بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش اثربخشی آموزش رویکرد خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی بر طرحواره های ناسازگارانه اولیه زنان با نارضایتی زناشویی شهر تهران بود. روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی، نیمه آزمایشی - پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل - بود. جامعه آماری کلیه زنان ناراضی از زندگی زناشویی بود. که به روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای تعداد 30 زن در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار داده شدند - هر گروه 15نفر - .
گروه آزمایشی طرحواره درمانی را در 8 جلسه - خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی - ، هر جلسه به مدت یک ساعت و هفتهای یک بار دریافت کردند. یافته ها: نتایج نشان داد که رویکرد خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی بر بریدگی و طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، دیگر جهت مندی، گوش به زنگی و محدودیتهای مختل زنان با نارضایتی زناشویی موثر است. نتایج: بنابراین می توان نتیجه گیری کرد رویکرد خانواده درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی می تواند طرحواره های ناسازگار اولیه ای چون بریدگی و طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، دیگر جهت مندی، گوش به زنگی و محدودیتهای مختل زنان با نارضایتی زناشویی را بهبود بخشد.
مقدمه
ازدواج به دلیل نقشی که در بنا نهادن نظام خانوادگی و تربیت نسل آینده دارد به عنوان مهمترین و اساسیترین رابطه بشری توصیف شده است. یکی از جوانب بسیار مهم نظام زناشویی، رضایتی است که همسران در ازدواج تجربه میکنند
رضایت زناشویی وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع، احساس خوشبختی، رضایت از ازدواج و رضایت از همدیگر داشته و نگرش مثبت و لذت بخشی است - آپریسان و کریستای، . - 2012 که زن و شوهر از جنبههای مختلف روابط زناشویی مثل ارتباط، مسائل شخصیتی، حل تعارض، مسائل مالی، روابط جنسی و فرزندان دارند
کرنی و بردبری2، . - 2003 طبق پژوهشها در حیطه ازدواج و روابط زناشویی، متغیرهای مختلفی با روند رضایت زناشویی در طول زمان رابطه دارند - شاهی و همکاران3، 2011؛ شاکلفورد4 و همکاران، . - 2007 عوامل شناختی مختلفی در نارضایتی و ناسازگاری های زناشویی موثر هستند. نوعی از شناخت که در رابطه و رضایت زناشویی هم می باشند، طرحواره ها هستن
طرحوارهها سازههایی هستند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرند و به عنوان واسطه، پاسخ های رفتاری افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. در حوزه شناخت درمانی بک 6 در اولین نوشته هایش به مفهوم طرحواره اشاره کرده است. در چهارچوب روان درمانی طرحواره به عنوان یک عامل سازمان بخش در نظر گرفته می شود که برای درک تجارب زندگی فرد ضروری است
. - 2003 برخی از طرحواره ها به ویژه آنها که عمدتا در نتیجه تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می گیرند، ممکن است هسته اصلی اختلالات شخصیتی و مشکلات بین فردی باشند - . - 9 یانگ، کلوسکو و ویشار، طرحواره های ناسازگار اولیه8 را الگوهای هیجانی و شناختی خود- آسیب رسانی تعریف می کنند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته و در سیر زندگی تکرار شده و بر نحوه ای تعبیر و تفسیر تجارب و رابطه با دیگران تاثیر می گذارند.
آنها 18 طرحواره را در قالب پنج حوزه شناسایی معرفی کرده اند که عبارت اند از: بریدگی و طرد: 9 افراد در این حوزه نمیتوانند دلبستگیهای ایمن و رضایت بخشی با دیگران برقرار و نیازهایی مانند امنیت و همدلی به شیوه-ای قابل پیش بینی ارضا کنند. معتقدند نیاز آنها به عشق، ثبات و امنیت بر آورده نخواهد شد - یانگ، - 2005، که شامل طرحوارههای: رهاشدگی- بی ثباتی10؛ بی اعتمادی- سوء رفتار11؛ محرومیت هیجانی12؛ نقص - شرم13؛ انزوای اجتماعی- بیگانگی14 می شود.
خودمختاری و عملکرد مختل:15 این حوزه در افرادی که در خانواده شان دچار کمبود اعتماد شده و در عملکرد مستقل شکست خوردهاند پیش میآید - شهامت، . - 2010 افرادی که طرحواره هایشان در این حوزه قرار می گیرد از خودشان و محیط اطرافشان، انتظاراتی دارند که مانع عملکرد آنها می شود. این حوزه شامل وابستگی- بی کفایتی1؛ آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری2؛ خود تحول نیافته - گرفتار3 و همچنین همچنین شکست میشود
محدودیتهای مختل: این حوزه عدم وجود مسئولیت پذیری و مشکلاتی در ارتباط با رعایت حقوق دیگران، تعهد و هدف گزینی را شامل میشود - شهامت، . - 2010 این افراد ممکن است در خصوص احترام به حقوق دیگران، همکاری کردن و متعهد بودن مشکل داشته باشند و اغلب خود خواه، بی مسئولیت یا خودشیفته به نظر برسندو معمولاً در خانوادههایی سهل انگار رشد یافته اند و در کودکی ملاحظه دیگران را نمیکردهاند، که در نتیجه در بزرگسالی، توانایی مهار تکانههای خود را ندارند و نمیتوانند ارضاء نیازهای آنی را بخاطر دستیابی به منافع آتی به تاخیر بیندازند
این حوزه شامل طرح وارههای: استحقاق- بزرگ منشی6، خویشتن داری7، و خود انضباطی - ناکامی8 میباشد - یانگ، . - 1994 دیگر جهت مندی:9 دیگر جهت مندی توجه بیش از حد دیگران و نادیده نادیده گرفتن نیازهای خود را شامل میشود - شهامت، . - 2010 این افراد به جای رسیدگی به نیازهای خود به دنبال ارضای نیازهای دیگران هستند. در اکثر این خانواده ها، والدین به جای توجه و اهمیت قایل شدن به نیازهای منحصر به فرد کودک، بیشتر نیازهای هیجانی یا منزلت اجتماعی خود را مهم میدانند
طرحوارههای این حوزه شامل: اطاعت10؛ ایثار 11؛ پذیرش جویی- جلب توجه12 است - یانگ، . - 1994 گوش بزنگی بیش از حد و بازداری:13 گوش بزنگی بیش از حد و بازداری که در نتیجه تاکید بیش از اندازه بر واپس زنی احساسات به وجود میآید میباشد - شهامت، . - 2010 در حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری دوران کودکی این افراد پر از خشونت واپس زدگی و سختگیری بوده و خویشتنداری و فداکاری بیش از حد بر لذت و خود انگیختگی غلبه داشته است.
این افراد در کودکی به تفریح و شادی تشویق نشدهاند و در عوض یاد گرفته اند زندگی را طاقت فرسا در نظر بگیرند. معمولاً در احساس بدبینی، ترس و نگرانی بسر می برند - یانگ، . - 2005 این حوزه از طرحوارههای ناسازگار اولیه شامل، منفی گرایی- بدبینی 14؛ بازداری هیجانی 15؛ معیارهای سرسختانه- عیب جویی افراطی16، و تنبیه17 میشود
هریس و کورتین، . - 2002 طرحوارهها از ابتدای زندگی شکل گرفته - دزویس و همکاران، - 2009 و در در تمام طول زندگی، فرد را تحت تاثیر قرار می دهند - یانگ، . - 2005 اما طرحواره های اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند، و به طور معمول از ارضا نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه میگیرند
این طرحوارهها در طول زندگی ثابت و پا برجا هستند و اساس ساختهای شناختی فرد را تشکیل و به شخص کمک میکنند تا تجارب خود را راجع به جهان پیرامون سازمان دهند و اطلاعات دریافتی را پردازش کنند - تایم و همکاران، . - 2010 پژوهشگران بر این عقیدهاند که طرحوارههای ناسازگار اولیه همچون یک صافی برای اثبات یا تایید تجارب کودکی عمل میکنند و به نشانههای بالینی نظیر اضطراب، افسردگی و ترسهای خاص - فوبی - ، اختلالات شخصیت، تنهایی به دلیل روابط بین فردی مخرب و سوء مصرف الکل و مواد مخدر، پر اشتهایی یا زخم معده منجر میشوند
