بخشی از مقاله
فصل اول
تعاریف و دیدگاهها
تصاویر و مدارکی در چین پیدا شده که نشان می دهد سه هزار سال قبل از میلاد مسیح انواعی از ورزش درمانی وجود داشته است.
در قرون اخیر پرهنریک لینگ، سیستمی طبی برای ورزشهای سبک بوجود آورد که در سال 1884 در ایالات متحده آمریکا معرفی و با استقبال بسیاری روبرو شد.
سیستم پرهنریک لینگ شامل یک سری حرکات موزون، هماهنگ و دقیق بود.
در یونان اولین فردی که موضوع ژیمناستیک و تأثیر آن را مورد توجه قرار داد هرودوت بود.
او در حدود 480 سال قبل از میلاد مسیح مطالب ارزشمندی نوشت و به عنوان یک معلم مجموعه ای از تمرینهایی که مبتنی بر اصول و قواعد هندسه بود به منظور از بین بردن ضعف بدنی شاگردان تدوین کرد.
سقراط در یکی از نوشته های خود به نام ” گفتار استادانه “ که پروفسور لیخت آن را مورد بررسی قرار داده است، مفاهیم مربوط به عضله ها و حرکتهای آنها را بدین نحو بیان می کند:
بیشترین خطر از بین رفتن بخشهایی از عضله ها هنگامی صورت می گیرد که بیماران از عضله ها استفاده نکرده باشند و آنها را تقریباً به حالت غیرفعال نگه داشته باشند.
سقراط راه رفتن را موجب کاهش چاقی و جلوگیری از اضافه وزن می شود توصیه می کند.او تأکید می کند که تمرینهای سخت پس از یک دوره استراحت طولانی باید با احتیاط صورت بگیرد تا سلامتی فرد را تأمین نماید.
ابن خلدون و جرجانی از اندیشمندان اسلامی هستند که عقیده داشتند تحرکات و فعالیتهای بدنی برای موجود زنده از ضروریات می باشد.
در دوران قرون وسطی رهبران کلیسا بر این عقیده بودند که باید زندگی و خواسته های مادی را تقبیح کرد و با دوری جستن از آن به تزکیه روح پرداخت و بدین سبب به پرورش جسم توجهی نداشتند.
بدین سان دور نگاه داشتن جسم از بیماریها به کمک تمرینهای ورزشی به دست فراموشی سپرده شد.
از قرن ششم تا یازدهم میلادی این طرز تفکر که انسان بیشتر برای رنج کشیدن زاده شده حاکم بر جامعه بود حتی دارو برای بیماران به میزان کم تجویز می شد.
با شروع قرن چهاردهم و همزمان با دوره رنساس علاقه توجه به فرهنگ وتمدن یونان و روم نمایان شد و مسائل جدیدی که متناسب با آن دو.ره بود رایج شد که بخشی از آنها از تمدن مشرق زمین گرفته شده بود.
در طول دو قرن بعد از درک اهمیت تمرین های درمانی، رشد و گسترش چشمگیری در چگونگی انواع مختلف تمرینها و درمانها پدیدار شد.
در قرن هفدهم فردریک هافمن بیشترین تأثیر را بر کار درمانی گذاشت.
اومعتقد بود که حرکتهای روزمره زندگی از جمله بریدن درخت، دوختن لباس و غیره خود نوعی تمرین به حساب می آیند و تا اندازه ای باعث افزایش قدرت و حفظ سلامتی می شوند.
در ادامه فعالیتهای هافمن، نیکولاس آندره تمرین هایی برای اصلاح آسیبها و انحرافات ستون مهره ها که باعث غیر طبیعی شدن آن قسمت از بدن می شوند پیشنهاد کرد که مورد بررسی قرار گرفت.
در سال 1879 دادلی سارجنت در دانشگاه هاروارد بخشی به نام تربیت بدنی اصلاحی تأسیس کرد. هدف این بخش اصلاح پاره ای از آسیب دیدگی ها بود.
اندشه استفاده از تربیت بدنی به صورت تمرینهای اصلاحی برای از بین بردن طرز غلط قرار گرفتن بدن و نیز رشد کلی سلامتی تا زمان جنگ جهانی اول ادامه داشت.
سپس بدنبال پیشرفت موفقیت آمیز تکنیکهای فیزوتراپی برای بهبود افراد فلج و سربازان جان به در برده از صدمات جنگ، استفاده از تمرینهای اصلاحی برای دانش آموزان مبتلا به معلولیتهای جسمی مطرح شد.
تاریخچه مختصری از درمان بیماران، مجروحان و معلولین به وسیله انواع روشهای درمانی
ماساژ
یکی از روشهای درمان بیماران که قرنهاست مورد استفاده قرار دارد و برخی از متخصصان به آن، همچون اولین شکلهای درمانی می نگرند، مالیدن یا نوازش کردن بــــخش آسیب دیده یا دردناک است که اصطلاحاً ماساژ (Massage) نامیده می شود.
واژه ماساژ از واژه لاتین ماسین (Massein) مشتق شده است که تقریباً معنی «مشت و مال» را می دهد.
ابزار واقعی انجام ماساژ دست حساس، جستجوگر و درمانگر است.
جالینوس 18 نوع ماساژ مختلف از جمله ماساژ نرم، سخت، متوسط، آماده کننده و برگشت به حالت اولیه را از یکدیــــگر متمایز ساختــه است و بیـان مــی دارد که می بایست از شرایط بدنی ورزشکار آگاهی داشت.
نقاشیهایی از یونان باستان در دست است که مالش پشت و سینه بوکس بازان، ماساژ تاندون آشیل دونده ها و ماساژ عضله ساق پا را نشان می دهد.
یکی از دانشمندان یونانی به نام دیم ماساژ را به عنوانیکی از بخشهای عمده مراقبت از ورزشکاران توصیف می کند. در این زمینه در کتاب «تاریخ جهانی تربیت بدنی و علوم ورزشی» از حمام گرم و حمام آفتاب هم یاد کرده است.
وی هچنین نتیجه میگیرد که ماساژ ورزشی در آن دوران، تقریباً 500 سال پیش از عصر جدید، بیار متنوع و شامل کاربرد ابزارهای گوناگون و ترکیب ماساژ با سایر روشهای درمانی بوده است.
قابل توجه است که ماساژ تقریباً همواره با ژیمناستیک سبک و فعال، و تمرینهای هوازی انجام می گرفته است.
انسـتیتوی مـرکـزی ژیمــناستیک درسال 1813 در استـــکهلم ســوئد تأسیس شد. پی. اج. لینگ یکی از مربیان متخصص ماساژ که مدرس آنجا بود اظهار می کرد که ماساژ دومین شاخه ژیمناستیک محسوب می شود.
امروزه انواع ماساژها وجود دارد که فواید خاص خود را دارند از جمله این ماساژها، ماساژ بافت پیوندی که بر اساس قطعه نگاری موضعی که با دست و بازتاب احشائی ماهیچه ای انجام می گیرد، ماساژ ضریع استخوانی و ماساژ زهکشی دستی لنف که روشهای امروزی تلفیقی از مفیدترین عناصر درمانی این روشها می باشد.
آب درمانی و حمام درمانی
رومیها درمان با حمام گرم و سرد را می شناختند.
جالینوس غالباً ذکری از حمام درمانی به میان می آورد و انواهع متفاوت حمام درمانی را توصیف می کرد.
در زمان حا ضـر پزشکان استفاده از آب سرد را به عنوان یک روش درمان پذیرفته اند.
پزشک انگلیسی جان فلویر اهمیت نوینی برای آب درمانی قائل شد و اظهار کرد درمان با آب سرد نیز مانند استفاده از چشمه های آب معدنی نتایج مطلوبی ببار خواهد آورد.
سبستیان کنیپ در سال 1880 در شهر خود نخستین حمامهای درمانی را ایجاد نمود و بعدها یکی از چهرهای برجسته در گسترش آب درمانی در آلمان شد.
در سالهای 1951 تا 1964 دکتر هرمن کابات در آمریکا نظریه این حرکات را تدوین کرد.
کوشش فیزیوتراپیستهای آمریکایی (شرینگون و همکاران) مبنای علمی این شیوه را بوجود آوردند.
در سالهای بعد نحوه انجام این روش و حیطه کاربرد آن گسترش یافت.
در حرکت درمانی مدرن کاربرد این روش، بخش عمده ای از درمان اختلالات دستگاههای عصبی، اسکلتی و عضلانی وصدمات مربوط به آن محسوب می شود.
دست درمانی یا درمان دستی
دست درمانی یا درمان با دست که چیروپرکسیس نیز گفته می شود از قدیمی ترین شیوه های پزشکی است. هنر «شکسته بندی»از زمان بقراط، جالینوس و ابوعلی سینا معمول بوده است.
تاریخچه دست درمانی نوین با کار یک پزشک آمریکایی به نام ا. تی. استیل (1919- 1823) آغاز شده است. وی تکنیک دست درمانی خود را برای درمان بیماریهای مفصلی واستئوپتی بکار گرفت.
در سال 1985 پالمر اولین مرکز حرکت درمانی با دست را در آمریکا تأسیس کرد.
در اروپا متخصصین تکنیک در مانی با دست را در مورد مفاصل و ستون مهره ها شناساندند.
در سال 1916 انجمن دست درمانی در آلمان تأسیس گردید. این انستیتو مسئولیت پژوهش در مورد مفصل شناسی برای آسیبهای اندامها و ستون مهرها را برعهده داشت. همچنین دورههای هفت هفته ای دست درمانی را برای آموزش کارشناسان، متخصصان حرکت درمانی و فیزیوتراپیستها بوجود آورد.
فصل دوم
انواع حرکت درمانی
حرکت درمانی
استفاده از حرکت ونرمشهای ورزشی جهت بهبود وضع تعادل بدن و هماهنگ نمودن حرکات آن و معالجه و درمان بعضی از بیماریها و ناراحتیـهائی که معلول کم تحرکی و یا پرداختن غیراصــولی به حرکات و فعالیتهای بدنی هستند، می باشد.
مشخصات نیرو
• جهت نیرو
• میزان یا بزرگی نیرو
• نقطه اثر نیرو
نیروهای مورد نیاز در حرکت درمانی
• نیروی جاذبه برای تقویت عضلات با حذف آن برای دامنه حرکت در موارد خاص استفاده می شود.
• نیروی عضلانی که بیشتر در حرکت درمانی کاربرد دارد، مثلاً می تواند نیروی دست باشد که در جهت کمک مقاومت استفاده می شود.
• نیروی خارجی در زمانی که می خواهیم حرکتی را به فرد بدهیم یا عملی را روی فرد انجام دهیم، به نیروی خارجی نیاز داریم. این نیرو می تواند به وسیله یک سری وسایل، وزنه ها یا با وسایل میکانیکی مانند فنر صورت گیرد.
تکیه گاه (سطح اتکاء)
سطح یا قاعده ای که فرد روی زمین برآن تکیه دارد یا قرار گرفته است. هر مقدار سطح اتکاء فرد بیشتر باشد تعادل فرد بیشتر است.
تعادل
وقتی نیروهای فعال شخص و همچنین نیروهای وارده بر او یکنواخت باشد فرد در حالت تعادل خواهد بود.
انواع تعادل
• تعادل پایدار - تعادلی است که وضعیت فرد تثبیت شده و بصورت ثابت مانده است مانند حالت نشستن و خوابیدن.
• تعادل نا پایدار - حالتی که وضعیت فرد تثبیت نشده است مانند ایستادن روی یک پا.
• تعادل خنثی - حالتی که اگر نیروئی به فرد وارد شود تعادل او بهم نمی خورد بلکه تنها مسیر او امکان دارد عوض شود مانند فردی که در حال دویدن است و اگر او را هل دهیم تنها مسیر حرکتش ممکن است عوض شود.
بی حرکتی
• بی حرکتی نسبی : هنگامی که می خواهیم با عضو و یا موضع خاصی حرکتی را انجام دهیم، عضو و موضع را کمی ثابت می کنیم تا حرکت به طرز دلخواه انجام گیرد.
• بی حرکتی کامل : وقتی می خواهیم حرکتی را بصورت موضعی و خاص انجام دهیم، قسمتهای بالاتر را ثابت نگه داشته و با موضع مورد نظر حرکت را انجام می دهیم.
انواع حرکات
در حرکت درمانی عموماً با دو نوع حرکت سر و کار داریم و با استفاده از این دو روش به درمان و مداوای بیماران می پردازیم که عبارتند از:
• حرکات فعال (Active)
• حرکات غیر فعال (Passive)
حرکات فعال (Active)
حرکاتی که توسط انقباض عضلانی خود فرد صورت می گیرد و نیروی خارجی در آن دخالت ندارد مانند خم کردن آرنج یا زانو توسط خود فرد.
معمولاًحرکاتی که به صورت مقاومتی انجام می گیرند از انواع حرکات فعال هستند و تغییراتی را درعضله و بدن مانند هایپرتروفی – افزایش قدرت و افزایش استقامت ایجاد می کنند.
حرکات غیر فعال (Passive)
حرکاتی که توسط نیروی خارجی صورت می گیرد مانند خم کردن آرنج یا زانو توسط فرد دیگر.
حرکات غیر فعال معمولاً زمانی انجام می گیرند که فرد بدلیلی نتواند حرکتی را شخصاً انجام دهد یا محدودیت حرکتی داشته باشد و یا اینکه عضلات حرکت دهنده مفصل وی فلج باشند.
اثرات و فوائد حرکت درمانی
حرکت درمانی باعث تسریع در بهبودی بیماری فرد می شود
چنانچه بر اثر شکســــــتگی مدتی پای فرد در گچ ثابت و بی حرکت مانده باشد می توان با حرکت درمانی عضلات شخص را تقویت کرد تا سریعتر به بهبودی برسد.
حرکت درمانی موجب بکارگیری حداکثر عضلات و اندامهای سالم شخص می شود
در هنگام مصدومیت یک عضو در بدن می توان به کمک اعضای سالم، عضو مصدوم را تقویت و وظایف آن را تا حدودی انجام داد.
حرکت درمانی موجب هماهنگی بهتر سیستم عصبی – عضلانی می شود
اغلب افراد که در اثر بیمــــاری یا ضایـعه خاص، مدتها فاقد فعالیت و تحرک بوده اند، با انجام حرکت درمانی و نشان دادن توانائی و مهارت از خود از لحاظ روحــــی اعتماد به نفس مطلوبی بدست می آورند.
انجام نرمشهای حرکت درمانی تأثیرات فیزیولوژیکی دارد
افزایش کارائی قلب، بهبود وضعیت سیستم تنفسی، افزایش گردش خون، بهتر شدن تغذیه عضلات و بافتها و بالاخره تقویت عضلات از جمله تأثیرات فیزیولوژیکی حرکت درمانی است.
حرکت درمانی موجب هماهنگی بهتر سیستم عصبی – عضلانی می شود
در بعضی از بیماریها مانند سکته مغزی که تعدادی از سلولهای عصبی فرد از بین می رود و در نتیجه ارتباط بین مغز و عضلات قطع یا ضعیف می شود، حرکت درمـانی می تواند با کمک گرفتن از سلولهای باقیمانده عصبی ارتباط دوباره ای بین سیستم عصبی فرد با عضلات او برقرار کند.
با حرکت درمانی می توان بعضی از مهارتهای از دست رفته را دوباره کسب نمود
چنانچه فردی دچار صدمه دیدگی در مچ پا شده باشد و این باعث کاهش مهارت در تعادل و هماهنگی مچ پای او شود، با حرکت درمانی می توان این مهارت را دوباره کسب نمود.
حرکت درمانی ازضعف و لاغری عضلات جلوگیری می کند
از آنجائی که حرکت درمانی موجب افزایش گردش خون و بهبودی وضع تغذیه فیبرهای عضله می گردد، بنابراین با نرمشهای حرکت درمانی می توان از لاغری و آتروفی شدن عضلات پیشگیری کرد.
انجام حرکت درمانی مداوم، نقش مهمی در اصلاح وضعیت افراد دارد
با نرمشهای حرکت درمانی هم می توان از بروز انحرافات ناشی از کار یکنواخت و ثابت که در ستون فقرات بدن رخ می دهد، جلوگیری نمود و هم در صورت بروز این انحرافات، حرکت درمانی نقش مهمی در درمان و برطرف کردن آن دارد.
حرکت درمانی می تواند بر غم و اندوه و ناراحتیهای روحی و روانی فرد غلبه کند
چنانچه افـــــــراد به مدت کافی (حداقل 10 دقیقه) حرکات درمانی را انجام دهند، براثر ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی در بافتها بویژه ترشح برخی هورمونها مثل آندروفین شادابی و نشاط خاصی بدست می آورند.
حرکت درمانی ایجاد احساس آرامش و راحتی در فرد می کند
نرمشهای ویژه در حرکت درمانی می تواند با شل کردن عضلات یا ریلاکسیشن به آرامش و راحتی فرد کمک کند.
حرکت درمانی موجب بدست آوردن دامنه طبیعی حرکات در مفاصل شود
اگرچه ممکن است افراد در حین فعالیت و حرکات روزانه خود، مفاصل و اندامهای خود را حرکت دهند، ولی در اغلب موارد حرکات مفاصــــــل در دامنه کامل انجام نمی گیرد.
علل وعوامل کلی بروز ناهنجاری ها
• اختلال ژنتیکی و مادرزادی
• بیماریها و صدمات
• فقر حرکتی وعدم حرکت وجنبش مناسب
• عادات نامناسب در حالتها و وضعیتهای مختلف بدن
• انجام امور روزمره و فعالیتهای ورزشی و نامناسب مستمر
• تقلید الگوهای حرکتی و وضیعتهای غلط و نامناسب
• استفاده از پوشاک نامناسب
• کمبود محرکات رشدی مانند نور،آب و هوا
• وضعیت روانی و شخصیتی افراد
• افزایش وزن
• مسائل فرهنگی، تربیتی نژادی
• تیپ بدنی و وضعیت ظاهری
• سن
اثرات وعوارض ناهنجاریهای وضعیتی
• خستگی عضلانی و عمومی
• تغییر شکل مفاصل
• کوتاهی و شلی عضلات
• برهم خوردن تعادل بیومکانیکی
• افت در عناصر آمادگی جسمانی
• مشکلات روانی اجتماعی
• اختلالات قلبی – عروقی
• اختلالات در امعاء و احشاء
• کاهش آمادگیهای حرکتی و روانی در یاد گیری
• بازدهی نامطلوب در انجام وظایف اجتماعی (شغل)
• دردهای عصبی، عضلانی و مفصلی
