دانلود مقاله ترجمه شده خوابیدن و بیدار شدن در سبک زندگی اسلامی با راهکار طب سنتی

بخشی از مقاله

مقاله ترجمه شده خوابیدن و بیدار شدن در سبک زندگی اسلامی با راهکار طب سنتی

زهرا حسینی تبار

چکیده

مطالب زیادی در مورد خوابیدن و بیدار شدن و سنت های اسلامی در کتب و سنت های اسلامی وجود دارد. مسلماً آموزه ها و احکام اسلام در همه جنبه های زندگی همیشه بهترین و کامل ترین کمک کننده به انسان ها بوده است. البته این احکام خیلی کامل هستند و بر مبنای طبیعت هستند؛ بنابراین بهترین آموزه ها و احکام در هر زمینه ای (و همچنین در محتوای بحث ما) را می توان به این شیوه در مورد مسئله خوابیدن و بیدار شدن اعمال کرد. همچنین در مورد طب سنتی نیز، به اختلالات خواب-بیداری توجه شده است و کتاب ها و مقالات زیادی در این زمینه نوشته شده است که اهمیت آن از این دیدگاه درک می گردد، و بنابراین دوره خواب و بیداری در محتوای طب سنتی ایرانی و هر گونه اختلال منتج برای بیماران، بعنوان حفظ کننده انرژی شناخته می شود. چون در این مورد اطلاعات جامعی وجود ندارد، بنابراین مسلم است که راهکارهای اتخاذ شده در مذهب اسلام با طب سنتی میتواند منجر به بروز نتایج کنشگرایانه شود و در نهایت هدف کاهش رنج های انسان و هزینه های اقتصادی ناشی از آن را به انجام برساند. هدف این مقاله اینست که طبقات خواب و بیداری را بر مبنای سبک زندگی اسلامی و طب سنتی ایرانی بررسی کند، و این را دو با هم ترکیب کند تا به راه حل و روش موثری برسد که میتوان آنرا برای ایجاد فرهنگ سازمانی بر مبنای فرهنگ اسلامی گسترش داد، و همچنین ایرانیانی که این اهداف برای آنها آموزنده و ارزشمند می باشد و همچنین میتوان آنرا به نسل بعدی منتقل کرد.

کلمات کلیدی: خوابیدن، بیدار شدن، سبک زندگی اسلامی، طب سنتی

مقدمه

در مکتب طب سنتی ایرانی، حفظ سلامتی در اولویت است. در طب سنتی شش اصول ضروری برای سلامتی وجود دارد که اگر این اصول بدرستی رعایت شوند فرد سلامت خود را حفظ خواهد کرد. یکی از این اصول همان خوابیدن و بیدار شدن است. اصولاً انسان ها به گونه ای ساخته شده اند که نمی توانند همیشه مشغول کار کردن باشند و برای تجدید نیرو به خواب و استراحت نیاز دارند. تعادل و خواب و بیداری برای حفظ سلامتی حائز اهمیت است. میزان خواب متوسط اعمال طبیعی هضم غذا، سوخت و ساز و دفع زهرابه ها را بهتر می سازد و به اندام مختلف بدن، از جمله مغز، نیروی تازه می بخشد. در جامعه امروزی مطابق توسعه سبک زندگی مدرن و تغییر عادات و رفتارها در افراد، هم از لحاظ احساسات و هم از لحاظ تمایلات، و دیدگاه و درک زندگی و آداب و رسوم، بخاطر تغییر در فرهنگ است. نیاز به تدریس فرهنگ اسلامی و سنت های ملی و آموزه های طب سنتی روز به روز بیشتر احساس می شود. انسان نسبت به قرن گذشته خیلی تفاوت پیدا کرده است؛ امروزه دسترسی به اطلاعات جامع آسان و امکان پذیر است. بطوریکه یک رخداد جامع در جهان در یک قالب زمانی کوتاه ایجاد می گردد و نفوذ مردم به سنت ها و آداب به یک مانع کلی تبدیل شده است که مدتهاست که ریشه در جامعه دوانده است. و مزایای مطابق برای افراد جامعه در نهایت به یک بیماری در طبقه بهداشت تبدیل شده است و سطح بالاتر آن سبب عدم هویت می گردد. این مسئله باید بصورت یک توضیح جامع و متقاعد کننده بررسی شود.

تعاریف و فهرست واژگان:

خواب: خواب یک پدیده روحی وابسته به یک فرآیند روانی-فیزیولوژیکی است. خواب باعث جدا شدن روح از بدن می شود. خواب در طب سنتی بدین صورت تعریف شده است:  که خواب دارای حس روحی عقلانی است. و بدین معناست که اگر ناطق یا روح عقلانی بصورت طبیعی از حسهای بدن استفاده نمی کند که توسط خواب بوجود می آید. خواب بر دو نوع است: طبیعی و غیر طبیعی. خواب طبیعی خوابی که است که دارای میزان متوسط است و برای بدن مفید است، اما خواب غیر طبیعی برای بدن مضر است و سبب بیماری می شود.

مرض بیخوابی: بخاطر اینکه مقدار و استمرار خواب در افراد متفاوت است، بنابراین بیخوابی نیز در افراد متفاوت می باشد. این بدین معناست که خوابیدن کمتر از 7 ساعت را برای یک فرد میتوان بعنوان بیخوابی تعریف کرد، درحالیکه برای فرد دیگری این مقدار بعنوان زیاد خوابیدن در نظر گرفته شود. بنابراین نمی توان تعریف جامعی برای همه افراد بیان کرد. بیخوابی بخاطر تعداد بالایی از روانکاوی ها و استفراغ ها، گرمای زیاد بدن و تشنگی و زرداب (خصوصاً در افراد ضعیف) متداول و خطرناک است.

بیدار شدن: بیدارن شدن متضاد خوابیدن است و بصورت زیر تعریف می گردد:

 که بدین معناست که بیدار شدن یک حالت طبیعی است که زندگی جسمانی را با نفوذ روح حس میکند. در حقیقت، بیدار شدن حالتی است که افراد در واکنش به محرک های حسی نسبت به محیط بروز می دهند، تا محیط اطراف خود را درک کنند و از آن آگاه باشند.

خواب آور: باید از بیخوابی طبیعی متمایز گردد که تحت نفوذ دارو ها یا بیهوش کننده ها ایجاد می گردد. علائم این خواب ها اینست که فرد به خواب کامل می رود. و در این مورد حتی قوی تر می گردد وقتی که فرد به خواب می رود و نسبت به محرک های محیطی واکنش نشان نمیدهد درحالیکه این روش در جراحی نیز کاربرد دارد. خصوصیات این نوع خواب اینست که فرد در آنها خواب نمی بیند و میتوان آنرا بر روی نواری مغزی ثبت کرد.

نیاز به خواب و بیداری:

نیاز به خواب و بیداری کاملاً ضروری است. چون همه احساسات و حرکات از نیازهای بیدار شدن هستند و بخاطر اینکه بیدار ماندن طولانی سبب اختلال تنفسی و اختلالات روانی و خستگی و یا مرگ می گردد، بنابراین نیاز به خواب کاملاً ضروری به نظر می رسد. نتیجه بخش هایی از خواب روح که از حرکات و گرمای بدن جدا شده است زمانی دوباره ایجاد می گردد که شما بیدار می شوید. باید توجه داشته که ماهیت فیزیولوژیکی خواب بر مبنای دو اصول است: 1- متوقف سازی انتشار پدیده در بخش های مغز که باعث پدیداری حالت خواب می شود، 2- خواب یک عامل تقویت کننده و نیروبخش برای مغز است. در نتیجه، خواب بخاطر توقف در بخش های مختلف مغز ایجاد می گردد و این توقف بخش های مختلف مغز را ترمیم می کند که در هنگام بیداری از کار افتاده اند.

ماهیت خواب:

مدتهای طولانی، پی بردن به دلیل خوابیدن بخاطر خستگی مورد مطالعه قرار گرفت. در قرن پنجم قبل از میلاد، یکی از فیلسوفان یونانی، پیدایش خواب بخاطر وارد شدن خستگی به رگ های بدن را کشف کرد. افلاطون می گوید: وقتی که خستگی می آید، روح بخاطر استراحت بدن از آن جدا می شود و سفر میکند و وقتی که فرد بیدار میشود دوباره به بدن باز می گردد. مدتهای زیادی تصور میشد که تغییر در جریان خون در مغز دلیل آغاز خواب است. به این صورت که تأثیر کاهش یافتن فشار خون در مغز، باعث آغاز خواب می گردد، و بخاطر فشار خون بالا در مغز، فرد بیدار می گردد. نظریه دیگری در مورد آغاز خواب اینست که در حین خواب، قسمت پایینی قشر خاکستری مغز متورم می شود. دانشمندان با قرار دادن الکترود ها در مغز، پی برده اند که وقتی که الکترود در نزدیکی مبنای مغز در ناحیه هیپوتالاموس قرار داده میشود، حیوان به خواب می رود. ماکون و مورز توسط مطالعات تنکردشناسی برق اثبات

کرده اند که شبکه ای از ساختارها در عضو ساقه مغز وجود دارد که در انتقال هیجان در قشر مخ مهم است، و در این حالت جلوگیری از تحریک باعث آغاز خواب میشود، و همچنین آنها نقش قشر مخ در متوقف سازی و جلوگیری از انتشار شبکه ای از امواج را اثبات کردند که به قشر نیمکره های مغز می رسد. نظر پائولو در این مورد اینست که الکترود تحریک سازی از تکانه های عصبی در نیمکره های مغز جلوگیری میکند. و بعلاوه، قشر مخ تحریک های ضعیف و مداومی را توسط جریان الکترود از قسمت داخلی مغز دریافت میکند. در این حالت شرایطی بوجود می آید که باعث تحریک ضعیف و منظمی در هنگام خواب از خارج می گردد، و فرد به خواب می رود. بنابراین بر اساس نظریه پائولو، قشر مغز در حیوانات با رشد کمتر یا قشر زیر-مغزی در نوزادان نقش کمتری در به خواب رفتن دارد. پائولو انعکاس توقف خواب را معرفی کرد و نشان داد که اگر حیوان را بتوانیم توسط در کامیون های همگام شده بصورت آرام قرار دهیم، حرکات ریتمیک و منظم در انسان ها سبب خواب می شود. او در واقع خواب را نتیجه گسیختگی های خارجی و وقفه های غیرمشروط و مشروط می دانست. در این مورد، گسیختگی سلول های عصبی و مراکز آنها دارای نقش برتری خواهد بود.

ماهیت خواب از دیدگاه طب سنتی:

مطابق طب سنتی ایرانی در هنگام بیداری، آب زلال و پاکی بتدریج از بینی فرو می ریزد. این رطوبت مانع بین بدن و مغز است و از عملکرد تنفس جلوگیری میکند. این رطوبت شبیه ابری است که از تابش خورشید روی دریا ایجاد می گردد و از رسیدن نور به دریا جلوگیری میکند. در حقیقت در حین خواب، بخاطر بخار ورودی رطوبت بدن از طریق رگ ها در سیستم عصبی مرکزی، رطوبت متوسطی در سیستم عصبی مرکزی جمع می شود و باعث ضعف در عصب ها می شود و آنرا آلوده می سازد. نتیجه آن یک روح نفسانی ضخیم است و باعث نفوذ روح نفسانی در عصب ها می گردد. به همین دلیل است که اینرسی در حسهای فیزیکی ایجاد می گردد و حرکت متوقف می شود و فقط اعمالی که برای بقا ضروری هستند باقی می مانند و فرد به خواب می رود. در این دیدگاه، بدن بصورت غریزی بصورت سطحی یا عمیق در حین خواب باز می گردد که این گرمای غریزی برای هضم غذا و رشد بدن استفاده می شود

. دلیل این مسئله، افزایش آبی است که از بدن آزاد میشود و به سیستم عصبی مرکزی می رسد. این آب با روی نفسانی ترکیب می شود و آنرا غلیظ می سازد، و این افزایش غلظت ادامه می یابد تا اینکه به سیستم عصبی هر یک از اندام ها می رسد، و در سیستم عصبی باقی می ماند و غلیظ می گردد و در نهایت نیز به این سیستم وارد می شود و سبب ضعف این سیستم می گردد. بنابراین وقتی که نیروهای روحی ضعیف می شوند و نمی توانند به اندام ها نفوذ کنند (که این اندام ها قادر نیستند که حرکت را حس کنند)، خواب آغاز می گردد. وقتی که رح قادر نیست که بدن را کنترل کند، گرمای غریزی غذا را بطور کامل دریافت میکند و آنرا هضم می کند. و غذا باعث جریان خوب خون می گردد و بدن نیز توسط این خون گرم می شود. در حین خواب، مغز نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و ادارک ها و واکنش ها نسبت به محرک های خارجی نیز خیلی ضعیف می شود و یا در سلامت، عمق خواب، سن و تمایل به تحریک آنها ناپدید می شود.

تأثیرات فیزیولوژیکی خواب:

تأثیرات فیزیولوژیکی خواب در دو قسمت اعمال می گردد: یکی بر روی سیستم عصبی و دیگری بر روی سازمان های دیگر بدن. البته تأثیر اول به نظر می رسد که مهمتر باشد.

تأثیرات فیزیولوژیکی خواب بر روی سیستم عصبی مرکزی: فعالیت مغزی در حین خواب را بررسی میکند، که به قرن 18 باز می گردد. 100 سال پیش، تجزیه و تحلیل روحی بر روی خواب انجام شد که این فرآیند برای تشخیص و درمان استفاده شد. حدود 50 سال پیش، علم فیزیولوژی روانی این امکان را فراهم آورد که فعالیت در حین خواب ثبت گردد و REM و NREM ارزیابی گردد. و علاوه بر دو قسمت خواب، عواملی مانند زمان شب، توالی دوره NREM و تأثیر فعالیت روزانه مغز را نیز بررسی میکند که میتوانند به فیزیولوژی روانی خواب کمک کنند.

مزایای خواب:

- خواب اثرات سودمندی در بازیابی تعادل به بدن دارد.

- خواب خستگی را از بین می برد.

- یکی از مزایای خواب، ایجاد هوشیاری، راحتی و اشتهایی است که این فکر را ایجاد میکند که کند می گردد و ضعف را متوقف می سازد و هضم غذا را نیز بهتر می سازد و شادی را به بدن وارد میکند.

- خواب میتواند طول عمر و قدرت بدن را افزایش دهد. چون زهرابه ها و اکسیدان ها بعلت ضایعات و مواد ستونی، اسیدهای سمی و فرسایشگر مانند اسید لاتیک، اسید اوریک، آمونیاک، اوره و پورین، که باعث خستگی میشود، خواب آلودگی و فرسایش سلول ها، توسط پدیده های معجزه آسای خواب و استراحت کاهش داده می شود و یا تغییر می یابد و به سیستم دفع بدن منتقل می گردد. در حین خواب، بدن غذا را هضم میکند و آنچه را که در بدن ذخیره شده است دفع میکند و بدن برای بیدار شدن و حرکت دوباره آماده می گردد.

- خواب گرمای غریزی را می گیرد و آنرا متوقف می سازد و از کاهش یافتن آن جلوگیری میکند. بنابراین باعث نیرو بخشی به همه نیروهای طبیعی بدن می گردد. دما در قسمت های داخلی بدن افزایش می یابد. در این حالت ماهیت مواد داخل بدن بر بدن غلبه میکند و مواد را هضم و جذب می کند.

- خواب موادی را هضم میکند که آنها آماده کرده اند و یا دما را با خون به حالت اولیه باز می گرداند و آنرا گرم میکند. گرما در بدن منتشر می شود و کل بدن توسط گرمای غریزی احاطه می گردد. غریزه درونی باعث هضم بهتر می شود و همچنین مخاط را در بدن بهتر آماده می سازد. این مسئله سوخت و ساز بدن را فراهم می سازد و بدن را برای دفع ضایعات آماده می سازد. بعبارت دیگر، خوابیدن مواد گرم را برای هضم در بدن آماده می سازد و آنها را با جریان خون گرم میکند. این گرما در سراسر بدن منتشر می شود و بدن بصورت غریزی از آن پر می شود.

- در حین خواب همه استفراغ های بدن (بجز عرق کردن) کند می شود و بنابراین انرژی بدن حفظ میشود و خستگی از بین می رود. فقط عرق کردن در حین خواب افزایش می یابد که توسط کامل شدن گوارش (و نه توسط استفراغ) ایجاد می گردد.

- بعلت کاهش کمتر و گوارش کامل بیشتر، و حفظ رطوبت هایی که باید توسط استفراغ از بدن حذف گردد ، رطوبت بدن در حین خواب افزایش می یابد.

مزایای بیداری:

- در حین بیداری عرق کردن بدن کمتر رقیق میشود (عدم وجود مواد رقیق) و حفظ عرق غلیظ نیز کاهش می یابد (باقی ماندن مواد غلیظ).

- در هنگام بیداری روح به سمت خارج متمایل می گردد و مواد داخل بدن نیز رقیق می گردند و چون پوست از مواد گرم است در بدن باقی نمی ماند و بصورت عرق خارج میشود.

- دفع ضایعات در حین بیداری نسبت به خواب مؤثرتر است و مواد بخوبی جریان پیدا میکنند.

- در حین بیداری ضایعات و مواد سمی و ضد اکسنده هایی که در حین خواب به قسمت های دفع کننده بدن انتقال داده شده اند، بصورت عرق دفع می گردند، و ضایعات و قسمت نهایی قولون را ترک میکنند و به کلیه ها می رسند.

مضرات خواب:

A- خواب زیاد:

پیامبر خدا گفت: خدا سه چیز را دوست دارد: کم حرفی، کم خوابی و کم خوری. و همچنین گفت: یکی از بدترین چیزها در مورد امت من که از آن می ترسم خواب زیاد است.

امام علی می گیود: مردم جهان افرادی هستند که خیلی می خوابند. او همچنین گفت پرخوری و خوابیدن زیاد زندگی را مختل می سازد و دنیا و مذهب را از بین می برد.

امام صادق می گوید: چهار چیز وجود دارد که حتی ارزش کم آنها زیاد است: آتش، خواب، بیماری و نفرت.

خواب زیاد عواقب زیادی دارد، بدین معنا که نیرو و احساس را کم میکند و بخاطر تضعیف مواد باعث بروز گرسنگی میشود و چون نیرو را کم میکند گوارش را نیز کمتر می سازد. خواب زیاد سبب حفظ گرمای غریزی می گردد و نیروی بدن را کم میکند. نیرو و احساس را کم میکند و مغز را سنگین می سازد. خوابیدن زیاد، خصوصاً برای تمایلات جنسی و رطوبت مضر است. علاوه بر افزایش رطوبت بعلت حفظ کم مواد و گرمای غریزی، بدن را نیز سرد میکند. و بیماری های ناشی از آنها را افزایش میدهد. خواب زیاد، خصوصاً در افراد چاق، باعث شل شدن بدن و اضافه شدن مخاط و سرد شدن بدن می شود. اگر چرک داغ در بدن باشد، خواب زیاد باعث گرمای غیرعادی می شود و بدن را گرم میکند. خواب زیاد بعلت افزایش رطوبت سبب ضعف و سستی می گردد و مانع از تجزیه و تحلیل روحی (چه در حیوانات و چه در روح طبیعی یا معنوی) می گردد.

B- زمان مضر برای خواب:

خواب صبح: اگر فردی در موقع صبح قبل از حرکت یا ورزش یا غذا خوردن بخوابد، ضعیف، سرد، خسته و خشک خواهد شد. اما باقر می گوید: خواب در آغاز روز کار افراد نادان است و خواب بعد از ظهر خوب است و خوب پس از غروب کار افراد جاهل است و خواب سرشب نیز پیشنهاد نمی گردد. امام علی می گوید خواب موقع غروب و قبل از طلوع آفتاب فقر است.

خواب در روز: زمان دیگری است که خواب در آن مضر است چون مخاط، زکام، خرابی پوست، طحال، کسالت و بی اشتهایی را افزایش می دهد.

C- شرایط مغایر با ناحیه روده ای در حین خواب:

گرسنگی در خواب: چون در موقع خواب، میل غریزی به گرما در درون وجود دارد، بنابراین غذا باید بصورت دیگری هضم شود و بدن خود آنرا هضم میکند، که منجر به کاهش کلی در قدرت فیزیکی، لاغری و ضعف گرمای غریزی و سرد شدن بدن میشود. اگر خواب با خلاء همراه باشد، فرد بخاطر ضعف گرسنه میشود و بدن او سرد خواهد شد. و یا اگر با اختلالی مواجه شود که در قدرت گوارشی وجود دارد، بدن فرد سردتر خواهد شد.

خواب با شکم سیر: اگر در موقع خواب شکم سیر باشد، گوارش نیز با مشکل روبرو می شود (خصوصاً در هضم غذاهای سنگین) وقتی که غذای هضم شده سرد می شود بدن دچار درد می شود.

مضرات بیدار ماندن زیاد: اگر بیدار ماندن بیشتر از حد معمول باشد، سلامت مغز به خطر می افتد و باعث خشکی و ناکارآمدی مغز می شود. در نتیجه، مغز دچار اختلال می گردد و مخاط را می سوزاند و بیماری های شدیدی سراغ فرد می آید. بیدار ماندن زیاد سبب خشکی و یبوست می گردد. چون در این حالت، فرآیند ضعف در بدن بعلت افزایش گرسنگی افزایش می یابد. این ضعف در رطوبت رقیق شده نیز اتفاق می افند که در نهایت بعلت خشکی زیادی سبب اختلال در سیستم عصبی مرکزی و اختلالات مغز می گردد و سوزاندن و آبدار شدن مخاط افزایش می یابد و بیماری های خاصی را ایجاد میکند و گرما را افزایش میدهد. گوارش با ضعف نیرو انجام میشود که دلیل کندی مغز است چون تنفس ضعف را تجربه می کند و سنگین می گردد. بیدار ماندن زیادی دمای بدن را تحریک می سازد و پوست را خربا می کند و بدن را خشک می سازد (خصوصاً در بدن افراد لاغر) و احتمال بیماری را افزایش میدهد. بهتر است که هیچ کس خود را برای بیدار ماندن تحت فشار نگذارد چون بدن او سست و کند می شود. و اگر حسهای او ضعیف شوند و حرکت او قوی باشد، او خود را وادار می سازد تا بیدار بماند.

شرایط موقعیتی و محیطی خواب:

مانند بسیاری از موارد و راه های مختلف سبک زندگی، اسلام راه درست و ترتیب خاص مکان مناسب خواب را نیز بیان کرده است. پیامبر خدا گفته است: بر روی پشت بامی نخوابید که امن نیست. امام صادق می گوید بر روی حیوانات خود نخوابید چون پشت حیوان سریعاً زخم میشود. مگر اینکه خواب آلود هستید و امکان استراحت را دارید در غیر اینصورت نخوابید. امام کاظم گفت: پیامبر خدا فردی را لعن کرده است که در خانه به تنهایی میخوابد.

مقدار مورد نیاز برای خواب: به نظر میرسد که 6 ساعت خواب برای بعضی از ما نرمال است، درحالیکه برای افراد دیگر این زمان ممکن است 9 ساعت یا بیشتر باشد تا به حالت طبیعی برسند. متخصصان بر مبنای ادراک های بالینی و تحقیق (که در آن، به مخاطبان اجازه داده میشود که خواب طبیعی خود را پیدا کنند) معتقدند که برای اغلب افراد 7 تا 9 ساعت خواب ضروری است. هدف اینست که حس فرد در صبح تازه شود و بیدار بماند و در حین روز بدون کمک دارو یا عوامل دیگر هوشیار باشد. اگرچه تحقیقات بیشتری برای بررسی رابطه بین بی خوابی مزمن و نتایج خاص سلامتی مورد نیاز است، با اینحال با اطمینان میتوان گفت که خواب اهمیت زیادی دارد. مانند تمرین منظم و رژیم غذایی مناسب، خواب کافی نیز برای سلامتی مهم است.

دستورالعمل های طب سنتی در مورد استمرار خواب بشرح زیر است:

- بهترین زمان برای خواب زمانی است که گوارش شکمی انجام میشود و غذا از روزنه شکم عبور میکند و نباید آن قسمت متورم باشد. خواب قبل از این زمان سبب فشار روانی و متورم شدن شکم و خواب های پریشان می گردد.

- متوسط زمان خواب 6 ساعت است و نباید بیشتر از 10 ساعت باشد. بهترین زمان برای خواب بین 10 و نیم شب تا 3 و نیم صبح است. و بیدار ماندن در شب خیلی بد است و بیدار شدن در صبح زود مورد تأکید است. بنابراین بهترین زمان برای بیدار شدن از لحاظ شرعی، با زمان خواب پیشنهاد شده طب سنتی مطابقت دارد. وقتی که آفتاب طلوع میکند و ما به صبح نزدیک تر می شویم، خواب تنفس بیشتری نیاز دارد و بنابراین بیدار شدن در آن موقع تأکید می شود و عبادات بیشتر در زمان نزدیک به صبح انجام میشود.

- از خواب بین ظهر و غروب آفتاب منع شده است.

- خواب نباید در حین روز انجام شود. خواب در موقع روز، خصوصاً در زمستان، باعث بیماری ریزش آب بینی میشود. بزرگترین مضرات خواب در هنگام روز برای افراد سرد مزاج است. از بین رفتن چهره، ضعف بدن، عدم اشتها و کسالت از علائم دیگری خواب در روز هستند.

- چرت زدن قبل از ظهر خوب است.

- خواب موقع غروب مخاط را تحریک میکند و افراد را خسته می کند و خوب نیست.

- خواب روزانه نمیتواند جایگزین خواب شب باشد. و افرادی که به خواب در روز عادت دارند باید بتدریج این عادت را تغییر دهند.

بیخوابی:

بیخوابی رایج ترین اختلال خواب است که فشار زندگی مدرن آنرا در جهان و ایران افزایش داده است، و نیاز به درمان های متعددی دارد، و مشکلات اقتصادی زیادی را برای افراد و جامعه بوجود می آورد.

همچنین، تأثیرات محرومیت خواب در دوره ها و روابط اجتماعی، عملکرد روزانه فرد را مختل می سازد. بیخوابی، مشکل داشتن در آغاز خواب و عدم خواب است که عدم واکنش نسبت به خستگی است. اختلالات خواب بتدریج سبب خواب آلودگی زیاد در روز می شوند که میتواند بر خلق، هوشیاری، حافظه، امنیت و عملکرد روزانه تأثیر بگذارد. بیخوابی در منبع طب سنتی ایرانی صحر “Sahr” نامیده میشود. سب سنتی ایرانی علت های بیخوابی را به دو طبقه تقسیم کرده است: ارادی و غیر ارادی. و طینت بد رفتار را علت اصلی بیخوابی در بیخوابی ارادی میداند. این علت ها با علت های بیخوابی در طب مدرن مقایسه می شوند که شامل اختلالات طبی، ذهنی یا محیطی می باشد. بعضی از علت های بیخوابی در طب سنتی توسط علم مدرن تأیید می گردد و دلایلی نیز در طب سنتی وجود دارد که در طب مدرن یافته نشده است. بیدار شدن زمانی طبیعی است که فرد آنرا بخواهد، اما وقتی که بیدار شدن خیلی طولانی گردد و به Sahr برسد گرما و خشکی در بدن افزایش می یابد و باعث خرابی پوست صورت و گود شدن چشمها میشود. بنابراین مقدار و استمرار خواب در افراد متفاوت است، و بنابراین محرومیت خواب نیز در افراد متغیر است. خوابیدن کمتر از 7 ساعت را میتوان برای یک فرد بعنوان بیخوابی در نظر گرفت درحالیکه ممکن است برای فرد دیگری بعنوان خواب زیاد در نظر گرفته شود. بنابراین نمیتوان تعریف جامعی برای همه افراد بیان کرد.

دلیل خواب:

تعادل خواب و بیداری در حفظ سلامتی و درمان بیماری ها مهم است اما امروزه توجه کمتری به این مسئله میشود. عدم تعادل در خواب و بیداری میتواند باعث بیماری های مختلفی شود. خواب اعمال طبیعی گوارش، سوخت و ساز و دفع زهرابه ها را بهتر می سازد و قدرت مغز را تقویت میکند و اندام ها را تجدید میکند و بافت های آسیب دیده را ترمیم میکند و بطور کلی سلامتی را به بدن باز می گرداند.

علت های بیخوابی:

طب سنتی ایرانی علت های بیخوابی را به دو طبقه تقسیم میکند. مطابق آن، فرد عملکرد نامناسبی از لحاظ کار، تغذیه، و فعالیت فیزیکی دارد و عادات خواب برای دفع، خصوصاً در افراد مستعد منجر به بیخوابی می گردد.

دلایل ارادی: عواملی که فرد در ایجاد آنها نقش دارد و فرد میتواند در زندگی خود برای درمان بیخوابی به حذف این عوامل کمک کند و شامل موارد زیر است:

- بعنوان مثال، استفاده از عوامل ساختگی برای امنیت شغلی باید موجود باشد، خصوصاً در فردی که دمای طبیعی بینی او خشک است.

- خوردن کم تا حدی که بتواند ماهیت بینی را خشک کند و سبب بیخوابی شود.

- خوردن زیاد تا حدی که سنگینی شکم و عدم توانایی هضم غذا در شکم سبب بیخوابی میشود.

- روشن بودن محل خواب در افراد مستعد بیخوابی ایجاد میکند.

- استفراغ زیاد یا قدم زدن در آفتاب در هوای گرم میتواند بینی را خشک کند و سبب بیخوابی شود.

دلایل غیر ارادی:

عواملی که بصورت ناخواسته سبب بیخوابی در افراد میشود و در حین سلامتی و بیماری رخ میدهد. حالت های روانی که در حین سلامتی افراد رخ میدهد: مانند غمگینی، ترس و بسیاری از افراد و حواس پرتی. این شرایط در اغلب افراد سبب بیخوابی می گردد. بخاطر شدت گرمایی که در روح طبیعی ایجاد می گردد تا از بدن خارج گردد و میتواند سبب بیخوابی گردد. اما توسعه این حالت روانی در تعداد کمی از افراد مکانیزم های متفاوتی دارد که ممکن است سبب بیخوابی گردد؛ بطوریکه بینی توسط حالت های روانی گرمتر می شود و بخاطر اینکه گرما بصورت نم گیر است، مانند شعله یک چراغ بعلت گرما که نفت را به سمت نور می کشد، بینی نیز پر از رطوبت می شود و فرد به خواب می رود.

علائم بیخوابی:

همانطور که قبلاً گفتیم، بیداری زیاد برای بدن مضر است. بیدار بودن زیاد و بیدار ماندن در شب باعث خشک شدن بدن میشود و رطوبت بدن را از بین می برد و همچنین سبب معیوب شدن شکم در سیستم عصبی مرکزی می گردد. بنابراین نباید این نوع بیداری استمرار پیدا کند. اگر فردی انجام این کار را ادامه دهد، بعلت خشک شدن رطوبت در سیستم عصبی مرکزی و همچنین بعلت سوزاندن خلط، باعث مشکلات روانی مانند جنون می گردد. تاکنون اثبات شده است که بیخوابی منجر به نتایج مضری برای بدن می گردد. برای مثال، اثبات شده است که بیخوابی رابطه مستقیمی با بعضی از ناراحتی ها (مانند اختلالات شخصیتی یا خصوصیتی) دارد. همچنین بیخوابی طولانی اغلب باعث مشکلاتی در مغز و سیستم عصبی برای انجام فعالیت ها می گردد و فرآیند تفکر توسعه ای بتدریج در یک خواب طولانی فعال می گردد. همچنین، فرد (حتی بیماران روانی) ممکن است پس از بیخوابی طولانی تند خو و بدخلق می گردد. بیخوابی با توسعه خستگی تدریجی و درک ضعف باعث بروز اختلالات می گردد. خواب اثرات مفیدی بر روی بازیابی تعادل برای بدن دارد. و بیخوابی برای همه سیستم های بدن مضر است.

روشهای درمان بیخوابی:

رژیم غذایی و موادی که در آن موجود است و مقدار آنها به فرآیند خواب کمک میکند. همچنین ورزش کردن در حین روز میتواند کیفیت خواب را افزایش دهد. برای درمان بیخوابی فرد باید خود را برای خواب آماده کند. پیشنهادات زیر کمک زیادی به شما خواهد کرد:

- بصورت منظم و به موقع بخوابید

- خوابیدن در فضای باز بهتر است. بتدریج قدم بزنید و نفس های عمیق بکشید.

- خوردن میوه گل ساعت جوشیده و گیاه کاسنی قبل از خواب مفید است.

- استحمام و گرفتن دوش آب گرم قبل از خواب نیز به درمان بیخوابی کمک میکند.

- چیز دیگری که به خواب کمک میکنند، ریختن سرکه در آب داغ و خوردن آن است.

- لباس مناسبی برای خواب بپوشید.

- از مکانی با دمای مناسب برای خواب استفاده کنید، نه سرد باشد و نه گرم. بهترین دما برای خوابیدن بین 18 تا 21 درجه سانتیگراد است.

در شب از روشنایی مناسبی برای محل خواب استفاده کنید.

- پس از خوابیدن در مورد خواب فکر کنید و به خود بگویید خواب برای من ضروری است.

- از افکار تحریک کننده نگرانی خودداری کنید.

- برای به خواب رفتن چشمهایتان را با آرامش ببندید و آنها را محکم و با فشار نبندید. و پس از بستن چشمها، چند نفس عمیق بکشید مانند زمانی که خوابیده اید و نفس می کشید.

نتیجه گیری:

مطابق مطالبی که گفته شد، میتوان این نتیجه گیری را بیان کرد که یکی از مهمترین مسائل در طب سنتی ایرانی که در اسلام نیز توصیه می گردد مسئله خوابیدن و بیدار شدن است. ما میتوانیم اهمیت این مسئله را از گفته های امامان معصوم درک کنیم که حتی به جزئی ترین مسائل اصول خوابیدن و بیدار شدن نیز اشاره میکنند. در مقالات اسلامی اهمیت سلامت فیزیکی و سلامت روانی خواب و در مورد پیامدهای منفی محرومیت از خواب گفته شده است که نیاز به خواب باید فوراً برآورده گردد. با اینکه خواب یک نیاز اساسی برای سلامت روانی است، با اینحال عمل برآورده کردن آن منجر به نتیجه منفی می گردد. چون احکام اسلام همیشه سودمند هستند و سلامتی انسان را به دنبال دارد، توصیه های ذکر شده را میتوان بعنوان یک قانون کلی برای همه افراد بیان کرد و استفاده از آنها خیلی سودمند می باشد. این توصیه ها حکم اساسی اصلی برای حفظ و بهبود سلامتی افراد جامعه هستند.