دانلود مقاله تولید مثل جنسی در گیاهان گلدار

بخشی از مقاله

توليد مثل جنسي در گياهان گلدار

كشاورزان، بيش تر گياهان را با كاشتن دانه زياد مي كنند. مي دانيد كه دانه در داخل گل تشكيل مي شود و مي تواند رشد كند و گياهي سبيه به گياه والد خود را به وجود آورد.

گل، اندام توليد مثل گياهان گلدار ( نهان دانه) است. در گل، بخش هاي توليد كننده‌ي گامت، پرچم و مادگي هستند. در بيش تر گلها، دو نوع اندام نر و ماده مشاهده مي شود و گل ها نر- ماده هستند، يعني هم پرچم و هم مادگي دارند.
در قسمت پايين مادگي كه حجيم تر است

(تخمدان) يك يا چند تخمك وجود دارد. در هر كدام از تخمك ها، گامت ماده به وجود مي آيد.
در نوك پرچم، برجستگي كوچكي (بساك) ديده مي شود كه بعد از رسيدن،مي‌تركد و از داخل آن تعداد زيادي دانه ي گرده خارج مي شود، كه گامت نر در آن به وجود مي آيد.

دانه هاي گرده اي كه از نوك پرچم ها آزاد مي شوند، بايد به نوك مادگي برسند. نوك مادگي چسبناك است و وقتي دانه هاي گرده به آن جا برسند، به راحتي پايين نمي روند و بايد به كمك آنزيم هاي حل كننده، راه خود را به محل گامت ماده در داخل تخمك باز كنند و با آن تركيب شوند.
پس از گرده افشاني ( پراكنده شدن دانه هاي گرده به منظور قرار گرفتن روي كلاله‌ي مادگي، نر و ماده با يكديگر تركيب مي شوند و سلول تخم را ايجاد مي كنند سلول تخم كه درون تخمك قرار دارد، گياهك ( جنين گياه جديد) را مي سازد. در اين حالت، تخمك تبديل به دانه و تخمدان تبديل به ميوره مي گردد.

گياهان بر حسب تكامل:
1- خزه گياهان : داراي اندامهاي شبيه ريشه، ساقه و برگ و داراي اندام توليد مثلي مجزا هستند.
2- نهانزادان آوندي ( سرخس) : ريشه، ساقه و برگ واقعي دارند- آوند دارند ولي دانه ندارند.
3- باز دانگان: آوند دارند. ( دانه هم دارند ولي دانه در محوطه بسته اي بنام ميوه نيست.
4- نهاندانگان : آوند دارند. دانه هم دارند، ميوه هم دارند

نكته:
1- گياهان از تغيير جلبكهاي پرسلولي كه در اقيانوس ها بودند بوجود آمدند و با زندگي در خشكي سازگار شدند.
2- علت سازش گياهان در خشكي، توانايي جذب و ذخيره آب است.
3- بزرگترين جاندار زمين درختي است به نام سكوپا

4- ريشه اندامي است كه گياه را در زمين نگه داشته و عمل جذب آب را انجام مي دهد.
5- آوند هاي چوبي آب و مواد معدني را از ريشه به هم نقاط گياه حمل مي كنند.
6- توليد دانه يكي از سازگاريهاي گياهان براي زندگي در خشكي است.
7- گياهاني كه دانه ندارند براي انجام توليد مثل جنسي نياز به آب سطحي دارند.

سلسله (فرمانرو) شاخه رده زير رده
گياهان خزه گياهان جگر واشها
خزه ها بدون آوند بدون دانه
گياهان آوندي سرخسها آونددار بدون دانه
باز دانگان آونددار دانه دار
نهاندانگان تك لپه
دولپه آونددار دانه دار

نكاتي در مورد توليد مثل در گياهان
1- توليد مثل جنسي گياهان از چرخه تناوب نسل پيروي مي كند.
2- دو واقعه‌ي مهم كه اسپوروفيت و گامتوفيت را از هم جدا مي كند، ميوز و لقاح (آميزش) است.
3- در هاگدان سلولهاي 28 كروموزي به نام سلول مادر هاگ وجود دارد كه با تقسيم ميوز هاگها ( اسپورها) را بوجود مي آورند.
4- چنانچه از اسپورفيت تنها يك نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ مي گويند
( مثل خزه و سرخس)

5- چنانچه از اسپورفيت تنها دو نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ مي گويند
( مثل بازدانگان و نهاندانگان) هاگ كوچكتر بنام ميكروسپور و هاگ بزرگتر بنام مگاسپور است.
6- تفاوت هاگ و گامت: هاگ قدرت تكثير دارد ولي قدرت آميزش ندارد. اما گامت قدرت تكثير ندارد ولي قدرت آميزش دارد. هاگ حاصل ميوز است ولي گامت حال ميتوز است. در گياهان دانه دار هاگ نر و ماده جداست.

7- اندامي كه هاگدان روي آن تشكيل مي شود، اسپوروفيل نام دارد. برگ شاخه در سرخس
8- مجموعه اي پر سلولي از اجزاي اسپوروفيت كه درون آن بوسيله ميوز هاگ توليد
مي شود، هاگدان ( اسپورانژ) است.

خزه گياهان
1- خزه گياهان جزء گياهان بدون آوند هستند. 1- نمي توانند از زمين ارتقاع بگيرند ( تا حدود يك سانتي متر)
2- بايد در مناطق مرطوب باشند.
3- آب و مواد غذايي از راه انتشار وانمر از سلولي به سلول ديگر منتقل مي شود.

2خزه گياهان در مناطق مرطوبند بعلت توليد مثل جنسي

فقدان ريشه و بافت آوندي

3- گسترش خزه گياهان بوسيله هاگ است.
چرخه توليد مثل جنسي در خزه:
گياه اصلي ( بخش گاه متوفيقي) شامل

ريزوئيد ( ريشه مانند)
محور( ساقه مانند)
ضمائم برگ مانند
نكاتي در مورد چرخه زندگي خزه:

1- در خزه گياه اصلي متوقيت است و شامل بخش ريشه مانند- ساقه مانند و برگ مانند است.
2- بخش گامتوفيتي در چرخه زندگي خزه طولاني تر از بخش اسپورفيتي است
3- اندامهاي توليد مثل ساختارهاي چند سلولي هستند، كه در نر بنام آنتريدي و در ماده بنام آركگون است.
4- تفاوت آنتريدي و آركگون: آنتريدي كيسه مانند است و درون آن تعداد زيادي گامت نر ( آنتروزوئيد) بوجود مي آيد. ولي آركگون بطري مانند است و درون آن فقط يك گامت ماده بوجود مي آيد:

5- آنتروزوئيد خزه 2 تاژك دارد، و براي رسيدن به گامت ماده به رطوبت نياز دارد.
6- در چرخه زندگي خزه هاگ با تقسيم ميوز و گامتها با تقسيم ميئوز توليد مي شوند
7- در خزه، تخم درون آركگن در رأس گامتوفيت تشكيل مي شود كه رشد خود را شروع و اسيوروفيت را بوجود مي آودر. يعني اسپوروفيت روي گامتوفيت تشكيل و تا پايان هم به گامتوفيت وابسته است.

8- در خزه از روش هاگ پروتونما بوجود مي آيد ( رشته سلولي كه منشعب مي شود. بعضي از اين انشعابات كلروفيل خود را از دست مي دهند و با نفوذ به درون خاك آب و نمكها را جذب مي كنند، و انشعابات ديگر به صورت جوانه در مي آيند و تبديل به ساقه برگدار مي شوند)
توليد مثل غير جنسي در خزه

- خزه ها به طريق غير جنسي هم تكثير مي يابند، براي مثال هرگاه رشته اوليه قطعه قطعه شود، هر قطعه آن مي تواند يك خزه جديد بوجود آورد.
گياهان آوندي بدون دانه ( نها قرادان آوندي)
اين گروه شامل دم اسبيان و نيمه گرگيان و سرخسها هستند
سرخس ها:
1- سرخس داراي برگهاي بسيار مشخص با دمبرگ دراز است.
2- ساقه سرخس زير زميني است
3- به برگ سرخس بعلت اينكه اندامهاي زايشي روي آن تشكيل مي شود برگ شاخه گفته مي شود
4- گسترش سرخسها بوسيله هاگ است

چرخه توليد مثل جنسي در سرخس
گياه اصلي ( اسپوروفيت سرخس)
برگ –پشت برگ دسته هاي هاگداني (سورياهاگينه) ميوز هاگ پروتال (گامتوفيت
ريزوم ( ساقه زير زميني)
ريشه

نكاتي در مورد چرخه زندگي سرخس
1- توليد مثل جنسي سرخس فقط در حضور آب سطحي انجام مي گيرد پس در مكانهاي مرطوب گسترش دارند.
2- در نها قرار دادن آوندي گياه اصلي اسپوروفيت است

3- در چرخه زندگي سرخس اسپوروفيتي طولاني تر از گامتوفيتي است.
4- آنتروزوئيد سرخس تازكهاي متعدد دارد و داراي هسته باريك و دراز ويچ خورده اي است.
5- در سرخس روي پروتال ابتدا آنتريدي بوجود مي آيد و وقتي پيرشد آرلگن براي توليد مثل بايد يك پروتال پير و يك پروتال جوان كنار هم قرار گيرد.
6- هاگ با تقسيم ميوز و گامتها با تقسيم ميتوز توليد مي شوند

7- روي هاگدان لايه مكانيكي است كه با شكاف آن هاگدان باز مي شود.
8- شباهت خزه با سرخس: 1- عدم توليد دانه- گسترش در مكانهاي مرطوب- آنتروزوئيد تاژكدار - توليد مثل جنسي در حضور آب
9- در نهانزادان آوندي هر دو بخش اسپوريخشي و گامتونيتي توانايي فتوستز دارند.
توليد مثل غير جنسي در سرخس:

1- در بعضي سرخسها اندامهاي مخصوصي بنام پيازك ( كه تشكيل شده از يك جوانه و تعدادي برگ) حاصل مي شود كه اگر از سرخس جدا و در محيط مناسب قرار گيرند سرخسهاي جديدي را بوجود مي آورند.
2- درگونه اي سرخسها بنام سرخس رونده، انتهاي باريك وارد خاك شده، در محل تماس، خاك، ريشه، ساقه و برگهاي جديد حاصل مي شود.
گياهان دانه دار

1- گامتوفيت اين گياهان بسيار كوچك و داراي تعداد كمي سلول است و براي ديدن آن بايد از ميكروسكوپ استفاده كرد.
2- هاگهاي اين گياهان در بافتهاي اسپوروفيت باقي مي مانند و گامتوفيت هاي نر و ماده را درون آنها بوجود مي آورند.
3- گامتوفيت نر به دانه ي گرده تمايز مي يابد، و گاه متوفيت ماده در تخمك كه بخشي از اسپوروفيت است تمايز مي يابد.
4- بعد از لقاح تخمك و محتويات آن به دانه تبديل مي شوند

5- براي لقاح به آب سطحي نياز ندارند و باد يا جانوران دانه گرده را به بخش هاي حاوي تخمك مي برد و دانه گرده با تشكيل لوله گرده گامت نر ( آنتروزوئيد) را به سمت گامت ماده ( تخمزا) شكل مي كند

6- انتقال دانه‌ي گرده از بخش هاي نر يك گياه به بخش هاي ماده گرده افشان نام دارد
7- گسترش گياهان دانه دار ( باز دانگان و نهاندانگان) به وسيله دانه ولي گسترش خز گياهان و سرخسها توسط هاگ صورت مي گيرد.
چرخه توليد مثل در بازدانگان

مخروط  در زير پولكها  كيسه گرده  مادر دانه گرده در كيسه گرده  ميوز  هاگ نر(دانه گرده نارس)  2 ميتوز
 گامتوفيت نر ( دانه گرده رسيده) سلول پروتالي
سلول رويشي لوله گرده
سلول زايش ميتوز 2آنتروزئيد
2 پوسته داخلي و خارجي
2 بال

مخروط ماده  رواي پولكها  تخمك  پارانشيم خورش  سال دوم  يكي از سلولها ( مادر هاگ ماده)  ميوز  4 سلول  يكي باقي مي ماند (هاگ ماده)  ميتوز آندوسريم
يك پوسته
منفذي به نام سفت

تخمزا + آنترزوئيد  تخم رشد و نمو رويال ( اسپوروفت جوان) رويان و بافتهاي اطراف تشيكل دانه دانه اسپوروفيت
دانه شامل پوسته (اسپوروفيت گذشته
رويان (اسپوروفيت آينده)
ذخيره بنام آندوسپرم (گامتوفيت ماده)

نكاتي در مورد چرخه زندگي بازدانگان
1- اندامهاي توليد مثل در بازدانگان مخروط نر و مخروط ماده است مخروط نر كوچك و زرد رنگ تعداد زيادي از آنها با هم در راس يك شاخه جوان ولي مخروطهاي ماده نفر يا چند تايي در رأس بعضي ساقه هاي جوان ديگر
2- به مخروط هاي ماده بعد از لقاح و تشكيل دانه، مخروط هاي دانه گفته مي شود
3- هاگهاي نر و ماده روي فلسهاي مخروط ها تشكيل مي شود.

4- پس از گرده افشاني آنتروزئيد از طريق لوله ي گرده وارد تخمك مي شود و با سلول تخم زا لقاح مي يابد
5- تعداد لپه هاي رويان رويا بيش تر است مثلا در كاج رويان 8 لپه دارد
6- بازدانگان گياهان هميشه سبز هستند براي اينكه برگهاي خود را يكباره از دست نمي دهند
7- در بازدانگان باروري 15 ماه بعد از گرده افشاني صورت مي گيرد
نهاندانگان
1- گامتوفيت هاي نهاندانگان در گل تمايز مي يابند.
2- هر گل از خارج به داخل گاسبرگ محافظت از گل
گلبرگ جلب حشرات
پرچم دانه گرده را بوجود مي آورد و شامل : ميله و هاگ بساك است
مادگي: از يك يا چند برچه ساخته شده برجه كلاله- خامه- تخمدان است.
نهنج: بخش حجيم محور گل

3- گلي كه هر چهار حلقه را دارد گل كامل، و گلي كه فاقد يك يا چند تا از اين حلقه هاست گل ناكامل ( ناقص) ناميده ميشود.
4- گلي كه حلقه هاي پرچم و مادگي را دارد گل دو جنسي، و گلي كه فاقد يكي از اين حلقه هاست، گل يك جنسي ناميده مي شود
5- طرز قرار گرفتن گلها بر روي ساقه گل آذين ناميده مي شود
چرخه توليد مثل جنسي در نهاندانگان

پرچك بساك كيسه گرده سلول مادر ميكروسپور (مادر هاگ نر) ميوز دانه گرده نارس( هاگ نر) ميتوز
دانه گرده رسيده (گامتوفيت نر) شامل سلول رويشي لوله گرده
سلول زايشي ميتوز 2 آنتروزوئيد
ديواره خارجي (اگزين)

ديواره داخلي (انتين)

مادگي كلاله خامه
تخمدان تخمك
دو پوسته
منفذ سفت

پارانشيم خودش يكي از سلولها( ماده هاگ ماده) ميوز 4 سلول هاپلوئيد يكي باقي مي ماند (هاگ ماده) 3 ميتوز كيسه روياني( گامتوفيت ماده)
منقاطرها ( آنتي پودال) در بكزائي نقش دارند
قرينه ها در يكرزايي نقش دارند.
-گرده افشاني قرار گرفتن دانه گرده روي كلاله مادگي رويش لوله گرده و عبور آنتروزئيدها به طرف كيسه روياني
تخم اصلي تشكيل دو سلول نامساوي سلول بزرگتر تقسيم بخشي كه موجب اتصال رويان به گياه مادر مي شود سلول كوچكتر تقسيم پيش رويان جنين كروي شكل، جنين قلبي شكل تمايز ريشه چه ساقه چه رويان يك يا دولپه (ژمول) جوانه اوليه، محور تخم ضميمه آلبومن اندوخته دانه
- پس از لقاح به دانه و تخمدان به ميوه تبديل مي شود سه بخش دانه ژنوئيت هاي متفاوت دارند.

دانه شامل
رويان (اسپوروفيت جديد)
پوسته( اسپوروفيت مادري)
اندوخته بنام آلبوس (ترپيلوئيد)

نكاتي در مورد چرخه زندگي نهاندانگان
گرده افشاني باد: گلهاي كوچك و فاقد رنگهاي درخشان و بوهاي قوي و شيره معمولاً- فاقد گلبرگ و كاسبرگ و مقادير زيادي گروه توليد مي كنند
حشرات : گلهاي داراي گلبرگ رنگين- شهد و بوهاي قوي و شيره و شكل جذاب

2- در سيتوپلاسم سلولهاي رويشي و زايشي دانه گروه رنگيزه كارتنوئيدي است ه رنگ دنه گروه را سبب مي شود
3- پوسته خارجي دانه گرده در گونه هاي مختلف شكلهاي گوناگون دارد و در تشخيص نوع گياه موثر است.
4- برش عرضي بساك از خارج به داخل يك لايه ايپورم كه كاملا كوتيني شده اند

يك رديف سلول مكانيكي كه ديواره بيروني سلولهاي آن نازك سلول نر و بقيه ديواره آن چوبي و ضخيم است
يك يا چند لايه سلولهاي غذا دهنده
يك آوند چوب و آبكش بين سلولهاي پارانشيمي
كيسه گرده دانه گرده

5- لقاح در نهاندانگان مضاعف است بدين صورت كه يكي از آنتروزوئيدها با تخمزا تركيب و تخم اصلي N2 را بوجود مي آورد و آنتروزوئيد ديگر با سلول دو هسته اي تركيب و تخم ضميمه n 3 را بوجود مي آورد
6- دانه شامل :
الف ) پوسته ( از تغييرات پوسته هاي تخمك) دانه دار از صدمات مكانيكي محافظت مي كنند
2- دانه را از عوامل نامساعد محيطي حفظ مي كنند
3- مانع از رويش سريع رويان دانه، درون گياه مي شود زيرا از رسيدن آب و اكسيژن به آن جلوگيري مي كند
ب) رويان: از تخم اصلي و پيولند بوجود مي آيد
ج) اندوخته بنام آلبومن (n3): مواد غذايي را براي رويان فراهم مي كند آلبومن دار
بدون آلبومن
در ذرت و گندم آلبومن در دانه هاي بالغ هم وجود دارد پس كه به آنها آلبومن دار مي گويند
در لوبيا و نخود و مواد غذايي آلبومن به طور كامل به رويان منتقل و دانه ي بالغ فاقد آلبومن است كه به آنها بدون آلبومن مي گويند
7- رويان شامل محور زير لپه- (ساقه چه)
جوانه اوليه (ژمول)
لپه ها: برگهاي تغيير شكل يافته كه كار آنها ذخيره يا انتقال مواد غذايي به رويان است
8- دانه نسبت به تخم تكامل يافته تر است
9- نهاندانگان تك لپه
دو لپه

10- در نهاندانگان پس لقاح تخمك دانه
تخمدان ميوه

ميوه حقيقي: ميوه اي كه از نمو تخمدان حاصل مي شود
ميوه كاذب: ميوه اي كه علاو هبر تخمدان ساير بخشهاي گل مانند نهنج و كاسبرگنيز در ساختمان ميوه نقش دارد شامل:
11- نقش ميوه: دانه را در خود نگه مي دارد و از آن حفاظت مي كند و نه انتشار آن كمك مي كند

مقايسه چرخه توليد مثلي بازدانگان و نهاندانگان
بازدانگان نهاندانگان
دانه درون محوطه بسته اي بنام ميوه نيست دانه درون محوطه بسته اي بنام ميوه است
لقاح ساده لقاح فصاعف

اندوخته دانه بنام آندوسپرم n كروموزمي اندوخته دانه بنام آلبومن N3 كروموزومي است
اندوخته دانه قبل از لقاح تشكيل مي شود اندوخته دانه بعد از لقاح تشكيل مي شود
تعداد لپه هاي رويان دو يا بيش تر است تعداد لپه هاي رويان يك يا دو است
دانه بال دارد دانه بال ندارد

گامتوفيت ماده به نام آندوسپرم گامتوفيت ماده به نام كيسه روياني است
دانه گرده رسيده علاوه بر سلول رويشي و زايشي 2 سلول پروتالي دارد دانه گرده رسيده فقط 2 سلول رويشي و زايشي دارد
دانه گرده نارس 2 بار ميتوز انجام مي دهد دانه گرده رسيده دانه گرده نارس 1 بار ميتوز انجام مي دهد دانه گرده رسيده
در سال دوم يكي از سلولهاي پارانشيم خودش تقسيم مي شود در همان سال اول يكي از سلولهاي پارانشيم خودش تقسيم مي شود
كيسه گرده در زير پولكهاي مخروط نر كيسه گرده در بساك

تخمك روي پولكهاي مخروط ماده تخمك در تخمدان مادگي
آركگن تشكيل مي شود آركگن تشكيل نمي‌شود
مخروط نر پرچم

تفاوتهاي تك لپه يا دو لپه
تك لپه دو لپه
رويان يا گياهك درون آنها يك لپه دارد رويان يا جنين دانه اوليه دارد
ريشه افشان ( همه ريشه ها هم قطرند) اغلب آنها ريشه راست دارند(ريشه اصلي ضخيم و ريشه هاي فرعي نازكتر)
تعداد قطعات گل 3 يا مضرب 3 تعداد قطعات گل 2 يا 5 مضاربي از آنهاست

برگها معمولاً دمبرگ ندارند. پهنك برگ در اغلب آنها كشيده و گلبرگها موازي است گلبرگها مشعب و غير موازي و به شكلهاي گوناگون
دستجات آوندي در ساقه اين گياهان پراكنده است دستجات آوندي در ساقه اين گياهان روي يك دايره است
ساقه‌ي جوان حاصل از جوانه زني دانه را يك غلاف مي پوشاند ساقه جوان حاصل از جوانه زني تشكيل قلاب مي دهد
موقع جوانه زني لپه در زير زمين مي ماند لپه ها معمولاً از خاك خارج مي شوند

( نخود رويش زير زميني دارد)
در بين آنها ساقه هاي ريز و مي سازي زياد است دو لپه ايها گستردگي و تنوع بيشتري دارند