دانلود مقاله داشت در کشاورزی

بخشی از مقاله

بخش سوم :
داشت
تعريف : مجموعه مراقبت هاي خاص تا باغ بتواند به نحو مطلوب رشد كرده و توليد محصول نمايد . با انجام هرچه بهتر مراقبت هاي داشت ، مي توان عملكرد مناسب و سودآوري هرچه بيشتر را پيش بيني كرد .
مراحل مختلف عمليات داشت :
* آبياري
وجود آب در تمام زندگي نبات ، از جوانه زني تا توليد محصول نقش بسزايي دارد . با شناخت خواص بتانيكي گياه ، مي توان با برنامه ريزي در مراحل زندگي نبات ، مقدار آب مورد نياز آن را با توجه به خواص گياه شناسي برآورده كرده و در اختيار گياه قرار داد . توجه به اين كه در نواحي با كمتر از 700 ميلي متر نزول باران در سال يا نامتعادلي ريزش ساليانه و فصل خشك سال و يا خشكسالي احتمالي ، رطوبت موردنياز درخت بايد توسط آبياري جبران گردد . اين مساله در كشور ما كه در ناحيه خشك و نيمه خشك واقع شده ، بايد مدنظر قرار گيرد و با اصول صحيح آبياري از هدر رفتن آب ، جلوگيري به عمل آورد . براي نيل به اين هدف و به دست آوردن نتيجه بهينه بايد با روش هاي مختلف و مدرن آبياري آشنا بوده ، تا با توجه به منطقه ( از نظر آب و هوا ، نوع و جنس خاك ، سن و نوع نبات ) بتوان سيستم آبياري مناسب را براي درخت فراهم ساخت .
طرق مختلف آبياري :

1. روش كرتي يا غرقابي :
از آسانترين و ارزانترين نوع آبياري در نواحي پرآب و باران بشمار مي آيد . بديهي است در نواحي خشك به صرفه نبوده و روشي نامطلوب است . در هنگام رشد اوليه درختان ، كه در ميان آن ها كشت گياعان يكساله ( گندم و جو ) و يا نباتات علوفه اي چندساله (يونجه ) آبياري كرتي چندان مشكل ساز نيست ، اما در صورتي كه درختان رشدشان كامل شده باشد ، اتخاذ چنين روش آبياري ، بجز رشد علف هاي هرز ، گسترش آفات و امراض و هدر رفتن آب ، پيامد مطلوب ديگري به همراه ندارد . براي صرفه جويي در اين حالت نهري را در كنار درخت ايجاد كرده تا آب توسط ريشه هاي فعال درخت ،‌جذب و در اعمال حياتي گياه بكار گرفته شود .
2. آبياري طشتكي :
در اين حالت با ايجاد سطوح گود شده در اطراف درختان ، آب را وارد اين كرت ها مي نمايند ، بديهي است كه آب نبايد با تنه درختان تماس يابد ، زيرا سبب اشاعه بيماري هاي قارچي مي شود و نيز در اثر نرم شدن پوسته درخت محل مناسبي براي تخمگذاري حشرات مي شود .

3. آبياري به روش نشتي :
در اين شيوه در دو طرف رديف كاري درختان ، شيارهايي به عمق 15-10 سانتي متر و عرض 25-20 سانتي متر ايجاد مي نمايند در اثر فشار كم جريان ملايم آب در اين شيارها ، نشت تدريجي آن را در كنار درختان در پي دارد بديهي است كه كارايي اين روش ازطريقه آبياري نسبت به روش كرتي بالاتر است . براي انجام اين آبياري بايد زمين صاف ، و براي به جريان انداختن آب در درون شيارها از سيفون هاي مخصوص بهره گرفته شود . در اين طريقه با افزايش سن درخت ، تعداد شيارها را زياد كرده به طوري كه در حداكثر رشد ، سطح باغ از شيارهاي موازي پوشبده مي شود .

4. آبياري به روش باراني :
در اين روش از فواره هاي چرخاني كه به لوله هاي آلومينيومي خاص متصلند ، استفاده مي شود . بازده مصرفي در اين روش آبياري از ساير روش ها ( كرتي ، نشتي و طشتكي ) بالاتر است و حدود 80% بوده كه از محاسن اين روش مي توان عدم نياز به تسطيح كامل زمين ، بكار بردن كودهاي شيميايي و سموم كشاورزي همراه با آبياري و در موارد خاص مبارزه با سرما را نام برد . مهمترين عيب اين روش بالا بودن قيمت لوله ها ، پمپاژ و وسايل مورد لزوم مي باشد . در مناطق بادخيز از اين روش كمتر استفاده مي شود چرا كه گرده افشاني گل ها را با مشكل مواجه مي سازد .

5. آبياري قطره اي :
در اين روش ، آب توسط پمپ هاي خاصي از لوله هاي پلاستيكي نسبتا باريك و قابل انعطاف كه در طول رديف روي سطح خاك قرار داده مي شود ، جريان مي يابد و از طريق چكاننده هاي خاصي كه در طول لوله قرار دارند به صورت قطراتي بيرون آمده و خاك اطراف درخت را مرطوب نگه مي دارند . تعداد چكاننده هاي دريپر براي نهال هاي جوان يك عدد است . با بزرگ شدن نبات ، تعداد آن ها به 4-3 عدد خواهد رسيد . بازده اين روش 95% بوده و احتياج به تسطيح زمين ندارد ، اما تعبيه آن گران تمام مي شود .
*كود دادن

تعريف :
مواد آلي يا معدني كه به زمين داده مي شود تا شرايط خاك را براي رشد نهال بهتر سازد و مواد غذايي بتواند بوسيله ريشه ها از زمين جذب شده و به درون گياه راه يابد . زمين ، اين مواد را سنتز نمي كند و هر سال يا چند سال يكبار به زمين داده مي شود .

دسته بندي كودها
-كود هاي معدني يا شيميايي
- كودهاي آلي يا طبيعي
طرق دادن كودهاي شيميايي :

1. روش كود دادن به اطراف درخت ، موازي با انتهاي تاج درخت
در اين روش ، موازي با انتهاي تاج درخت يك شيار به فاصله 2-1.5 متر به مركزيت درخت به عمق 60-40 سانتي متر و به عرض 50 سانتي متر حفر و سهم هر درخت را در آن مي ريزند . در اين روش اثر كود سريع است اما ضايعات ريشه نبات ، در اثر كندن حفره يا شيار زياد است .
2. روش كود دادن به اطراف درخت بصورت كندن چاله

در اين روش ، با توجه به كوچكي يا بزرگي تنه درخت در فاصله 150-50 سانتي متر درخت گودال هايي به عمق 60-40 سانتي متر و طول و عرض دهانه چاله ها 60-30 سانتي متر حفر كرده كه مخلوط كود شيميايي و حيواني را در درون چاله ها مي ريزند . در اين روش هزينه تمام شده كم خواهد بود و ريشه ها كمتر آسيب مي بينند ، اما در عوض جذب مواد غذايي كمتر خواهد بود .

3. روش كود دادن با ماشين كودپاش
اين روش در ازدياد و مرغوبيت ميوه ها ، از ساير روش ها بيشتر مطرح مي باشد .
اين روش به دو طريقه زير انجام مي گيرد :

الف – مصرف كودهاي فسفره و پتاسه بعد از غرس نهال
پس از محاسبه نياز كودي دوساله نبات ، آن را در فاصله 100-75 سانتي متر از تنه و به عمق 40 سانتي متر در خاك وارد مي نمايند ، كه هر دو سال يك بار اين عمل را انجام مي دهند . پس از 16 سال در خط وسط كوددهي ، دو رديف بهم مي رسند . در صورت اختلاط اوليه كود يا اختلاف با خاك گودال ( قبل از كشت ) ، كوددهي از سال پنجم شروع مي شود .
ب – روش كوددهي بصورت طرح 8 ساله

اين شيوه زماني كاربرد دارد كه عمر اقتصادي درختان از 12 سال بيشتر باشد كه در اين طرح ، استفاده از ماشين آلات كوددهي از نظر اقتصادي براي باغداران به صرفه است .
برنامه كوددهي درختان مي تواند چنين باشد :

- در سال اول ، مصرف دوساله كود فسفره و پتاسه به عمق 40 سانتي متر به صورت يك درميان ، در جهت شرقي و غربي .
- سال سوم ، مصرف دوساله كودهاي فوق به عمق 40 سانتي متر به صورت يك ساله ، به طور يك درميان كه كود داده نشده در جهت شرقي و غربي .
- در سال پنجم ، مجددا كود دوساله در جهت شمالي و جنوبي بصورت يك درميان در رديف ها .
- در سال هشتم نيز مصرف دوساله كود بصورت يك درميان كه كود داده نشده در جهت شمالي و جنوبي .
4. روش محلول پاشي

كودهاي شيميايي قابل حل در آب كه بتوانند از طريق برگ و اندام هاي هوايي ، جذب شده و مورد استفاده قرار گيرند (اوره ) و ميكروالمنت ها ( آهن ، مس و بر ) مفيدند و كاربرد بسيار دارند .
5. روش مصرف كود با آبياري
در اين شيوه كود را توأم با آب آبياري به نبات مي رسانند مثل آبياري قطره اي و آبياري باراني .
6. روش تزريق كود شيميايي در خاك

از معمول ترين كودهاي شيميايي قابل تزريق ، آمونياك است كه به صورت گاز بوده و با دستگاه در عمق مناسب خاك قرار مي گيرد . بايد توجه داشت كه نهال كاشته شده در اوايل رشد نياز به كود شيميايي ( اوره ) بيشتر و كود دامي كمتر دارد ، اما سال به سال با رشد و نمو آن از نياز كودي رشدزا كاسته شده و نياز آن به كودهاي پتاسه و فسفره و كود دامي بيشتر مي شود .

كودهاي آلي
كودهاي آلي به دو دسته تقيسم مي شوند :
الف – كود حيواني
كود حيواني پوسيده ، علاوه بر بهتر كردن خواص فيزيكي خاك ، قدرت نگهداري آب را در خاك افزايش داده كه مقدار مصرف آن 40-10 تن در هكتار است . در نواحي خشك پس از پهن كردن ، آن را بوسيله شخم زدن با خاك مخلوط مي نمايند اما در نواحي پرباران آن را به عهده كرم هاي خاكي و باران مي گذارند . بايد توجه داشت كه كود دامي كاملا پوسيده باشد .
ب – گود گياهي ( كود سبز )
با كشت گياهان يك ساله ( خانواده پروانه سانان ) كه ازت را در خاك تثبيت مي نمايند و با زير خاك كردن آن ها پس از فصل رشد ، خواص فيزيكي خاك را بهبود بخشيده و با آزاد كردن ازت تثبيتي ، حاصلخيزي خاك را بالا مي برند .

*شخم پاي درختان
در سال هاي اول كاشت نهال در زمين اصلي به منظور كشت سبزي يا كود سبز زمين باغ ميوه را شخم مي زنند كه فوايدي از قبيل تهويه خاك ، جذب آب و مواد غذايي ، از بين رفتن علف هاي هرز و تقويت ميكرواورگانيسم هاي خاك و انهدام تخم حشرات و عوامل بيماري زا با كنترل آن ها و بهبود ساختمان فيزيكي خاك را داراست .
*از بين بردن علف هاي هرز

گياهان و علف هاي هرز مابين فواصل درختان به علت جذب مواد غذايي ، از يك طرف به عنوان رقيبي براي درختان باغ ميوه به حساب مي آيند و از طرف ديگر به دليل انتشارآفات و امراض ، بايد هرچه سريعتر نسبت به انهدام آن ها با استفاده از روش هاي زراعي ، شيميايي و غيره اقدام كرد .
*هرس
تعريف
بريدن يا قطع قسمت هايي از اندام نبات طبق اصول و ترتيب معين . در اثر اين عمل ، ضمن ايجاد فرم و آرايش مطلوب در درختان ميوه ، مي توان نسبت به ايجاد تعادل بين قسمت هاي رويشي و زايشي گياه اقدام كرد . تا رشد بهتر نبات تضمين شده و مقدار محصول بيشتر و مرغوب تر شود .
فوائد هرس :
- ايجاد فرم متناسب

- ايجاد تعادل بين اندام هاي رويشي و زايشي
- افزايش كمي و كيفي محصول
- ايجاد تعادل بين ريشه و قسمت هاي هوايي درخت
- افزايش استحكام درخت و جوان كردن آن

- سهولت عمليات داشت و برداشت
- جلوگيري از ريزش ميوه
- جلوگيري از تناوب باردهي
- جلوگيري از زخمي شدن شاخه ها و ميوه ها

موارد كلي در هرس درختان
- هرس طوري انجام شود كه نور به تمام اعضاي درخت برسد .
- قسمت هاي فوقاني از قسمت هاي تحتاني بهتر تغذيه شود .
- از نظر رشد بين اعضاي رويشي و زايشي ، رقابت برقرار شود .
- قسمت هاي مختلف يك شاخه باهم همبستگي داشته باشند .
- جوانه هايي كه بيشتر شيره خام دريافت مي نمايند ، به مولد شاخه ، و جوانه هايي كه شيره پرورده دريافت مي نمايند ، به جوانه گل تبديل مي شوند .
انواع هرس
هرس را مي توان از چند نظر تقسيم بندي كرد :
الف – هرس از نقطه نظر شدت عمل
- هرس ضعيف : در اين نوع هرس در صورت لزوم اندام ها بصورت جزيي حذف مي شوند .
- هرس متوسط : اندام هاي گياه در حد متوسط حذف مي شوند .
- هرس شديد : شدت هرس زياد است و بيشتر شاخه ها حذف مي شوند . كه در اين صورت به علت كم شدن جوانه ها و افزايش شيره نباتي ، قدرت رويشي گياه زيادتر مي شود .
ب – هرس از نظر زمان انجام
زمان هرس بسته به نوع درخت ، فرم هرس ، شرايط اقليمي و هدف هرس متفاوت است و زماني بايد انجام گيرد كه گياه ، ‌زخم حاصله را به آساني ترميم كند و صدمه كمتري ببيند .
جدول زير نمايانگر زمان هرس برخي از درختان مثمر دانه دار است .

ماه ها درخت هرس خشك هرس سبز پنسمان
ارديبهشت درختان دانه دار (سيب،به،گلابي) *
خرداد سيب هاي فرم كوردون *
تير سيب ، گلابي *
مرداد سيب هاي فرم كوردون *
آبان و آذر درختان دانه دار *

بهمن سيب ، گلابي *

1.هرس زمستانه (هرس خشك )
هرس زمستانه از هنگام ريزش برگ ها شروع و تا زمان متورم شدن جوانه ها كه شكوفا نشده اند ادامه مي يابد . در صورت مناسب بودن شرايط اقليمي در تمام فصول پاييز و زمستان انجام مي گيرد . بايد توجه داشت كه هرس شديد زمستانه ، باعث به تعويق افتادن باردهي نبات مي شود . عمل هرس خشك در نواحي با زمستان سرد و خشن به دليل عدم ترميم زخم ، آسيب فراواني خواهد ديد . در هر صورت بايد از چسب باغباني براي پوشش زخم نبات بهره برد .
2. هرس تابستانه (هرس سبز )

هرس تابستانه در تنظيم ميوه دهي موثر بوده و مكمل هرس زمستانه مي باشد . هرس تابستانه به شرايط اقليمي ، از جمله آب و هوا ، پايه ، پيوندك و خاك بستگي دارد و بيشتر به منظور تشكيل جوانه هاي ميوه دهنده انجام مي شود . به عبارتي هرس تابستانه در موقعيت آتي سال بعد فرم درخت موثر خواهد بود كه زمان انجام آن از اوايل فصل رشد است اما تجربه ثابت كرده كه در اواسط تابستان در كنترل رشد درخت موثر است ، چرا كه درخت در اين موقع از سال تمام انرژي ذخيره خود را جهت رشد رويشي بكار برده است . بنابراين زمان اجراي اين هرس بر حسب هدف ، رعايت شرايط اقليمي و سرعت رشد از اوايل ارديبهشت ماه تا اواسط تير ماه است كه زمان مناسب براي ذخيره سازي مواد هيدروكربنه خواهد بود .
هرس سبز مي تواند حذف برگ ها نيز به حساب آيد ( برگ هايي كه روي ميوه را پوشانده و مانع رسيدن نور به آن ها مي شوند تعداد لازم برگ براي هر ميوه 30-20 عدد است ) هرس شديد تابستانه تعداد شاخه ها را زيادتر كرده كه در فرمانسيون و جانشيني شاخه هاي آسيب ديده نقش بسزايي دارند . نظر به اين كه در هرس تابستانه ، محل قطع شاخه ها، سريع التيام مي پذيرد ، از اهميت بيشتري نسبت به هرس زمستانه برخوردار است .

3 .پنسمان
عملي است كه بوسيله آن قسمتي از شاخه هاي جوان و علفي ، برگ هاي انتهايي و جوانه موردنظر را به وسيله ، چاقوي پيوندزني يا توسط انگشت حذف مي نمايند . عمل پنسمان در روي شاخه هاي جوان كه در حال تكامل بوده و حامل برگ هاي جوان مي باشند اعمال مي گردد . گاهي با پنسمان مي توان در ماهيت جوانه ها تغييراتي پديد آورد ، جوانه چوبي را به دارد يا ميخچه و دارد را به وسيله هرس زمستانه ، به جوانه گل تبديل كرد .
ج – هرس از نظر هدف و منظور
اهداف كلي هرس درختكاري و احداث باغ و باغچه
1. هرس فرمانسيون يا هرس شكل دهي
براي درختان ميوه از آغاز رويش تا سنين پيري ، اجراي عمليات هرس شكل دهي ، به صورت مختلف لازم و ضروري است كه در اين صورت ابتدا ، اسكلت بندي درخت و در مرحله بعدي ، ايجاد تعادل بين اندام ها مورد توجه است .
انتخاب فرم
انتخاب فرم هرس با توجه به خصوصيات پايه و پيوندك ، قدرت آن ها ، نوع واريته و حاصلخيزي صورت مي گيرد . به دليل تأييد فرم هرس در كيفيت باردهي ، لازم است سيستم يا روشي اتخاذ شود كه بتواند تعادل واقعي را بين اندام هاي دروني و بيروني حفظ كند ، بنابراين بايد تمام عوامل حاصله را در اين زمينه مورد توجه قرار داد . زيرا انتخاب هر فرمي مي تواند در خصوصيات و نحوه گسترش اندام هاي زيرين (ريشه ) در داخل خاك كم و بيش مؤثر باشد ، مثلا در درختان پاكوتاه ، گسترش ريشه به صورت سطحي است . هدف از هرس بيشتر ، افزايش طول عمر باردهي اقتصادي است ، اما انتخاب فرم خوب و ايده ال در يك درخت ، رسيدن نور و هواي كافي به تمام اندام ها و نيز فرم زينتي آن ، در مرحله بعدي اهميت قرار دارد .
انواع فرم هرس
هرس از نظر ارتفاع و شكل ظاهري تابع دو نوع است :
الف – هرس فرم از نظر ارتفاع

بر اساس سيستم هاي آمريكايي ، انگليسي و فرانسوي فرم هرس از نظر ارتفاع به سه دسته تقسيم مي شود :
فرم پابلند : با توجه به معتدل بودن هوا در منطقه ، فرم پابلند را بلندتر از 120 سانتي متر در نظر مي گيرند .
فرم پاكوتاه : اولين محل انشعابات شاخه ، در حدود80-50 سانتي متر بالاتر از سطح زمين و مخصوص نواحي سرد است .
فرم متوسط : اين فرم بر حسب تنوع رويشي ، نوع واريته ، فرق دارد اولين انشعابات از 120-85 سانتي متر متغير است .
ب – فرم هرس از نظر شكل ظاهري تاج
فرم گرد يا كروي

عمليات هرس و پرورش در روي درختاني كه داراي فرم گرد يا كروي هستند ، آسان بوده و داراي فرم هاي مختلفي است . اين نوع فرم هرس را در روي درختان پاكوتاه ، پابلند و نيمه پابلند مي توان اجرا كرد . اگر در اين فرم شاخه وسط حذف شود ،‌ فرم توخالي و اگر شاخه وسط حذف نشود ، فرم آن توپر است . فرم جامي داراي انواع مختلفي از جمله ، جامي پابلند ، جامي پاكوتاه و جامي آمريكايي است .

در سال اول ،‌با توجه به ارتفاع تنه موردنظر ، 5-3 جوانه روي پايه يك ساله باقي گذاشته و سربرداري مي نمايند و در سال دوم ، به هنگام هرس 4-3 شاخه اصلي را روي تنه ، انتخاب و به اندازه يك سوم طول شاخه ،‌ (50-30 سانتي متر ) سربرداري مي نمايند . در سال سوم و چهارم ،‌درخت فرم مناسب خود را يافته و هرس تنها به منظور حذف شاخه هاي نابجا و نامناسب انجام مي گيرد .
فرم هرمي

اين فرم ، به دو دسته ساده و چهلچراغي شكل تقسيم شده كه در نوع ساده ، شاخه ها با تنه ، زاويه 45 درجه را تشكيل مي دهند و شاخه هاي جوان نسبت به يكديگر به صورت متناوب قرار مي گيرند . در تيپ چهلچراغي محور اصلي همچنان باقي است ولي شاخه ها به صورت چهلچراغي و به فاصله 40 سانتي متر از يكديگر قرار مي گيرند . در فرم هرمي ارتفاع درخت به 5-4 متر رسيده و عرض تاج آن 3.4-2.6 متر گسترش مي يابد . اين فرم هرس زماني قابل اجراست كه شدت و ميزان نور در منطقه در حد مطلوب و قابل قبولي باشد .