتصادی اشاره میگردد.
بندال و همکاران (١٩٩٥) در تحلیل اقتصادی کاربرد آبیاری قطرهای انار در هند، بر اساس تحلیل جریان وجوه نقدی، هزینهها و درآمد را برای ١٠ سال بررسی نمودند. برای انجام این مطالعه از روش ارزیابی تحلیل فایده – هزینه استفاده گردید.
نتایج حاصل از مطالعه نشان داده است که نسبت منفعت به هزینه اضافی (مقایسه سیستم قطرهای با سنتی) را ١٣/٢
محاسبه کردند که نشاندهنده توجیهپذیری اقتصادی آن است.
بهتاش (١٣٧٥) در مقالهای به ارزیابی اقتصادی یکی از طرحهای اجرا شده آبیاری و زهکشی بنه باشت پرداخته است.
در این ارزیابی زمینههای متفاوت هزینه ای و درآمدی و اثرات متعدد هریک از بخشهای زراعت و دامداری در منطقه قبل و بعد از اجرای طرح بررسی گردیده و آلترناتیوهای مختلف با نرخهای بهره متعدد آزمایش شده است. در این مطالعه گردش نقدی، نسبت فایده – هزینه و نرخ بازده داخلی طرح به دست آمده است.
سن رای (١٩٩٥) به بررسی مزیتهای اقتصادی آبیاری قطرهای از دو جنبه کلان و خرد در هندوستان پرداخته است.
بررسیهای انجام شده در ٦ ایالت هند نشان داد که برگشت سرمایه در این سیستم بین یک تا سه فصل تغییر میکند و بیش از یک سوم مزارع کوچک، طول دورهای بیش از ٥/٢ دارند که این امر نشان دهنده توجیه اقتصادی این سیستم است.
شیبانی (١٣٧٥) ضمن تأکید بر اهمیت کشت پسته و ارزآوری این محصول برای اقتصاد کشور، انجام مطالعات اقتصادی در مورد این محصول را بسیار ضروری دانسته است ولی خود مطالعهای از بعد اقتصادی را انجام نداده است و صرفا بر اهمیت توجه به مسائل اقتصاد پرداخته است.
صداقت (١٣٧٦) با هدف بررسی اقتصادی گرایش بهرهبرداران به کشت پسته و تأثیرات آن بر الگوی کشت و درآمد زارعین در استان فارس، مطالعهای را صورت داده است.
برای این منظور از مدلهای اقتصادی متعدد استفاده شده که از آن جمله مدل برنامهریزی خطی، مدل تابع تولید، تابع تولید مرزی و مدل لوجیت بوده است. نتایج اصلی تحقیق نشان داده است که دلیل اصلی گرایش به پستهکاری بحران منابع آبی
(شوری و کم آبی) بوده و وارد شدن پسته در الگوی کشت،
درآمد مزرعه را به مقدار قابل توجهی افزایش داده است.
همچنین نتایج نشان داد که بهرهبرداران پستهکار از لحاظ فنی کارآیی لازم را نداشتهاند.
