بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی عبارت است از مجموعه رفتارها و الگوهاي کنش فردي و گروهی که معطوف به ابعاد هنجاري و معنایی زندگی اجتماعی باشد. همچنین می توان هر مجموعه منسجمی از الگوهاي رفتاري برآمده از آموزه هاي دینی را که در چارچوب معین شده از طرف دین قرار داشته باشد، یک سبک زندگی دینی به شمار آورد. براي تعریف، ترسیم و ترویج سبک زندگی دینی لازم است که به منابع اسلام که بخش اعظم آن در سنت و سیره عملی پیامبر گرامی اسلام - ص - و ائمه اطهار - علیهم السلام - جاي گرفته است، توجه ویژه شود. هرچند سیره آن بزرگواران تمامی ابعاد زندگی انسانی را دربر می گیرد، اماتبیین الگوهاي رفتاري آنان در حوزه مسائل اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین در این حوزه نیز دو مفهوم نظم و امنیت جایگاه ویژه اي دارند که در مقاله حاضر ابتدا به تبیینی واژه شناسانه از مفهوم سبک زندگی، نظم و امنیت پرداخته شده است و سپس به دو مفهوم نظم وامنیت در سیره علمی و عملی پیامبر اعظم و اهلبیت ایشان - علیهم السلام - در حوزه مسائل اجتماعی پرداخته شده است.
واژگان کلیدي: سبک، سبک زندگی، نظم، امنیت، امنیت اجتماعی، سنت، سیره
مقدمه
سبک زندگی به عنوان مجموعه در هم تنیده اي از الگوهاي رفتاري فردي و اجتماعی، برآمده از نظام معنایی متمایزي است که یک فرهنگ در یک جامعه انسانی ایجاد می کند؛ و از آن جایی که هیچ کدام از جوامع بشري را نمی توان عاري از فرهنگ تصور کرد، بنابراین، می توان گفت تمام اجتماعات انسانی، از ابتداي تاریخ تا کنون داراي سبک زندگی خاص خود بوده و از الگوهاي رفتاري متناسب با شاخص هاي فرهنگی خود برخوردار بوده اند. بر اساس چنین رویکردي، بحث از سبک زندگی و الگوهاي نظام مند رفتاري، بحث تازه اي نخواهد بود؛ واقعیت آن است که اقتضائات زندگی در جوامع مدرن و متکی بر فرهنگ و تمدن غربی، به تدریج الگوهاي خاصی را براي زندگی و رفتار ارائه کرده است.
به زعم دانشمندان علوم اجتماعی در یک قرن گذشته، شرایط جدید کار، تولید، انباشتگی کالاهاي مصرفی و همچنین فراهم آمدن زمان فراغت بیشتر براي بخش زیادي از اقشار جامعه، نشانه اي از تحول عمیق اجتماعی و فرهنگی بوده و این شرایط نوین، الگوهاي رفتاري تازه اي را می طلبد که می توان آن ها را در قالب عنوان کلی سبک زندگی مورد بررسی قرار داد. حاصل این رویکرد نیز خواسته یا ناخواسته، تلاشی گسترده براي معرفی، ترویج و تثبیت سبک خاصی از زندگی خواهد بود که خاستگاه آن، فرهنگ سکولار غربی و عقبه معرفتی آن است.روشن است که پذیرش منفعلانه این گونه از الگوهاي رفتاري، براي جوامع مسلمان که خود در پرتو آموزه هاي اسلامی، توانایی تعریف و ترسیم سبک زندگی دینی و تبیین الگوهاي متناسب با آن را دارند، شایسته نبوده و باید به اقتضاي فرهنگ دینی خود، به سبک زندگی اسلامی روي آورند.
بازخوانی آموزه هاي اسلام و ژرف اندیشی در آن، ظرفیت بالاي این آموزه ها را براي فرهنگ سازي و ارائه الگوهاي رفتاري مناسب نشان می دهد؛ زیرا انتزاعی ترین لایه هاي اعتقادي و معرفتی تا عینی ترین سطوح رفتاري که امروزه با عنوان سبک زندگی از آن یاد می شود، در چارچوب نظام معنایی اسلام جاي گرفته و در مسیر تکامل و سعادت انسان مورد استفاده قرار می گیرد. در این راستا، قرآن که مهم ترین منبع آموزه هاي اسلامی به شمار می رود، سرشار از الگوهایی است که شیوه زیست مؤمنانه و مورد نظر اسلام را معرفی می کند؛ و در پرتو آیات آن، سیره پیامبر گرامی اسلام و اهلبیت - علیهم السلام - - نیز - به عنوان اسوه و نمونه عالی زندگی به تمام مسلمانان معرفی شده است.پرداختن به موضوع سبک زندگی در سالهاي اخیر توسط مقام معظم رهبري صورت گرفت. ایشان با تحلیلی بسیار دقیق، آسیب هایی از متن زندگی روزمره مردم را معرفی نمودند و به نخبگان حوزه و دانشگاه تأکید نمودند تا با ارائه راهکارهاي مناسب در جهت کاهش و یا از بین بردن این آسیب ها اقدام نمایند.
متن سخنان معظم له در این خصوص بدین شرح است:
"باید آسیبشناسی کنیم؛ یعنی توجه به آسیبهائی که در این زمینه وجود دارد و جستجو از علل این آسیبها. البته ما اینجا نمیخواهیم مسئله را تمامشده فرض کنیم؛ فهرستی مطرح میکنیم: چرا فرهنگ کار جمعی در جامعهي ما ضعیف است؟ این یک آسیب است. با اینکه کار جمعی را غربیها به اسم خودشان ثبت کردهاند، اما اسلام خیلی قبل از اینها گفته است: »تعاونوا علیالبرّ التّقويو« ، یا: »و اعتصموا بحبلاللّه جمیعا« یعنیحتّی اعتصام به حبلاللّه هم باید دستهجمعی باشد؛ »و لاتفرّقوا.« چرا در برخی از بخشهاي کشورمان طلاق زیاد است؟ چرا در برخی از بخشهاي کشورمان روي آوردن جوانها به مواد مخدر زیاد است؟ چرا در روابط همسایگیمان رعایتهاي لازم را نمیکنیم؟ چرا صلهي رحم در بین ما ضعیف است؟ چرا در زمینهي فرهنگ رانندگی در خیابان، ما مردمان منضبطی به طور کامل نیستیم؟ این آسیب است.
رفتوآمد در خیابان، یکی از مسائل ماست؛ مسئلهي کوچکی هم نیست، مسئلهي اساسی است. آپارتماننشینی چقدر براي ما ضروري است؟ چقدر درست است؟ چه الزاماتی دارد که باید آنها را رعایت کرد؟ چقدر آن الزامات را رعایت میکنیم؟ الگوي تفریح سالم چیست؟ نوع معماري در جامعهي ما چگونه است؟ ببینید چقدر این مسائل متنوع وفراگیرِ همهي بخشهاي زندگی، داخل در این مقولهي سبک زندگی است؛ در این بخش اصلی و حقیقی و واقعی تمدن، که رفتارهاي ماست. چقدر نوع معماري کنونی ما متناسب با نیازهاي ماست؟ چقدر عقلانی و منطقی است؟ طراحی لباسمان چطور؟ مسئلهي آرایش در بین مردان و زنان چطور؟ چقدر درست است؟ چقدر مفید است؟
آیا ما در بازار، در ادارات، در معاشرتهاي روزانه، به همدیگر به طور کامل راست میگوئیم؟ در بین ما دروغ چقدر رواج دارد؟ چرا پشت سر یکدیگر حرف میزنیم؟ بعضیها با داشتن توان کار، از کار میگریزند؛ علت کارگریزي چیست؟ در محیط اجتماعی، برخیها پرخاشگريهاي بیمورد میکنند؛ علت پرخاشگري و بیصبري و نابردباري در میان بعضی از ماها چیست؟ حقوق افراد را چقدر مراعات میکنیم؟ در رسانهها چقدر مراعات میشود؟ در اینترنت چقدر مراعات میشود؟ چقدر به قانون احترام میکنیم؟ علت قانونگریزي - که یک بیماري خطرناکی است - در برخی از مردم چیست؟ وجدان کاري در جامعه چقدر وجود دارد؟ انضباط اجتماعی در جامعه چقدر وجود دارد؟ محکمکاري در تولید چقدر وجود دارد؟
تولید کیفی در بخشهاي مختلف، چقدر مورد توجه و اهتمام است؟ چرا برخی از حرفهاي خوب، نظرهاي خوب، ایدههاي خوب، در حد رؤیا و حرف باقی میماند؟ که دیدید اشاره کردند. چرا به ما میگویند که ساعات مفید کار در دستگاههاي اداري ما کم است؟ هشت ساعت کار باید به قدر هشت ساعت فایده داشته باشد؛ چرا به قدر یک ساعت یا نیم ساعت یا دو ساعت؟ مشکل کجاست؟ چرا در بین بسیاري از مردم ما مصرفگرائی رواج دارد؟ آیا مصرفگرائی افتخار است؟ مصرفگرائی یعنی اینکه ما هرچه گیر میآوریم، صرف اموري
