بخشی از مقاله
چکیده
واردات کالا به کشور بیشتر از طریق حمل و نقل دریایی صورت می گیرد و بنادر به عنوان مبادی اصلی ورود کالا به کشور مطرح هستند. فرآیند حمل و نقل و رساندن کالا به مراکز تقاضا نیازمند استفاده از یک سیستم نوین و هوشمند جهت انتقال هرچه بهتر کالا با کم ترین هزینه و زمان و با امنیت بالا می باشد. اما شیوه های فعلی و ساختار سنتی حمل کالا در نظام حمل و نقل کشور باعث شده که قیمت تمام شده ی کالا با رود. جهت حل این مشکل نیاز است که از سیستم حمل و نقل چندوجهی که تحت یک مسئولیت واحد، کالا از مبدا تا مقصد جابه جا می گردد در بنادر استفاده نمود. در این پژوهش جهت نشان دادن تاثیر حمل و نقل چند وجهی در افزایش بهره وری در بندر امام خمینی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی - - AHP نه معیار و شش گزینه انتخاب گردید که پس از وزن دهی مشخص شد سه گزینه ترمینال انتقال کالا، سایت آماده سازی کالا و نهایتا فرآیند تخلیه و بارگیری بیشترین تاثیر در افزایش بهره وری و راندمان بندر امام خمینی را دارند. همچنین در بخش بعدی تحقیق جهت ارزیابی اقتصادی هزینه ی حمل کالا در سیستم چندوجهی با استفاده از مدل ریاضی و تشکیل تابلوی حمل و نقل مطابق با مدل تخصیص و حل آن در نرم افزار LINGO مشخص گردید که حمل و نقل چندوجهی در بخش واردات کالا به بندر امام خمینی نسبت به حمل و نقل تک وجهی کاهش 18 درصدی هزینه حمل را در پی خواهد داشت.
واژگان کلیدی: حمل و نقل چند و جهی، بهره وری، هزینه حمل و نقل کالا، بندر امام خمینی، نرم افزار
LINGO، روش AHP،
-1 مقدمه
با توجه به جهانی شدن اقتصاد، وابستگی به خدمات حمل کالا، نیازی ضروری است. از طرفی ارائه خدمات حمل و نقل کالا از نظر کیفیت، هزینه و زمان، تاثیری غیرقابل انکار در افزایش رقابت پذیری برای صادرکنندگان کالاها در بازارهای هدف و در نتیجه کاهش قیمت تمام شده کالاها خواهد داشت. حمل و نقل نقش ویژهای در توسعه اقتصادی جهان ایفا میکند و به عنوان یک نیاز اساسی بشر و عامل مؤثر در حیات اقتصادی کشورها می باشد. در کشورهای توسعه یافته با پیشرفت تجارت و بازرگانی، روشهای حمل و نقل نیز توسعه یافته و شیوههای سنتی جای خود را به شیوههای نوین میدهند که حمل و نقل چند وجهی از جمله آنهاست.
به طور کلی جابجایی کالاها به پنج روش عمده شامل حمل و نقل جاده ای، ریلی، آبی یا دریایی، هوایی و خط لوله انجام می شود. در این راستا هر یک دارای مزایا و محدودیتهای خاص خود میباشد و چنانچه در قالب یک روش ترکیبی و یا به صورت چند وجهی در قالب یک سازمان یکپارچه به کار گرفته شود و به صورت مبدا و مقصد مدیریت شود می توان از مزایای متعددی آن بهره برد.[1]
-2 ضرورت انجام تحقیق
تا مدتی قبل، حمل ونقل چندوجهی و مزیت های آن در ایران، برای کمتر کسی شناخت شده بود و اکنون نیز کاربرد اینگونه حمل تا حدودی، محدود و کمتر از توانمندی های عملی شرکت ها و متصدیان حمل ونقل بین المللی کشور است. درایرانمعمولاً متصدیان حمل ونقل، تنها به یک روش حمل کالا اکتفا کرده اند صاحبان کالا در ایران نیز به دلیل عدم آشنایی با سودمندی های حمل ونقل چندوجهی، اغلب خواستار حمل محمولات خود با یک وسیله هستند و تمایل ندارند که کالایشان دست به دست شود.
استفاده از روش های سنتی حمل کالا باعث کاهش راندمان و اتلاف سرمایه ی ملی کشور می شود. دراستان خوزستان به دلیل اهمیت خاصی که از لحاظ ارتباط با آب های بین المللی، واقع شدن در کریدور شمال جنوب و تعدد بنادر با ظرفیت های بالا دارد، ضروری است که با استفاده از سیستم حمل ونقل چندوجهی نسبت به کاهش هزینه های حمل و بالابردن کیفیت بهتر انتقال کالاها اقدامات موثری صورت گیرد تا در صورت ترویج و توسعه بیشتراین سیستم از حمل ونقل بتوان در بازارهای جهانی حضور پررونق تری داشت.
-3 پیشینه تحقیق
فدر و هدی1 در سال1976سیستم حمل و نقل بین منطقه ای یا بین شهری آمریکا را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج این مطالعه نشان داد حمل غلات با استفاده از واگن، راه آبی و کامیون باعث کاهش قابلملاحظه در هزینههای حمل و نقل میگردد.[6]
مونترسو و همکاران2 در سال1985 نشان دادند که استفاده از الگوی بهینه حمل و نقل می تواند منجر به کاهش قابل ملاحظهای در هزینههای حمل و نقل و ذخیرهسازی غلات در آمریکا از طریق انتخاب محل و اندازه مناسب سیلوها و انبارها گردد .[7]
کیانی در سال1380 به منظور بهینه سازی حمل و نقل گندم از مراکز استان ها و مراکز ورود گندم به مراکز ذخیره سازی و از آن جا به مناطق مصرفی، یک الگوی حمل و نقل ارائه کرد.یافتههای تحقیق نشان دادکه درصورت استفاده از الگوی بهینه می توان هزینه های حمل و نقل را به میزان 13,5 درصد کاهشداد.[6]
ربانی و همکاران در سال 1387 در موضوع تحقیق خودابتدا برای فعال کردن بنادر و ناوگان کشتی های کوچک ایران در منطقه خلیج فارس و دریای عمان، این ایده را مطرح کردند که از بنادر بزرگ واقع در منطقه به عنوان مراکز واسط برای دریافت کالا از کشتی های بزرگ و ارسال کالا توسط کشتی های کوچک تر به سایر بنادر استفاده شود سپس برای پشتیبانی ازاین ایده، یک سیستم کلی حمل ونقل متناسب با آن طراحی و مدل شد. این سیستم به صورت یک شبکه یکپارچه جهت اتصال مسیر های وسائل نقلیه به مسیر های حمل ونقل چند وجهی طراحی و مدل شد .[7]
پرهزکار و همکاران درسال 1391در تحقیق خود که در دو مرحله انجام دادند، مرحله اول با حل مدل ارائه شده در محیط نرم افزاری EXCEL میزان واردات فولادبه کشور در فصول مختلف سال را برآوردکردند و در مرحله دوم با در نظر گرفتن هدف اصلی تحقیق مقادیر بهینه فولاد وارداتی به کشور در هر فصل ودر هریک از اسکله های A,B,C که در شمال وجنوب در نظر گرفته بودند راتعیین کردند و با ارایه مدل بهینه، از حمل ونقل چندوجهی نشان دادند که با تخصیص میزان واردات کالا در بنادر کشور، علاوه برتامین به موقع محصولات و کالاهای مورد نیاز در فصول مختلف سال، هزینه حمل و نقل از طریق مرزهای آبی نیز کاهش پیدا می کند.[9]
-4 شناخت روش حمل و نقل چندوجهی
حمل و نقل چند وجهی یکی از پیچیده ترین شکل های حمل و نقل واز مهمترین تحولات توسعه فضای کسب و کار جهانی در دهه های اخیر، محسوب می شود. فرآیند مستمر تغییرات حمل ونقل طی دهه های گذشته ازنگرش تک وجهی به حمل و نقل چندوجهی همواره در پی کاهش فشار تقاضای صنایع متقاضی استفاده از خدمات حمل ونقل بوده و به نسبت، فشار این تقاضا به مدیریت شرکت های حمل و نقلی جهت ایجاد تناسب در نقش و عملکرد برای همپایی با محیط جدید عملیاتی منتقل شده است. این روش، نوعی شیوه حمل و نقل نیست، بلکه نظام هماهنگ کننده روش های مختلف حمل و نقل برای محموله ها است و اگر چه در راستای یکپارچه ساختن روش های حمل و نقل دریایی، زمینی و ریلی است، اما به عنوان سیستمی که در آن مجموع کل بزرگ تر از بازده هر یک از بخش ها است، دارای اهمیت بسیار است.[9]
شیوه های مختلف حمل ونقل به سبب ویژگی های خاص خود هر یک نقش مهمی را در جابجایی کالا ایفا می کنند.در حالی که سیستم حمل و نقل جاده ای به سبب انعطاف پذیری خود امکان دسترسی به بیشترین نقاط را فراهم می سازد، راه آهن به عنوان یک وسیله حمل انبوه می تواند سبب صرفه جویی در هزینه و انرژی به خصوص در مسافتهای طولانی شود. کارشناسان این حوزه اگرچه "استفاده از روش های گوناگون و هماهنگ" را برای حمل ونقل چندوجهی به کار می گیرند، اما بیش از هرچیز بر هماهنگ بودن بین وجوه مختلف حمل ونقل، تاکید دارند.[12]
