دانلود مقاله روشهای موجود برای بررسی شبکه حمل و نقل بعد از بروز زلزله

بخشی از مقاله

بيان مسئله و اهداف

1-1 مقدمه
زلزله هاي اخيري كه در شهرهاي بزرگ دنيا، دركشورهاي چون تركيه (1992)، تايوان، ژاپن (1995)، آمريكا (1994)، مزيك (1990)، ارمنستان (1986) روي داده است، يادآور وضعيت خطرناكي است كه در صورت وقوع زلزله درشهرهاي بسيار بزرگ مي تواند رخ دهد. امروزه با وسعت گرفتن شهرها و افزايش تراكم شهري بخصوص درشهرهاي واقع دركشورهاي در حال توسعه، اين خطر بيشتر خود را نشان مي دهد. زيرا بسياري از اين شهرها از شبكه مناسب حمل و نقل شهري برخوردار نيستند و يا در مناطق با زلزله خيزي بالا قرار گرفته اند.

بعلاوه اكثريت ساختمانهاي مسكوني و خدماتي برمبناي آئين نامه ها ساختماني مقاوم در برابر زلزله ساخته نشده‌اند. بروز زلزله اي با شدت بالا در اين ابر شهرهامي تواند حجم بالاي تلفات انساني و در عين حال آسيب گسترده امدادي و از بين رفتن شبكه حمل و نقل شهري را در پي داشته باشد. مديريت بحران، بخصوص در ساوات و روزهاي اوليه حادثه، براي كاهش ضايعات انساني، داراي اهميت بالايي است. اين مسئله در زلزله ارمنستان (1986) بگو نه اي و در زلزله كوبه ژاپن (1995) به صورتي ديگر كاملا ديده شد. براي برنامه ريزي و آمادگي در برابر اين وضعيت داشتن برآوردي از شدت تخريب و آسيبها، ميزان نيازها و نحوة پاسخگويي مهم مي باشد و در اين راستا نقش شبكه‌‌هاي حياتي بويژه حمل و نقل داراي اهميت زيادي خواهد بود.

در خلال قرن بيستم بيش از 1000 زلزله منجر به تلفات انساني در دنيا ثبت شده است. در حدود 5/1 تا 2 ميليون نفر در اين زلزله ها جان خود را از دست داده اند. (Pomonis et al. 1993) حدود يك سوم از اين تلفات در چين بوده است كه بزرگترين زلزلزه ثبت شده در تايخ در آن رخ داده است. زلزله تانگشتان چين در سال 1976 در حدود 000/250 تا 000/750 كشته برجاي گذاشت. اين زلزله در نيمه هاي شب و در شهري كه يك ميليون نفر از مردم آن در خانه ها غير مقاوم خود خوابيده بودند، 90% خانه ها مسكوني و 75% ساختمانهاي صنعتي تخريب شدند. در زلزله كانزو چنين در سال 1920 بيش از 000/180 نفر كشته شدند و اكثر آنان در اثر شكست شيب و لغزش زمين در زيرخاك مدفون گشتند.

آسيبهاي غير مستقيم زلزله هم تلفات بالايي به بار مي آورد. نمونه آن آتش سوزي ناشي از زلزله بزرگ كانتو ژاپن در سال 1923 مي باشد كه باعث تخريب شهرهاي توكيو و يوكوهاما گرديد. در اين زلزله 000/160 نفر كشته شدند. بروز آتش سوزي وسيع بعلت وقوع زلزله در حوالي ظهر بود. در آن زمان در حدود يك ميليون اجاق ذغالي در خانه هاي چوبي براي تهيه غذا روشن بودند و اين وضعيت باعث آتش سوزي وسيع گرديد.

وضعيت ساختمانها با هم در تلفات انساني نقش زيادي دارد. در زلزله سال 1992 ارزينكان تركيه 547 نفر زنده ماندند، بسياري از آنها به علت اينكه در هنگام وقوع زلزله درمسجد محل خود نماز مي خواندند از آسيب مصون ماندند، ساختمان اين مسجد تازه ساز و مقاوم در برابر زلزله بود. برعكس در زلزله سال 1993 در ايالت ماهار اشتراي هند، زلزله اي با همان بزرگي باعث كشته شدن 8000 نفر مردمي شد كه در خانه هاي غير ايمن خود در خلال روز خوابيده بودند. زلزله جداي از تلفات انساني خود آثار تخريبي زيادي دارد. زلزله هاي اخير در شهرهاي بزرگ دنيا واقع در كشورهاي توسعه يافته خسارتهاي فراوان اقنتصادي وارد كرده است. زلزله سال 1994 نورث ريج آمريكا 20 ميليارد دلار و زلزله سال 1995 كوبن ژاپن 100 ميليارد دلار خسارت ايجاد نمود.

كشور ما يكي از خطرناكترين موقعيتها را در برابر زلزله دارا مي باشد. عدم امكان پيش‌بيني وقوع آن، ضعف ساختانها و تأسيسات شهري در برابر زلزله و عدم آمادگي لازم براي مديريت بحراني تاكنون باعث شده است كه تلفات بالاي انساني را در زلزله هاي اخير داشته باشيم. زلزله اردبيل و مشكين شهر در شمال ايران با بزرگي 55 درسال 1376 اتفاق افتاد و مرگ 800 نفر و ويرراني 850 خانه مسكوني را در برداشت. زلزله بيرجند با بزرگي 3 و 7 در شرق ايران در هان سال باعث 1568 نفر كشته و ويراني كامل 650 و 13 خانه گشت. در سال 1369 زلزله يكي از معروفترين زلزله ها در سالهاي گذشته است كه در اثبر آن منطقه آي به وسعت 000/600 كيلومتر مربع به لرزه در آمد و 000/30 كيلومتر مربع را در محوره در سفيد رود شامل سه شهر لوشان، منجيل و رودبار را به كلي تخريب كرد وبه منطقه روستائي وسيعي شامل 1600 روستا آسيب عمده وارد نمود. بيش از 214000 واحد مسكوني 200 مركز بهداضتي، دو بيارستان 297/1

مدرسه و تعداد زيادي واحدهاي تجاري، 68 كارخلانه صنعتي و همچنين اراضي تاسيسات كشاورزي، شبكه هاي ارتباطي و شبكه هاي نفت، گاز، آب، برق وتلفن دچار آسيبهاي كلي گرديد. ميزان تلفات و آسيبهاي انساني درچندسال اخير ايران را در جمله كشورهاي آسيب پذير دنيا از نظر زلزله قرار داده است. درحالي كه در زلزله هاي نامبرده كانونهاي زلزله و گسترده تاثير آن بيشتر مناطق با تراكم مسكوني پايين را در برمي گرفته است. بروز همين زلزله ها در مناطق مسكوني شهرها پرجمعيت كشور ما آثار بسيار وسيعي را در برخواهد داشت.

شهر تهران به عنوان پايتخت كشور، مزكز تصميم گيري مديريت نيروهاي امداد و نجات در زلزله هاي گذشته بوده است. اما خود اين شهر در صورتي كه يك زلزله9 نسبتا شديدي در آن رهخ دهد. با مسائل بسياري مواجه خواد شد. برمبنا مطالعات پهنه بندي زلزله اي شهر تهران كه با پشتباني آژانس همكاريهاي بين المللي ژاپن JICA انجام شده است براي تهران دوره بازگشت زلزله 150 سال را پيش بيني‌كرده اند. در حاليكه از ‌آخرين زلزله تهران 170 سال مي گذرد. در اين شهر و اطراف آن سه گروه گسل وجود دارد كه هر كدام مي تواند زمينه بروز يك زلزله بزرگ باشد.

شهر تهران گستره وسيعي را در بر مي گيرد. متوسط تراكم جمعيت آن 110 نفر درهر هكتار مي باشد در حالي كه در بعضي مناطق شهري اين تراكم در حدود 350 نفر در هكتار مي رسد. جمعيت شهر بر مبناي آمار 1375 برابر 165/742/6 نفر است كه اين آمار در طول روز كاري بالاتر نيز مي رود. نزديك به 46% از ساختمانهاي قديمي بوده و باقيمانده ساختمانها نيز لزوما از وضعيت سازه اي خوبي برخوردار نيستند. و در بعضي مناطق اين نسبت به 75% مي رسد.
اين در حالي است كه در بعضي از مناطق تهران مانند منطقه 17 كه جمعيتي در حدود 000/290 را شامل مي گردد، تنها دو بيمارستان و يك ايستگاه آتش نشاني قرار دارد. كوچه هاي 3 و 6 متري، درصد بالايي از كل مسيرهاي شهري اين منطقه را دربر مي گيرد.

فضاهاي باز و قابل دسترسي در اين منطقه محدود مي باشد. قدمت زياد ساختمانها و كيفيت ساختماني پايين و تراكم بالاي جمعيت بيانگر فاجعه اي خواهد بود كه در صورت بروز زلزله در اين گونه مناطق خواهيم داشت. بررسي هاي انجام شده توسط JICA نشان مي دهدكه بروز زلزله اي به بزرگي 7 و 6 ريشتر توسط گسل ري مي‌ تواند 000/380 كشته بر جاي بگذارد و در مناطقي مانند 12 و 11 شهر تهران، آمار كشته شدگان نزديك به 15 تا 20 درصد كل جمعيت ساكن اين منطقه خواهد بود.

بررسي هاي ديگر نيز كه در مورد شهر تهران انجام شده است، آمار مشابهي از زلزلة احتمال ي شهر تهران ارائه مي دهند. بر طبق يكي از اين بررسيها در شهر تهران وقوع زلزله با بزرگي بيش از 7 ريشتر محتمل است و در سطوح شهر مي تواند حداكثر شتاب g برابر با 4/0 را ايجاد كند. در اين صورت نسبت خرابي در حدود 60% خواهد بود و ساختمانهاي مسكوني و سيستم شريانهاي حياتي بيش از 4 هفته از كار خواهد بود و در حدود 6/1 ميليون نفر آسيب ديده و 000/400 نفر نيز خواهند مرد. در تهران 145 بيمارستان وجود دارد واز 27 ايستگاه آتش نشاني در سال 1370، 4 عدد از آنها غير مقاوم، 18 تاي آنها نيمه مقاوم و 5 تاي آنها مقاوم بوده ‌اند. احتمال خرابي بعضي از پلهاي بتني روگذر وجود دارد (1991 Eshgi) در صورت بروز زلزله احتمال قطع برق كل شهر تهران بسيار بالا مي باشد. خرابي در ايستگاههاي برق قديمي تر مي تواند تمامي عملكرد شبكه را تحت تاثير قرار دهد (1991 Eshgi) و بازسازي آن تا يك سال ممكن است طول بكشد. تهران پايتخت و مركز تصميم گيري كشور بوده و نزديك به 71% نيروي كاري كشور شامل ادارات دولتي، وزارتخانه ها و ديگر سازمامخا در آن واقع شده اند كه به ديگر بخش هاي ديگركشور سرويس مي دهند. آسيب به اين سيستم مي تواند آثار منفي اجتماعي در برداشته و حتي بر ساختار حكوتي تاثير بگذارد. مانند آنچه در بنگلادش بعد از سيل در 1974 اتفاق افتاد و يا آنچه بعد از زلزله 1972 نيكاراگوا و خشكسالي 74-1972 اتيوپي رخ داد.

اگر چه نميتوان جلوي بروز زلزله را گرفت ولي مي توان شدت آسيب هاي احتمالي را كاهش داد. امروزه در دنيا بطور وسيعي براي كاهش بلايا تلاش مي گردد. مناطق و شهرهاي در معرض آسيب، داراي برنامه هاي مديريت بحران بوده و با انجام اقدامات مختلف خود را مهيا براي مقابله با بروز حوادث مي كنند. مردم كشور ما نيز مستحق اين توجه و تلاش در جهت افزايش سطح ايمني زندگي آنان مي‌باشند وبايد نجات جان افراد و خانواده آنها در صورت بروز زلزله هاي احتما لي مورد توجه قرار گيرد.

بعد از برو.ز زلزله از جمله با اهميت ترين مسائل مطرح امداد رساني و نجاتمجروحين باقيمانده از حادثه است. مطمئنا دسترسي نيروهاي امداد به ساختمانهاي تخريب شده اهميت زيادي دارد. براي انجام آن وجود راههالي و مسيرهايي بين مراكز امداد و محلهاي تخريب شده مهم خواهد بود. نقش و ارزش هر مسير با توجه به موقعيت آن در زمان بعد از زلزله و نقشي كه تاكنون براي ما روشن است كه با بروز زلزله هاي محتمل گسلهاي اطراف تهران تعداد قابل توجهي از پلها تخريب خواهد شد، بر اثر عوامل مختلف راهها بسته مي گردد و همچنين شدت آسيب در بعضي مناطق شهر به مراتب بيشتر خواهد بود. اما هنوز برداشت درستي از انواع مشكلات و نحوه برخورد با آن وجود ندارد اندازه گيري زمان سفر درطول شبكه بعد از زلزله و يا زمانهاي دسترسي و امداد براي مناطق مختلف نمايانگر وضعيت بحران است. در مناطقي كه ميزان آسيبهاي بلاتر باشد، مسيرهاي منتهي به آن مناطق داراي ارزش بيشتري خواهد بود. سعي ما ارائه روش جديدي براي ارزيابي شبكه حمل و نقل بعد از بروز زلزله با توجه به عرضه و تقاضا است.

1-2- اهداف و دست آوردهاي پروژه:
هدف اصلي اين مطالعات با بررسي روشهاي موجود ارائه روشي است كه به كمك آن بتوان وضعيت شبكه حمل و نقل را بعد از بروز زلزله بررسي نمود. و از آن براي ارزش گذاري اجزاء شبكه استفاده كرد. ملاك ارزيابي اندازه گيري متوسط زمان سفرهاي امدادي بر روي شبكه مي باشد.
انجام اين مطالعات نتايج زير را مي تواند در برداشته باشد:

طراحي سناريوي زلزله و برآورد نسبي از وضعيت و شدت بحران بعد از زلزله
ارائه الگوي ساختار بانكهاي اطلاعاتي مربوط به ساختمانها و جمعيت، شبكه راهها و مراكز امدادي كه براي تحليل مورد نياز مي باشند. اين بانكها مي توانند منبع با ارزشي براي مطالعات ديگري در رابطه با آثار زلزله باشند.
شناسائي قسمتهاي مهم و كل يدي شكبه جهت برنامه ريزي براي تقو

يت و بهينه سازي آن و تخصيص بودجه لازم
امكان ارزش گذاري بري راهها وال ويت بندي براي سرمايه گذاري و بهبود و اصلاح آنها بررسي پايداري اجزاء شبكه حمل و نقل در برابر زلزله
بررسي شبكه امداد رساني ‍(بيمارستانها)‌در برابر زلزله
مكان يابي نقاط بحراني در شهر بازمان دسترسي بسيار طولاني
مكان يابي نقاط جديد باري بيمارستانها و مراكز امداد رساني
فراهم آوردن روشي براي اصلاخ ساختار شبكه و ايجاد راهها و مسيرها جديد
كاهش يزان تلفات و آسيبهاي انساني با توجه به افزايش سرعت امدادرساني در ساعات اوليه حادثه در صورت بكارگيري روش پيشنهادي
تعيين اهميت و ضرورت اعمال مديريت بحران و بررسي راههاي مختلف اعمال اين مديريت و ارائه برنامه هاي اجرائي

جداي از اين نتايج، اين روش براي ارزيابي احتمالاتي شبكة حمل و نقل، كاربرد و كارايي خواهد داشت. در وضعيتهايي كه اجزاي شبكه داراي ظرفيتهاي احتمالاتي بوده و يا ميزان عرضه و تقاضا نيز به صورت احتمالي باشد. مي توان از اين روش استفاده كرد، براي مثال مي توان به بررسي ريسك تصادفات در شبكه پرداخت و تاثير آن بر افزايش زمان سفرها را بدست آورد، بارندگيهاي شديد. احتمال آب گرفتگي سطح شبكه مي تواند مورد بررسي قرار گيرد و يا به كمك آب گرفتگي سطح شبكه مي‌تواند مورد بررسي قرار گيرد و يا به كمك آن به بررسي عملكرد شبكة حمل و نقل در معرض بمبارانهاي هوايي پرداخت.

فصل دوم
سناريوي زلزله

2- سناريوي زلزله
تلاش ما در راستاي شبيه سازي برآورد وضعيتي در آينده است كه براي ما كاملا روشن نيست. ما نمي دانيم زلزله در شب و يا روز اتفاق مي افتاد، بزرگي آن به چه ميزان و گستر ده توريع آن به چه شكل مي باشد.
ما براي تحليل درستي از وضعيت بعد از زلزله، از ميان دهها حالت مختلف نيازمند به انتخاب و ايجاد وضعيتهاي فرضي هستيم تا بتواند بيانگر حالتهاي محتمل مورد نظر در آينده باشد. بعد از تعريف هر كدام از اين وضعيتها كه آن را يك سناريو مي‌ناميم، احتمال وقوع زلزله و ارزش احتمالاتي رخداد مربوط به سناريو را بدست خواهيم آورد.

ما نيازمند به تعريف سناريو هستيم چون زلزله يك پديده احتمالاتي است، زمان وقوع زلزله، محل وقوع‌ آن، بزرگي زلزلة ، نحويه گسترش زلزله، روابط آسيب پذيري. ‌آسيبهاي وارده به ساختمانها، تلفاتو آسيبهاي انساني همگي احتمالاتي مي باشند و براي هر كدام از آنها و در هر محلي مي توان تابع توزيع احتمالاتي فرض كرد. لذا تعداد حالتهاي محتمل كه پس از زلزله با آن روبرو مي شويم. بسيار زياد خواهد بود. اما لزوما همه اين حالتها مد نظر نيستند، هر طراحي بدنبال هدف خاصي از تحليل خود مي‌باشد. مانند برآورد ريسك زلزله از ديدگاه انساني – اقتصادي ، ارزيابي روشهاي مقابله و آمادگي در برابر زلزلة، تخصيص بودجه و اولويت بندي تقويت اجزاء آسيب‌پذير در برابر زلزله، شناسايي عوامل آسيب پذير و موارد متعدد ديگر كه مي تواند هدف تحليل باشد.
تعريف صحيحي از سناريوي زلزله و طراحي تحليل بر مبناي آن مي توند تحليل را هدفمند و نتايج آن را قابل تفسير و كاربردي نمايد.

سناريويي هم كه در اين رساله تعريف مي گردد، مواردي چون بزرگي زلزله، زمان وقوع زلزله و احتمال وقوع زلزله را مشخص مي نمايد.
كارهاي مختلفي در زمينه تحليل و ارزيابي و طراحي بر مبناي سناريو در دنيا انجام شده است. اين كارها در كشورهاي مختلفي كه در معرض خطر زلزله هستند انجام شده است. در كشورهايي مانند آمريكا و ژاپن، كلمبيا، ايتاليا، روماني، مقدونيه. ايران و تايوان و زلاندنو از تحليل مبتني بر سناريو براي كاهش ريسك زلزله وبر آورد آسيبهاي احتمالي و آمادگي در برابر زلزله استفاده كرده‌اند كه در اين فصل به آنها اشاره مي گردد.

2-5 كارهاي انجام شده در دنيا در زمينه طراحي بر مبناي سناريوي زلزله
در تعدادي از شهرهاي دنيا كه در معرض زلزله قرار دارند، با انجام ريزپهنه‌بندي، به برآورد زلزله هاي محتمل و دوره هاي بازگشت آنها، نحوة گسترش شدت زلزله در سطح منطقه و به آسيبهاي احتمالي از وقوع آنها پرداخته اند. يكي از اين شهرها. شهر بوگاتو در كلمبيا است كه به انجام پهنه بندي لرزه اي در اين شهر به برآورد سناريوهاي آسيب زلزله پرداخته اند تا ريسك زلزله را كاهش دهند در اين پروژه خطر زلزله براس يه زلزله فرضي محتمل، برآورد گرديد و سناريوي فرضي براي سه گسل اطراف شهر در نظر گرفته شد. يكي از اين گسلها در حدوده اقيانوس پاسفيك قرار داتشه و حداكثر شتب برروي بستر صخره اي آن g 03/0 مي باشد. گسل ديگر در ناحيه شرق در حدود 60 كيلومتري شهر قرار دارد و با شتاب برروي بستر صخره اي آن g 12/0 بوده و احتمال وقوع آن 40/0 در طول 50 سال و با ميانگين دورة بازگشت زلزله 100 سال مي باشد.

اين زلزله بعنوان زلزله متوسط شهر در نظر گرفت شد. گسل سو توانايي ايجاد زلزله اي با بزرگي 2/7 در مقياس ريشتر و شتاب برروي بستر صخره اي در حدود g 2/0 را دارد. احتمال رخداد آن 10/0 در طول 50 سال بوده و دورةبازگشت آن 475 سال مي باشد.
در كشور روماين هم با توجهبه اينكه بيش از 50/0 كشور كه شامل بخشهاي مهم كشور مي باشد، در منطقه زلزله خيز قرار دارد، سناريوهاي زلزله اي با دوره هاي بازگشت 50 تا 200 سال براي زلزله هاي با بزرگي بالا در نظر گرفته شده است و در مجموع يك سيستم سناريويي براي شرايط روماني پيشنهاد شده است. در ايران نيز براي شهر تهران توسط JICA بر مبناي سه گسل شهر تهران و يك زلزله فرضي، چهار سناريوي متفاوت را در نظر گرفته اند. در آمريكا و ژاپن هم موارد زيادي را شاهد هستيم كه در فصل سوم به بعضي از آنها اشاره شده است.

2-5 پارامترهاي موثر در تعريف سناريو
تعريف سناريو درواقع به نوعي منعكس كننده اهداف تحليل و از طرفي چارچوبه تحليل مي باشد. هر سناريو مي تواند براي خود ارزشي داشته باشد تا امكان مقايسه نتايج ان با سناريوهاي ديگر فراهم گردد.
پارامترهاي موثر در سناريو و در تحليل شبكه حمل و نقل عبارتند از بزرگي زلزله، احتمال ونوع و زمان آن . براي آشنايي با اين مفاهيم ابتدا زلزله و عوامل ايجاد كننده آن را بررسي مي كنيم.
2-5-1 زلزله
زلزله در اثر حركت ناگهاني زمين ايجاد مي گردد. اين حركت در طول ناحيه اي رخ مي دهد كه از نر زمين شناسي دچار ضعف است و آن را گسل مي نامند. هنگامي كه انرژي ذخيره شده در طول گسل بيش از مقاومت آن گردد، موجب لغزش لايه‌هاي زمين درطول گسل و باعث آزاد شدن انرژي ناگهاني مي گردد كه خرابي ها و خسارات زيادي را مي تواند فراهم كند.

محل آزاد شدن انرژي يامركز زلزله مي تواند در جايي بين سطح زمين و 700 كيلومتري زير سطح زمين باشد . زلزله ها با عمق كم در كمتر از 40 كيلومتر رخ مي‌‌دهند و اثرات تخريبي به مراتب بيشتري دارند.
گسل، معرف صفحه اي مي باشد كه در طول آن حركات زمين رخ مي دهد، و مبدأ حركت زمين در يك زلزله مي باشد. چندين نوع گسل در پوسته زمين وجود دارد كه بعضي از آنها به حركات موجود در صفحات تكنونيك ارتباط دارند.

گسلهاي نرمال: صخره هاي دو طرف گسل تمايل به جدا شدن از يكديگر داشته و ايجاد كشش در گسل مي كند.
گسلهاي فشاري يا معكوس: صخره هاي دو طرف گسل تمايل به فشردن يكديگر داشته و در گسل فشار ايجاد مي كنند . (مانند گسل زاگرس).
گسل هاي لغزشي جانبي: حركت در طول يك صفحه گسل تقريبا به شكل قائم و به صورت لغزشي انجام مي‌شود.
تركيبي از گسل قائم و لغزش جانبي ويا گسل معكوس لغزش جانبي مي تواند وجود داشته باشد.

به زلزله هايي كه بوسيله رهايي ناگهاني انرژي ذخيره شده در زمين ايجاد مي‌شود. زلزله تكنونيك گفته مي‌شود و به زلزله هاي كوچكتري كه به علت لغزش زمين، ريزش كوها فرو ريختن غارها و صخره هاي زير زميني و فعاليت آتشفشاني بوقوع مي‌پيوندند زلزله هاي غير تكتونيك گفته مي‌شود.
چهار نوع امواج ارتجاعي كه در زمين لرزه ها احساس شده و خسارت ايجاد مي‌كنند.

دو نوع از آنها كه در داخل حجم و جسم صخره ها منتشر مي شوند امواج حجمي گفته مي شوند كه عبارتند از : موج اوليه يا موج P سرعت آن از همه موجها بيشتر است.
موج ثانوي ياموج برشي يا S ، اين امواج در جهت امتداد عمود بر جهت انتشار ايجاد برش مي كنند. (در آب منتشر نمي شود)
در اكثر زلزله ها ابتدا موج P احساس مي‌شود. اثر آنها مشابه به يك غرش صوتي اسشت كه باعث تكان دادن و به صدا در آمدن پنجره مي‌شود اموج S چندثانيه بعد مي رسد و حركت بالا و پايين و پهلو به پهلو ايجاد مي كند.

نووع ديگر از امواج، امواج سطحي است. حركت آنها محدود به سطح زمين مي‌باشد. بيشتر اين حركات در سطح خارجي صورت مي گيرد و تغيير مكان ناشي از‌آن با زياد شدن عمق بتدريج كاهش مي يابد. حركت موج سطحي مانند موج S بدون تغيير مكان قائم بوده و سبب لرزش افقي مي گردد.
امواج ري لي مانند امواج اقيانوس ها باعث حركت دادن قطعات صخره ها هم در حهت قائم و هم در جهت افقي در يك صفحه قائم در امتداد انتشار امواج مي‌گردد.

امواج ري لي مي توانند به علت مولففه حركت قائم برروي حجم زياد از آب (مانند درياچه) اثربگذارند. ولي امواج لاو از ميان آب منتشر نمي شوند و فقط مي توانند در روي آبهاي سطحي كناره هاي درياچه و خليج اقيانوسها اثر كنند.
امواج حجمي S,P در سطح مشترك انواع متفاوت حفره ها منعكس و منكسر مي‌شوند، يا مقداري از انرژي يك نوع موج به انرژي موج نوع ديگر منتشر مي‌شود.
وقتي امواج S,P به سطح زمين مي رسند. بيشتر انرژي آنها به داخل پوسته زمين منعكس مي‌شود. به طور يكه سطح زمين به طور همزامان تحت تاثير حركات رو به بالا و رو به پايين قرار مي گيرد. دامنة امواج در سطح زمين نيز در بعضي از مواقع به دو برابر دامنة امواج وارد شونده مي رسد. البته نوع خاك و توپوگرافي زمين بر روي امواج زلزله تاثير مي گذارند.

انرژي كلي ناشي از زلزله با فاصفله از مركز زلزله كاهش مي يابد ولي اين نكته در ارزيابي خسارت وارده بر ساختمانها ممكن است گمراه كننده باشد. آن قسمت از حركات زمين كه داراي پريودكم (فركانس زياد) مي باشند، در فواصل كم بتدريج مستهلك مي شوند. ولي امودج از زمين كه داراي پريود زياد (فركانس كم)‌مي باشند ممكن است صدها كيلومتر حركت كنند. اين ارتعاشات با پريودزياد مي تواند با پريود طبيعي سازه هاي بلند منطق گرديده و باعث تشديد ارتعاشات آنها شود.
2-2-2- مقياس اندازه گيري زلزله
اندازه گيري زلزله با مقياسهاي مختلفي انجام مي‌شود يكي از آنها مقياس بزرگي ريشتر است. كه با فرمول محاسبه مي گردد.
A دامنه ماكزيممي است كه بوسيلة يك لرزه نگار استاندارد، در فاصله 100 كيلومتري از مركز زلزله ثبت مي‌شود و دامنه مبنا A0 برابر يك هزارم ميليمتر مي باشد.
مقياس ديگر مقياس اصلاح شده شدت مركالي است. اين مقياس بين I تا تقسيم شده است.
2-2-3- آناليز زلزله
براي آناليز زلزله در سالهاي اخير از نقشه هاي پهنه بندي استفاده مي گردد. در اين ننقشه ها مناطقي كه از نظر احتمال وقوع خرابي ژئوتكنيكي با يكديگر متفاوت هستند مشخص شده اند. از نقشه هاي پهنه بندي براي طرح كاربر د اراضي، تصميم گيري دربارة اقدامات لازم جهت پيش گيري و تهيه آئين نامه ها و مقررات ساختماني استفاده مي‌نمايند.
براي پهنه بندي نياز به شناخت منابع لرزه اي مسير و فاصله و اثرات محل مورد بررسي داريم. لرزه خيزي با استفاده از اطلاعات لرزه شناسي و زمين شناسي تعيين مي‌گردد.

2-2-4 پهنه بندي لرزه اي
در برنامه هاي كاهش ريسك زلزله يا برآورد قابليت اطمينان يا آسيب پذيري يك سيستمي كه در سطح يك منطقه گسترده يافته است. پهنه بندي لرزه اي صورت مي‌گيرد تا به كمك آن توزيع شدت زلزله احتمالي در آينده را در سطح يك منطقه برآورد نمايند. شبكه حمل و نقل هم يك سيستم با گسترش جغرافيايي وسيع است، اجزاء آسيب پذير آن مانند پلها در قسمتهاي متفاوتي قرار مي گيرند و براي يك زلزله خاص با توجه به نوع خاك محل و فاصله آن از مركز زلزله با شدت زلزله هاي مختلفي مواجه مي گردند. از طرفي دربرآورد آسيبهاي انساني ناشي از تخريب ساختمانها در سطح يك منطقه وسيع، ناچارا بايد علاوه بر شناخت ساختمانها و نحوه رفتار آنها در برابر زلزله و جمعيت ساكن در آنها، از شدت زلزله اي كه ساختمان در محل خود با ان مواجه مي گردد مطلع شويم.

پهنه بندي لرزه اي در بسياري از شهرهاي دنيا انجام شده است و اينكار در تهران نيز با همكاري مشترك ايران و ژاپن صورت گرفته است.
2-2-5 روش پهنه بندي حركات زمين تحت اثر زلزله
مشخصات حركت زمين تحت اثر زلزله، بستگي به فاكتور هايي نظير منبع، مسير واثرات محل دارد. بنابراين در پهنه بندي حركات زمين بايد موارد زير در نظر گرفته شوند:
الف – لرزه خيزي
ب‌- اثرات وضعيت محل بر روي حركات زمين در حين زلزله
اثرات وضعيت محلت حتي در يك ناحيه كوچك نيز داراي تغييرات شديد است و به همين علت به عنوان مهمترين فاكتور در پهنه بندي حركات زمين قلمداد مي‌شود.