بخشی از مقاله
چکیده :
فرهنگ غرب که در اصطلاح شامل کشورهاي آمریکاي شمالی و اروپاي غربی می شود . بر محور مکتب لیبرالیسم قرار گرفته است . بر همین مبتا شناختن شاخص هاي اصلی لیبرالیسم در سبک زندگی غربی می تواند یک چراغ راهنما براي سبک زندگی اسلامی باشد ، که نکات منفی فرهنگ غربی را از خود دور کند . در واقع محور اصلی لیبرالیسم بر رفاه مادي و استفاده از نهایت لذت توسط افراد در زندگی است . بر همین مبنا است که غرد می تواند از هر طریق ممکن نهایت لذت مادي را ببرد. بنابراین در این سبک زندگی ارزش هاي اخلاقی و الهی جایگاهی پیدا نمی کند. در همین راستا نگارندگان در این پژوهش سعی می کنند در این پژوهش شاخص هاي اساسی را مطرح کنند.
مقدمه :
با شکل گیري انقلاب صنعتی در اروپا ، کم کم چارچوب زندگی فئودالی از بین رفت و اروپا قدم به مسیر دیگري گذاشت . کارخانه ها تاسیس شد و طبقه اي جدید شکل گرفت که بورژوا یا سرمایه دار نامیده می شد. به عبارت دیگر : » انقلاب صنعتی باعث رونق شهرها و مهاجرت از روستا گردید و علم و تکنولوژي از رشد بالاتري برخوردار شد ، و از طرفی نیروي کار فراوان هم به وفور پیدا می شد . این دو متغیر باعث ایجاد تفاوت بین افراد جامعه از لحاظ ثروت و فاصله ي طبقاتی گردید.
با گسترش شهرها در اروپا ، در اواسط قرن 18 میلادي مکتب لیبرالیسم توانست به عنوان یک مکتب مهم در اقصی نقاط اروپا سرایت کند. در واقع تغییر چهره اروپا ایدئولوژي خود را نیاز داشت . در همین راستا لیبرالیسم مکتب مورد دلخواه دنیاي سرمایه داري شد. لیبرالیسم سبک زندگی مخصوص خود را ایجاد کرد. در این پژوهش نگارندگان سعی می کنند در حد توان به معرفی سبک زندگی از نگاه لیبرالیسم بپردازند و با بررسی چارچوب هاي آن این حرف اساسی را بزنند که با شناسایی شاخص هاي اساسی سبک زندگی غربی ، نکات منفی آن را در سبک زندگی اسلامی وارد نکنند. البته نکته حائز اهمیت این است که در این پژوهش نگارندگان به طور کلی چارچوب هاي سبک زندگی لیبرال دموکراسی را مورد بررسی قرار می دهند. و فراز و نشیب هاي مکتب لیبرالیسم و انواع چهره هاي لیبرالیسم مورد بحث قرار نمی گیرد.
سوالی که نگارندگان به دنبال پاسخ آن هستند این است که : شاخص هاي اساسی سبک زندگی لیبرالیسم چیست ؟ در پاسخ به این سوال فرضیه پژوهش اینگونه مطرح می شود که شاخص اساسی سبک زندگی غربی فردگرایی است . طبق نظریه گفتمان لاکلاو و موفه فردگرایی دال مرکزي قرار می گیرد. و بقیه دال ها حول این دال جمع می شوند. که عبارتند از : مصرف گرایی ، مد گرایی ، تضاد طبقاتی ، سودگرایی و زندگی فست فودي است.
سبک زندگی غربی بر اساس گفتمان لاکلاو و موفه
روش این پژوهش روش توصیفی – تحلیلی است ، به این معنا که با توصیف چارچوب هاي سبک زندگی لیبرالیسم به تحلیل آن ها بپردازد .
چارچوب نظري :
ما در این پژوهش به کمک نظریه گفتمان لاکلاو و موفه چارچوب هاي اساسی سبک زندگی غربی را بررسی می کنیم . پس ابتدا به بررسی مفهوم گفتمان می پردازیم :
گفتمان : » ریشه مفهوم گفتمان discourse از فعل یونانی discurrere به معنی حرکت سریع در جهات مختلف است . « - عضدانلو ، - 1381 به عبارت دیگر کلمات و مفاهیمی که اجزاي تشکیل دهنده زبان هستند . دائما در حال تحول اند و در زمان ها و مکان هاي گوناگون بر اساس شرایط و مقتضیات اجتماعی ، اقتصادي و سیاسی تغییر می کنند. باید گفت که سوسور زبان شناس سوئیسی با طرح ساختارهاي زبانی ، نخستین گام را در ایجاد نظریه گفتمان برداشت. » سوسور رابطه میان زبان و خارج را به صورت مثلثی نشان می دهد که دال ، مدلول و مصداق سه گوشه آن را شکل می دهد.
از نظر سوسور نشانه تنها متشکل از دال و مدلول است . و رابطه اي ذاتی میان نشانه و مصداق یا جهان خارج وجود ندارد ، بلکه این رابطه دلبخواهی و تصادفی است . - « سلطانی ، - 1383 بعدها این نظریه توسط ارنست لاکلاو و شنتال موفه وارد حوزه علوم سیاسی و اجتماعی شد. لاکلاو و موفه اولین بار در کتاب هژمونی استراتژي سوسیالیستی به سوي رادیکال دموکراسی - 1985 - نظریه گفتمان خود را مطرح کردند. از نظر گفتمان لاکلاو و موفه » گفتمان ها تنها دریچه شناخت انسان به سوي جهان هستند .
هر گفتمان به همه چیز در چارچوبی از نظام معنایی ، مفهومی خاص می بخشد. مفهومی که مختص همان نظام معنایی است. از این رو ممکن است یک فعل ، سخن ، نماد یا ..... در دو گفتمان متفاوت معنایی متفاوت و متضاد با یکدیگر داشته باشند. - « کسرایی و پوزش شیرازي ، » - 1383 به همین ترتیب از منظر لاکلاو و موفه ، هر عمل و پدیده اي براي معنا دار شدن باید گفتمانی باشد . اعمال ، گفتار و پدیده ها زمانی معنادار و قابل فهم می شوند که در چارچوب گفتمانی خاص قرار بگیرند
از نظر لاکلاو و موفه ، مفاهیم ، نمادها و رفتارها در کنار هم یک نوع رابطه ایجاد می کنند . و یک هویت جدید بوجود می آورند و تشکیل یک نظام معنایی می دهند که از آن به عنوان مفصل بندي یاد می شود. البته نکته قابل ذکر این است که در بین این مفاهیم ، نمادها و..... یک عنصر برتر که لاکلاو و موفه از آن به عنوان دال برتر نام می برند. و به عنوان ستون قرار می گیرند. و بقیه مفاهیم و نمادها در اطراف آن قرار می گیرند. در پایان ویژگی هاي اصلی نظریه گفتمان از نظر لاکلاو و موفه را نام می بریم :
-1 دال مرکزي : به شخص ، نماد یا مفهومی که سایر دال ها حول محور آن جمع و مفصل بندي می شوند.
- 2 اختیاري بودن رابطه دال و مدلول : در نظریه لاکلاو و موفه همانند اندیشه سوسور ، پیوند هر نشانه یا معناي خود نه ذاتی ، که اختیاري و قرار دادي است ، اصل اختیاري بودن رابطه دال و مدلول از ارکان هستی شناسانه این نظریه است .
-3 وقته ها : دال ها و عناصري که درون یک گفتمان مفصل بندي شده اند و موقتا به هویت و معنایی دست یافته اند. این معانی و هویت ها کاملا تثبیت شده نیستند و امکان تغییر آن ها از طریق مفصل بندي هاي تازه وجود دارد.
-4 عناصر : دال ها و نشانه هایی که معناي آن ها تثبیت شده نیست و گفتمان هاي مختلف سعی در معنا دهی به آن ها دارند. عناصر دال هاي شناوري هستند که هنوز در قالب یک گفتمان قرار نگرفته اند.
-5 ضدیت : گفتمان ها اساسا در ضدیت و تفاوت با یکدیگر شکل می گیرند. هویت یابی یک گفتمان ، صرفا در تعارض با گفتمان هاي دیگر امکانپذیر است.
-6 هژمونی و تثبیت معنا : اگر بر سر معنایی خاص براي یک دال در جامعه اجماع حاصل شود، به عبارت دیگر افکار عمومی معنایی مشخص را براي آن هر چند به طور موقت بپذیرد و تثبیت نمایند آن دال هژمونیک می شود.
-7 قدرت : شکل گیري هر گفتمان تنها تنها از طریق اعمال قدرت میسر است. گفتمان ها به وسیله قدرت غیر را طرد و خود را تثبیت می کنند. آن ها می کوشند به وسیله اعمال قدرت، بر یکدیگر پیروز شوند. - کسرایی وپوزش شیرازي ، پیشین -
سازماندهی پژوهش :
در این پژوهش ابتدا سعی می شود تعاریف مختصري از سبک زندگی آورده شود . سپس دال اصلی گفتمان سبک زندگی غربی یعنی فردگرایی بررسی می شود. و در ادامه بقیه دال ها مورد بحث قرار خواهد گرفت. و در انتها نتیجه گیري خواهیم کرد.
الف- سبک زندگی و تعاریف مرتبط با آن :
در مورد سبک زندگی تعاریف زیادي شده است . در واقع از نیمه دوم قرن بیستم بود که مساله سبک زندگی مورد اقبال جامعه شناسان قرار گرفت. نگارندگان در حد توان در ذیل بعضی از تعاریف سبک زندگی را آورده اند :
- سبک هاي زندگی مجموعه اي از طرز تلقی ها ، ارزش ها ، شیوه هاي رفتار ، حالت ها و سلیقه ها ، در هر چیزي از موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون و سبک گل کاري و دکوراسیون و فرش کردن خانه و ...... را در برمی گیرد
- سبک زندگی به عنوان مجموعه در هم تنیده اي از الگوهاي رفتاري فردي و اجتماعی ، بر آمده از نظام معنایی متمایزي است که یک فرهنگ در یک جامعه انسانی ایجاد می کند.
