بخشی از مقاله
چکیده
موضوع پوشش و حجاب از ابتدای خلقت آدم تا کنون وجود داشته است و از همین رو در جوامع بشری و اجتماعات انسانی همواره به عنوان یکی از ضروریات به آن نگریسته شده است و در ادیان و مذاهب گوناگون هم به شیوه های خاص و متعدد مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. در کشور ما هم به عنوان یک کشوری با آداب و سنن ایرانی و اسلامی نیز موضوع پوشش همیشه مورد تاکید قرار گرفته است و بعضا با تکیه بر سنت و دین و عرف، برای آن شاخص هایی در نظر گرفته شده است.اما به جز حکم شرعی آن در دین اسلام، چه آثاری بر فرهنگ و روح و روان افراد در جامعه ایرانی دارد؟ جایگاه عفاف و پوشش در بیانات معصومین و آیات قرآن چگونه است؟
در سند نقشه مهندسی کشور تا چه اندازه به این موضوع پرداخته شده است؟و عفاف و حجاب در دانشگاه ها به عنوان جامعه دانش محور و پیشگامان رشد و توسعه در کشور چه آثاری را دارد؟ ازاین رو این پژوهش بارویکردمطالعه اسنادی و با بررسی سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور، آیات و روایات به تأثیرات اخلاقی حجاب بر رفتار دانشگاهیان - دانشجویان و اعضای هیات علمی - می پردازد که ضرورت دارد در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بیش از پیش به آن توجه گردد چراکه نتایج بررسی حکایت از آن دارد که عفاف و حجاب مختص بانوان دانشگاهی نبوده و شامل دانشجویان واعضای هیات علمی آقا نیز می باشد و موجب حفظ و استواری خانواده و رشد روانی و اجتماعی دانشگاهیان ، در جامعه ایرانی اسلامی می باشد.
کلمات کلیدی: دانشگاهیان، سبک زندگی ایرانی اسلامی ، حجاب، عفاف ، نقشه مهندسی فرهنگی کشور فلسفه و مفهوم پردازی حجاب، عفاف و حیا و جایگاه آن در نقشه فرهنگی کشور در سوره نور آیه 60 ، درباره فلسفه حجاب آمده است »: و ان یستعففن خیر لهن « و اگر زنان خود را بپوشانند برای آن ها - خیر - بهتر است کلمه بهتر و خیر نفع بشر را در کلیه جوانب در بر می گیرد. در آیه 53 سوره احزاب ، نیز در این خصوص آمده است ، »ذالکم اطهر لقلوبکم و قلوبهن « - حفظ حریم بین زن و مرد - برای پاکی دل های شما و آنها بهتر است .
همچنین در آیه 30 سوره نور خداوند درباره تأثیر حفظ عفت مرد به واسطه نگاه آلوده نکردن به زن می فرماید »: و یحفظوا فروجهم ذالک ازکی لهم « و عفاف خود را حفظ کنند ، این برای آنان پاکیزه تر است . قرآن کریم نتیجه نهایی عفت را با تعابیری چون » خیر لهن « ، » اطهر لقلوبکم و قلوبهن « و » ازکی لهم « بیان می کند که مقدمه ای برای عفیف ماندن و آلوده نشدن به فحشا است و در نتیجه ، راهی برای رسیدن به سلامت قلبی یا قلب سلیم می باشد که در آیه 89 سوره شعرا به آن اشاره کرده است. ولی به هر حال می توان ادعا کرد از نظر قرآن ، رعایت حجاب و داشتن عفت ، راهی به سوی سلامت روانی به شمار می آید. در روایات نیز به تأثیر روانی حجاب بر زن اشاره شده است .
امام علی - ع - در وصیت خود به امام حسن - ع - می فرماید : » ولکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ایاهن، فان شده الحجاب ابقی علیهن - « محمد بن الحسن الشریف الرضی ، نهج البلاغه،محمدمهدی فولادوند ، نامه 31، ص - 361 - زنان را - در پرده حجاب نگه دار تا نامحرم را ننگرند ؛زیرا سخت گیری در پوشش،عامل سلامت و استواری آنان است - مهدوی پور،. - 1390 پس باتوجه به مطالب فوق می توان گفت که فلسفه حجاب شامل دو بعد فردی و اجتماعی می گردد که هردو بعد بر رفتار و شخصیت افراد در عملکرد فردی و اجتماعی تاثیر گذار می باشد.اما به راستی عفاف و حجاب به چه معنایی می باشد ؟و مصداق های آن کدامند؟در خصوص معنای حجاب و عفاف در لغت نامه دهخدا اینگونه بیان شده است که حجاب هم به معنای پوشیدن است هم معنای پرده و حاجب. به بیان دیگر کلمه حجاب از نظر لغت مترادف واژه عربی ستر است که به معنای پوشیدن ، پوشش و... می باشد. اما استاد مطهری ، در خصوص مسئله حجاب معتقد است که این اصطلاح در مورد پوشش زن و به معنای ستر می باشد.
در دانشنامه قرآن آمده است : » معنای مصدری این واژه - پنهان کردن - و - منع از وارد شدن - است و معنای اسمی آن - پرده - است . «در کتاب معارف و معاریف آمده است : » حجاب : پوشش ، ستر و عفاف . « همچنین در خصوص کلمه عفاف نیز بیان شده است که عفاف ، حالتی درونی و نفسانی است که زمینه گرایش فرد به پوشش و حجاب را فراهم می سازد . در تعریف عفت آمده است : » العفه ، حصول حاله للنفس تمنعها عن غلبه الشهوه « عفاف ، به دست آوردن حالتی برای نفس است که از غلبه شهوت بر آن جلوگیری می کند - مهدوی پور،. - 1390
پس میتوان اینگونه بیان کرد که عفاف و حجاب یک حالت از پوشش و رفتار است و می تواند اکتسابی هم باشد اما نگهداری آن و حفاظت از پوشش و عفاف بستگی به فرد دارد که بخواهد نوعی نگهداشت را ایجاد نماید.لذا صرف نظر از اینکه فرد زن باشد یا مرد رعایت عفاف و حجاب برای فرد نوعی مصونیت به ارمغان می آورد که با تفکرات غربگرا مبنی بر سرکوب غرایز کاملا تفاوت دارد.از سوی دیگر عفاف و عفت معنایی فراتر از پوشش دارد و شامل پرهیز از دروغگویی،تهمت،خوردن مال یتیم ، غیبت و... را نیز شامل می گردد. از همین رو است که در کلام بزرگان اخلاق در می یابیم که عفاف و حیا را به معنای وسیع آن به کار برده اند و رها ساختن امیال نفسانی را مذموم می دانند .زیرا معتقد می باشند حیا می تواند ملکه روحی و روانی فرد شود برخلاف عفاف که نوعی حالت پوشش می باشد.
پس حیا بسیار گسترده تر و وسیع تر از پوشش است . حیا در لغت به معنی گرفتگی نفس از عمل زشتی است که مورد مذمت دیگران می باشد.از همین رو می توان بین خجالت و حیا تفاوت قایل شد.چیزی که در سخنان عامه توجه زیادی به آن نمیشود و تمیز خاصی نیز قایل نمی گردندتفاوت. حیا و خجالت در این است که معمولاً شخص خجالت زده از عملی که قبلاً انجام داده،شرمسار می گردد ولی شخص با حیا از عمل ناپسند خود داری می کند تا شرمسار و خجالت زده نباشد.با بیان این مطالب منظور ما از حجاب و عفاف در این مقاله همان اصطلاح حجاب در جامعه فعلی و خصوصا جامعه دانشگاهیان به معنای پوشش اسلامی دانشگاهیان است که هنگام مواجهه و معاشرت با افراد و دانشگاهیان نامحرم بدن خود را بپوشانند و به جلوه گری و خودنمایی نیز نپردازند.یعنی توجه به بعد ایجابی که ضرورت پوشش بانوان دانشگاهی را دربردارد و از سوی دیگر توجه به بعد سلبی که خودنمایی و نمایان ساختن اندام دربرابر نامحرم را حرام می داند.
لذا درصورتی که این دو بعد درکنار یکدیگر باشند می توان امید وار بود تا حجاب اسلامی در دانشگاه محقق شود.اما متاسفانه گاهی مشاهده می شود که برخی از بانوان دانشگاهی به ظاهر باحجاب، در پوشش خود از رنگ های جذاب و تحریک برانگیز و یا پوشش تنگ و چسبان استفاده می کنند که در عین پوشیده بودن ظاهری بدن، زیبایی و برجستگی اندام آنان آشکار است. پس لازم است مصداق های پوشش و حجاب و اثرات رعایت آنها به طور دقیق تری مورد کاوش قرار گیرد تا بتوان به مفهوم واقعی حجاب در سبک زندگی ایرانی و اسلامی دانشگاهیان دست یافت. از همین رو مشاهده می شود که این موضوع به عنوان یک دغدغه مهم در سبک زندگی و فرهنگ ایرانیان مورد توجه واقع شده است. و جامعه شناسان و فرهنگ شناسان از زوایای مختلف به آن پرداخته اند. باسیری در کلام امام خمینی - ره - می توان اهمیت این موضوعات رادریافت.
ایشان در صحیفه نور، جلد 3 می فرمایند "فرهنگ مبدأ همه خوشبختی ها و بدبختی های ملت است" و در جای دیگری در صحیفه نور، ج 17 بیان می دارند که" اگر انحرافی در فرهنگ یک کشور پیدا شود...دیری نخواهد گذشت که انحراف فرهنگی بر همه غلبه می کند و همه را خواهی نخواهی به انحراف می کشاند".همین موضوع باعث شده است تا توجه ویژه به فرهنگ در میهن اسلامی ما ضرورت داشته باشد و اقدامات متعددی در این خصوص انجام پذیرد. یکی از این اقدامات، فرمایشات مقام معظم رهبری و اذن تدوین سند چشم نقشه فرهنگی کشور است. ایشان در سخنان خود در سال 1383 می فرمایند" یکی از مهمترین تکالیف ما در درجه اول " مهندسی فرهنگ " کشور است ، یعنی مشخص کنیم که فرهنگ ملی، فرهنگ عمومی و حرکت عظیم درون زا و صیرورت بخش و کیفیت بخشی که اسمش فرهنگ است و در درون انسان ها و جامعه به وجود می آید،چگونه باید باشد؟اشکالات و نواقصش چیست و چگونه باید رفع شود؟ کندی ها و معارضاتش کجاست"؟
