بخشی از مقاله
آداب و احكام حج تمتع
اعمال حج تمتع سيزده چيز است كه بترتيب گفته مىشود.
1- احرام
2- وقوف بعرفات كه در چهار فرسخى مكه است
3- وقوف به مشعر الحرام كه تقريبا در دو فرسخى مكه است
4- رفتن به منى كه نزديك مكه است و انداختن سنگ ريزه بر جمره عقبه
5- قربانى كردن در منى
6- تراشيدن سر يا گرفتن كمى از ناخن يا مو در منى
7- طواف زيارت
8- دو ركعت نماز طواف
9- سعى بين صفا و مروه
1ظ0- طواف نساء
11- دو ركعت
13- انداختن سنگ ريزه بر سه جمره در منى در روز يازدهم و دوازدهم و بعضى در روز سيزدهم هم بايد بيندازند و احكام اينها گفته مىشود.
1- احرام حج
واجب است انسان بعد از تمام كردن اعمال عمره تمتع آماده شود براى انجام اعمال حج تمتع و اولين عمل احرام است كه بايد از مكه محرم شود و باز متوجه بايد بود كه اين سيزده عمل هم مثل پنج عمل عمره تمتع همه عبادت است در اول هر عملى انسان بايد توجه داشته باشد كه چه مىخواهد انجام دهد و همچنين عمل را قربة الى الله و محض اطاعت امر خدا بجا آورد كه اگر خداى نخواسته ريا و خود نمائى در عبادت داخل شود فاسد و باطل مىگردد و گذشته از اين خود ريا معصيت كبيره است و بايد با لبيك گفتن محرم شدن همه كس و همه چيز غير از خدا را فراموش كنيم و با ياد حق و براى اطاعت از اوامرش اعمال را انجام دهيم.
مسئله: آداب و احكام احرام حج از پوشيدن لباس احرام و لبيك گفتن همه مثل همان احرام عمره است كه گفتيم و چيزهائى كه در احرام گفتيم حرام مىشود و كفاره دارد يا ندارد و كفاره آن چيست در اينجا هم همانطور است فقط در نيت تفاوت دارد كه در آنجا نيت احرام عمره تمتع بود اينجا نيت احرام حج تمتع.
مسئله: وقت احرام حج وسيع است و لازم نيست فورا بعد از اعمال عمره باشد ولى بايد تاخير نيندازد تا حدى كه بوقوف عرفات نرسد و مستحب آنست كه روز هشتم محرم شود.
مسئله: احرام حج در هر جاى شهر مكه صحيح است گرچه در خانههائى باشد كه تازه ساخته شده و جزء شهر است البته مستحب است در مقام ابراهيم و يا حجر اسماعيل محرم شود.
مسئله: احتياط واجب اينستكه بعد از اعمال عمره بدون حاجت از مكه خارج نشود و اگر لازم بود خارج شدن احتياط واجب آنستكه محرم شود و با احرام خارج گردد و برگردد با همين احرام برود براى اعمال حج ولى اگر كسى رعايت نكرد و بدون حاجت و بدون احرام خارج شد و برگشت و احرام بست و حج را بجا آورد عملش صحيح است.
مسئله: اگر كسى دانسته و عمدا احرام حج را ترك كند تا وقت آن بگذرد حج او باطل است و اگر روى ندانستن مسئله يا فراموشى محرم نشد و بدون احرام رفت بعرفات و منى واجب است برگردد بمكه و محرم شود و اگر برگشتن بمكه ممكن نبود بايد همانجا محرم شود و اگر يادش نيامد تا بعد از تمام كردن اعمال حجحجش صحيح است.
2- وقوف به عرفات
باحتياط واجب لازم است از بعد از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمين عرفات باشد و مراد از وقوف همين بودن در آنجا استحالا چه بنشيند چه راه برود يا بخوابد فرقى ندارد البته اگر در تمام اين مدت خواب يا بىهوش باشد وقوف او باطل است پس بايد تاخير انداختن از اول ظهر اگر كم باشد مثلا بمقدار نماز ظهر و عصر كه پشتسر هم بخواند معلوم نيستحرام باشد.
مسئله: بودن در مجموع بعد از ظهر تا مغرب گرچه واجب است لكن تمام آن ركن نيست كه حج بترك آن باطل شود پس اگر مقدار كمى توقف كند و برود يا طرف عصر بيايد و توقف كند حج او صحيح است اگر چه توقف نكردن او در تمام وقت دانسته و عمدى باشد آنچه در وقوف ركن است مقدارى است كه گفته شود در عرفات بوده هر چند مثل يك دقيقه يا دو دقيقه باشد پس اگر هيچ به عرفات نرود ركن را ترك كرده.
مسئله: اگر دانسته و عمدى آن مقدار از وقوف را كه ركن است ترك كند حجش باطل است و كفايت نمىكند براى چنين شخصى وقوف در شب عيد كه وقوف اضطرارى است ولى اگر بواسطه عذرى مثل فراموشى نتوانستحتى مقدار ركن در عرفات باشد براى چنين شخصى كه عذر داشته كفايت مىكند از شب عيد هر چند به مقدار كمى وقوف كند و اين را وقوف اضطرارى مىگويند و اولى
را وقوف اختيارى و اگر اين مقدار از وقوف در شب را عمدا ترك كند حج او باطل است ولى اگر اين را هم روى عذر و فراموشى و غفلت ترك كند و بوقوف اختيارى مشعر برسد حجش صحيح است.
مسئله: اگر كسى عمدا و دانسته پيش از مغرب از عرفات حجخارج شود و تا مغرب برنگردد بايد يك شتر در راه خدا قربانى كند در هر جائى كه بخواهد و اگر قدرت بر قربانى نداشت بايد هيجده روز روزه بگيرد و حجش صحيح است و اگر از روى ندانستن مسئله يا سهوا اينكار را كرد كفاره ندارد و بهر حال ضررى به اصل حج نمىزند.
3- وقوف به مشعر الحرام
احتياط واجب آنستكه شب دهم را تا اذان صبح در مشعر الحرام بسر برد و بقصد قربت و چون صبح شد نيت كند وقوف به مشعرالحرام را تا طلوع آفتاب قربة الى الله و اين وقوف از صبح تا اول آفتاب وقوف اختيارى مشعر است و واجب است لكن همه آن ركن نيست بلكه ركن بمقدارى است، كه گفته شود در بين الطلوعين به مشعر بوده گرچه يك دقيقه باشد كه اگر كسى مقدار ركن را عمدا و دانسته ترك كند حج او باطل است.
مسئله: كسى كه روى عذر مقدار ركن را درك نكند بايد يكى از دو وقوف اضطرارى مشعر را درك كند يعنى يا مقدارى از شب تا اذان صبح را درك كند يا مقدارى از طلوع آفتاب تا ظهر در مشعر توقف كند اگر چه يك دقيقه باشد خلاصه اينكه اگر كسى بوقوف اختيارى در عرفات يا مشعر نرسد بايد وقوف اضطرارى را دريابد و دانستيم كه وقوف اضطرارى عرفات مقدارى از شب عيد است و در مشعر دو وقوف اضطرارى دارد يكى همان شب عيد تا اذان صبح دومى از طلوع آفتاب روز عيد تا ظهر و در اينجا صورتهاى زيادى هست كه در كتابهاى مفصل با احكامش گفته شده و چون خيلى طولانى
است ذكر نكرديم اگر براى كسى پيش آمد بايد در موقع باهلش رجوع كند و وظيفهاش را بفهمد و عمل كند تا حجش باطل نگردد.
4- رفتن بمنى و رمى كردن (انداختن سنگ ريزه به جمره عقبه)
كسى كه حج مىكند بايد در روز عيد از مشعرالحرام به محلى كه آنرا منى مىگويند برود و در آنجا يكى از اعمالش رمى جمره عقبه استيعنى بايد هفت عدد سنگ ريزه به جمره آخرى بيندازد. مسئله: سنگ ريزهها بايد متوسط باشد نه مثل شن ريز و نه سنگ بزرگ و همچنين بايد از جنس سنگ باشد يعنى كلوخ و خزف و جواهرات صحيح نيست اما اقسام سنگهاى هر چه باشد حتى سنگ مرمر اشكال ندارد. مسئله: بايد سنگ ريزهها از حرم باشد (حرم محدوده معينى است از
شهر مكه و اطراف آن) البته نبايد از مسجد الحرام يا مسجد خيف بلكه باحتياط از ساير مساجد باشد و مستحب است از مشعر بردارد و بايد بكر باشد يعنى كسى ديگرى آنها را ولى در سالهاى گذشته نينداخته باشد. مسئله: واجب استسنگ ريزهها را يكى با قصد قربت بزند نه اينكه روى جمره بگذارد و واجب است هفت عدد بطور يقين بخود جمره برسد و اگر شك كند كه هفت عدد خورد يا نه بايد آن قدر بيندازد تا يقين كند كه هفت عدد خورد. مسئله: در رمى جمره طهارت بهيچ
نحو شرط نيست بنابراين جنب و حائض و كسى كه بدن يا لباسش نجس باشد مىتواند رمى كند و صحيح استحتى خود سنگ ريزهها هم اگر نجس باشد اشكال ندارد ولى بايد مباح باشد يعنى از سنگ ريزههائى كه ديگران برداشتهاند بدون اجازه آنها تصرف نكند. مسئله: وقت انداختن سنگ ريزه از طلوع آفتاب روز عيد است تا غروب آن و اگر فراموش كرد تا روز سيزدهم مىتواند بجا آورد و اگر تا سيزدهم يادش نيامد احتياط آنست كه سال بعد خودش يا نايبش بيندازد. مسئله: بچه و مريض ناتوان كه قدرت برانداختن ندارد ديگرى بايد به نيابت او بزند و كسانيكه نمىتوانند و عذر دارند از اينكه
روز رمى كنند مىتوانند شب عمل كنند هر قتشب كه باشد.
5- قربانى و احكام آن
بعد از رمى جمره در روز عيد واجب است قربانى كند يعنى يك شتر يا گاو و يا گوسفند در منى ذبح كند و چون غالبا گوسفند قربانى مىكنند بايد دانسته شود كه گوسفند قربانى بايد باحتياط وجوبى يك سال او تمام شده باشد و داخل سال دوم باشد و بايد از هر جهتسالم و بىعيب باشد يعنى از جهتشاخ و دم و تخم و گوش و چشم و دست و پا و غيره بايد نقصى در او نباشد و همچنين بايد لاغر نباشد و بنابر احتياط بايد كچلى هم نداشته باشد ولى اگر گوشش شكاف خورده باشد يا
سوراخ باشد ولى ناقص و بريده نباشد اشكال ندارد و همچنين اگر شاخ بيرونى او كه مثل غلاف براى شاخ سفيد درونى استشكسته باشد و خود شاخ درونى سالم باشد اشكال ندارد. مسئله: انسان مىتواند خودش قربانى را ذبح كند و مىتواند نايب بگيرد و نايب بايد شيعه باشد و در وقت ذبح نيت كند براى هر كس كه ذبح مىكند و دانسته شود كه در ذبح كفارات هم لازم است ذابح شيعه باشد. مسئله: شركت در قربانى صحيح نيست و بايد هر كس خودش يك قربانى كند. مسئله: اگر عمدا يا بواسطه عذرى روز عيد قربانى نكرد احتياط واجب آنستكه در ايام تشريق يعنى يازده و
دوازده و سيزده ذبح كند و اگر نشد در بقيه ماه ذيحجه. مسئله: احتياط مستحب آنستكه ذبيحه را سه قسمت كنند يك قسمت را هديه بدهند و يك قسمت را صدقه بدهند و قدرى هم از ذبيحه بخورند و صدقه را به مؤمنين بدهند و لكن چون هيچكدام از اينها واجب نيست اگر صدقه را بفقراى كفار بدهد يا آنكه تمام ذبيحه را بآنها بدهد اشكال ندارد و ضامن سهم فقرا نيست البته احتياط خصوصا در خوردن قدرى از ذبيحه خيلى مطلوب است. ولى واجب نيست. مسئله: اگر كسى نيابت دارد به شخصى كه براى او قربانى بخرد و ذبح كند نايب هم انجام داد پس از آن انسان شك كند كه صحيح انجام داده يا نه باين شك اعتنا نكند كافى و صحيح است. مسئله: اگر كسى قدرت بر قربانى نداشته باشد باين معنى كه نه گوسفند دارد و نه پولش را كه بخرد و نه اينكه مىتواند قر
ض كند يا از راه ديگرى تهيه نمايد بايد به جاى قربانى سه روز در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج روزه بگيرد در اينجا مسائلى هست كه چون معمولا واقع نمىشود ذكر نكرديم اگر اتفاق افتاد از اهلش سؤال كنيد.
6- حلق يا تقصير و احكام آن
بعد از ذبح كردن واجب استسرتراشيدن يا قدرى از مو يا ناخن گرفتن البته اگر سال اول حجش باشد احتياط واجب به سرتراشيدن است اما براى زن تراشيدن سر جايز نيست و بايد تقصير كند
يعنى يا از مو يا از ناخن بگيرد و سر تراشيدن يا تقصير كردن عبادت است بايد با قصد قربت باشد و ريا نكند كه باطل مىشود و تراشيدن ريش كفايت از تقصير نمىكند.مسئله: جايز استسر را خودش بتراشد يا بديگرى واگذار كند و همچنين در تقصير ولى بايد خودش نيت كند و بهتر است ديگرى هم نيت كند. مسئله: محل سر تراشيدن يا تقصير منى است و در غير آنجا اختيارا جايز نيست ولى واجب نيستحتما در روز عيد باشد بلكه تاخير تا آخر روز سيزدهم جايز است گرچه به احتياط
مستحب خوب است روز عيد انجام دهد. مسئله: اگر كسى عمدا يا سهوا يا از روى فراموشى و ندانستن مسئله بهر حال حلق يا تقصير نكرد تا از منى خارج شد واجب است برگردد بمنى و انجام دهد و اگر امكان ندارد برگرديدن هر جا كه هستحلق يا تقصير كند و در صورت امكان مويش را بمنى بفرستد. مسئله: لازم است باحتياط وجوبى رعايت ترتيب در اين سه عمل يعنى اول رمى جمره بعد قربانى بعد حلق يا تقصير ولى اگر ندانسته ترتيب را رعايت نكرده اشكال ندارد و صحيح است. مسئله: بعد از حلق يا تقصير انسان از احرام خارج مىشود و چيزهائى كه بر او حرام بود حلال مىشود مگر سه چيز زن و بوى خوش و صيد در حرم.
7- طواف زيارت
واجب است بعد از تمام شدن اعمال منى كه سه چيز بود به مكه مراجعت كند براى انجام اعمالى كه در آنجا واجب است ولى لازم نيست كه همان روز عيد يا فرداى آن مراجعت كند براى اعمال مكه بلكه مىتواند اين اعمال را تا آخر ذيحجه تاخير بيندازد باين معنا كه اگر روز آخر ذيحجه هم اگر آمد و اعمال را بجا آورد مانع ندارد ولكن چون شب يازدهم و دوازدهم ماندن در منى واجب و در اين دو روز رمى جمرهها هم در منى واجب است معمولا اين دو شب و دو روز را همانطور در منى مىمانند و
بعد از ظهر روز دوازدهم بمكه مىآيند و چند روزى كه در مكه هستند اعمال را انجام مىدهند. مسئله: اولين عمل كه بايد در مكه انجام داد بعد از برگرديدن از منى طواف حج است كه بآن طواف زيارت مىگويند اين طواف در همه آداب و شرايط و احكام مثل طواف عمره است كه گفته شد فقط در نيت تفاوت دارد كه اينجا بايد به نيت طواف حج باشد.
8- نماز طواف حج
مسئله: دوم از اعمال مكه نماز طواف است اين نماز هم با نماز طواف عمره تفاوت ندارد و احكام و آدابش مثل آنست فقط در اينجا بايد نيت كند نماز طواف حج.
9- سعى بين صفا و مروه
مسئله: سوم از اعمال مكه سعى بين صفا و مروه است كه بايد هفت مرتبه سعى كند و اينجا هم با سعى بين صفا و مروه كه در اعمال عمره گفته شد فرق ندارد مگر در نيت كه اينجا نيت مىكند سعى بين صفا و مروه حج.
10- طواف نساء
مسئله: چهارم از اعمال مكه طواف نساء است كه اين هم در عمل و احكام مثل طواف عمره و طواف حج است فقط بايد به نيت طواف نساء انجام شود.
11- دو ركعت نماز طواف نساء
مسئله: پنجم از اعمال مكه در مراجعت از منى دو ركعت نماز طواف نساء است اين نماز هم آداب و احكامش مثل نماز طواف عمره و حج است فقط بايد به نيت نماز طواف نساء خوانده شود. اين پنج عملى بود كه بايد بعد از مراجعت از منى در مكه انجام داد و پس از انجام اين اعمال زن و بوى
خوش هم كه باقى مانده بود حلال مىشود فقط صيد در حرم به حرمت باقى مىماند كه هميشه حرام است و دانسته شود اين پنج عمل بهمين ترتيب و بعد از اعمال سه گانه منى بايد انجام شود و ترتيب بهم نخورد اختيارا و بدون عذر. مسئله: براى بعضى مقدم انداختن اين پنج عمل مكه بر رفتن بعرفات و مشعر و منى و اعمال آنها جايز است مثل زن كه اگر بترسد در برگرديدن حائض مىشود و نمىتواند طواف و نماز را بجا آورد و همچنين پيرمرد و پير زن و مريض ناتوانى كه مىترسند در برگرديدن از جهت كثرت جمعيت قادر به انجام اعمال نباشند اينها مىتوانند اعمال مكه را قبلا بجا آورند و
صحيح است ولى اينها بايد بدانند با اين اعمال از احرام خارج نمىشوند و زن و بوى خوش هم بر آنها حلال نيست و همه يك مرتبه بعد از حلق يا تقصير در منى حلال خواهد شد. مسئله: طواف نساء اختصاص بمرد ندارد بر زن و بچه هم واجب است كه اگر بجا نياورند اگر مرد باشد زن بر او حلال نيست و اگر زن باشد مرد بر او حلال نيست. مسئله: طواف نساء و نماز آن اگر چه واجب است لكن ركن نيست و ترك عمدى آن هم باعث بطلان حج نمىشود ولى اگر انجام ندهد زن بر مرد يا مرد بر زن حلال نمىشود و دانسته شود مراد از اينكه گفته مىشود زن حلال نمىشود نه فقط زن خود
انسان بلكه هيچ زنى نه زن خودش و نه زن ديگر را اگر بخواهد بگيرد بر او حلال نيست و همچنين مرد هم كه بر زن حرام مىشود يعنى هر مردى نه فقط شوهر خودش. مسئله: اگر طواف نساء را سهوا بجا نياورد تا برگشت از حج پس اگر مىتواند بايد خودش برگردد و بجا آورد و اگر نمىتواند يا مشقت دارد نايب بگيرد و پس از بجا آوردن نايب زن بر او حلال مىشود.
12- بيتوته (شب ماندن) در منى
واجب استشب يازدهم و دوازدهم در منى بيتوته كردن يعنى شب را ماندن از غروب آفتاب تا نصف شب و بر بعضى شب سيزدهم هم لازم مىشود بمانند مثل كسى كه در حال احرام صيد كرده يا جماع نموده باشد و كسى كه روز دوازدهم نرود و بماند تا غروب چنين كسى هم بايد شب سيزدهم را بماند و بر بعضى هم واجب نيست اين شبها را در منى بمانند مثل بيمار و پرستار بيمار و كسانى كه ماندن آنها مشقت دارد. مسئله: شب را براى بدست آوردن نصف آن از مغرب بايد
حساب كرد تا طلوع آفتاب باحتياط وجوبى كه تقريبا ساعت دوازده شب مىشود و احتياط را به مقدارى بيشتر ماندن از ساعت دوازده نبايد ترك كردن پس بعد از نصف شب جايز است از منى خارج شود. مسئله: كسى كه بدون عذر از اول شب در منى نبوده احتياط واجب آنستكه قبل از نيمه شب برگردد و تا صبح بماند. مسئله: كسى كه ترك كند شب ماندن در منى را براى هر شبى كه نبوده بايد يك گوسفند قربانى كند و فرقى ندارد چه دانسته و عمدا نمانده باشد چه از
فراموشى يا ندانستن مسئله و حتى مريض و پرستار و كسى هم كه براى او ماندن مشقت دارد كه گفتيم واجب نيست بمانند اينها هم براى هر شبى كه نماندهاند واجب استيك گوسفند قربانى كنند و قربانى كردن اين گوسفند محل معينى ندارد حتى مىتواند پس از مراجعت به محل خود قربانى كند. مسئله: كسانى كه مقدارى از اول شب نبودهاند يا مقدارى قبل از نصف شب خارج شده باشند بر اينها قربانى كردن واجب نيست احتياط مستحب در قربانى كردن است. مسئله: كسانى كه جايز است براى آنها كوچ كردن در روز دوازدهم كه غالبا اينطور هستند بايد بعد از ظهر كوچ كنند و قبل از ظهر جايز نيست و كسانى كه روز سيزدهم كوچ مىكنند مختارند هر وقت را بخواهند كوچ كنند.
