بخشی از مقاله
چکیده
نام گذاری دهه چهارم انقلاب بنام پیشرفت و عدالت بیانگر این واقعیت است که عدالت و پیشرفت بدون یکدیگر فاقد ارزش است. توسعه ای که درآن عدالت نباشد پیشرفتی را در بر نخواهد داشت ؛ لذا پیشرفت بدون عدالت یعنی توسعه فقر. شبکه حملونقل عمومی به عنوان یکی از مهمترین سیستم-های خدماترسانی شهرها، نقش مهمی در تحقق عدالت اجتماعی شهرها ایفا میکند،از طرفی نیز مهمترین شاخص های عدالت اجتماعی در بستر شبکه حملونقل عمومی، زمان و هزینه میباشد که در ارتباط مستقیم با هم قرار دارند. اختصاص بیش از34درصد جمعیت شهر و نزدیک به 33 درصد سفرهای تولید شده در بستر مناطق 4 گانه 5-4-3-2 شهر تهران، سیستم حملونقل عمومی این محدوده را از اولویتهای ویژه در تحلیل توزیع خدمات شهری تلقی میکند.
در جهت تحقق عدالت اجتماعی در بستر شبکه حملونقل عمومی مناطق ذکر شده ،این سوال مطرح میشود که: شبکه حملونقل عمومی - با تاکید بر مترو و - BRT،چه سطحی از منطقه را تحت پوشش قرار میدهد و به چه میزان در تحقق عدالت زمانی موثر بوده است
پژوهش حاضر با استفاده از نرم افزارARCGIS و با بهرهگیری از متد تحلیلشبکهای - Network-Analyst - به تحلیل سیستم حملونقل عمومی مناطق با استناد به استاندارهای دسترسی به ایستگاه ها پرداخته،و با استفاده از خروجی این مدل، نتایج پژوهش نشان میدهد؛ شبکه حملونقل عمومی موجود - مترو و - BRTسطح بسیار محدودی - حدود 17درصد برخوردار از مترو و 11 درصد برخودار از - BRT از مناطق 4 گانه مورد بررسی تحت پوشش خدمات رسانی - با شعاع دسترسی 500 متر و حتی 1000متر - قرار دارند، لذا دسترسی ساکنین سایر محلهها به ایستگاهها در بازه های زمانی بسیار طولانی اتفاق میافتد که ناشی از عدم گسترش و توزیع متناسب با جمعیت این شبکه در سطح شهر تهران شده است که به دنبال آن تحقق عدالت اجتماعی را با چالشهایی مواجه کرده است.
مقدمه
به دنبال افزایش بی رویه جمعیت و به تبع آن گسترش و توسعه ابعاد کالبدی و فضایی در کلانشهرها، فصول جدیدی در مشکلات خدمات عمومی و شهری ایجاد شده است
یکی از مهمتربن خدمات مورد نیاز شهروندان، سیستم حمل و نقل همگانی میباشد که از تاثیرگذارترین سیستمهای شهری موثر بر تصمیات روزانه شهروندان تلقی میشود. لذا شبکه حمل-ونقل عمومی هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی ابعاد گستردهای از شاخصهای مهم کیفیت زندگی را در بر می گیرد.
شبکه حمل و نقل عمومی زمانی می تواند کارایی و بازده حداکثری را در شهر داشته باشد که هم سو هم راستا با عدالت اجتماعی گام بردارد. یکی از مهم ترین ابعاد عدالت اجتماعی در بستر شهرها، عدالت در دسترسی به این شبکه حمل و نقل همگانی می باشد. توزیع عادلانهی سیستم حمل و نقل عمومی بین مناطق، نواحی و محلات مختلف یک شهر، از مهم ترین حقوق شهروندان محسوب می شود.
توزیع کم و یا نامناسب شبکه حمل و نقل عمومی در سطح مناطق شهر، نحوه ی دسترسی شهروندان به این سیستم همگانی را با مشکلاتی روبه رو می کند.یکی از مهم ترین و بارارزش ترین پارامترهای مورد تهدید در این رویه »زمان دسترسی و یا مسافت دسترسی« می باشد. لذا برنامه ریزی در جهت عدالت اجتماعی که به دنبال آن عدالت در دسترسی به خدمات شهری مطرح می شود از مهم ترین اهداف و سیاست های نظام حمل و نقل عمومی محسوب می شود.
هدف اصلی تحقق اجتماعی در یستر شهرها دست یابی به رضابت شهروندان از شیوه زندگی و به دنبال آن دست یای به ثبات سیاسی و اقتدار ملی خواهد بود. از نقطه نشر شهرسازی و جغرافیای شهری عدالت اجتماعی شهر مترادف با توزیع عادلانه فضایی امکانات و منابع بین نقاط مختلف شهر و دستیابی شهروندان به ان ها است زیرا عدم توزیع عادلانه آن ها به بحر ان های اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی خواهد انجامید
با توجه به جمعیت بیش از 10 میلیون نفری ساکن در شهر تهران، که بسیار فراتر از ظرفیت قابل تحمل شهر ار منظر زیست محیطی، اقتصادی ، فرهنگی و .. می باشد، شبکه حمل و نقل عمومی را می توان از مهم ترین دغدغه های ساکنین شهر تهران از طرفی و مسئولین - برنامه ریزان - از طرف دیگر به شمار می آید. این شبکه خدمات رسانی اهداف دوسویه ای را در مقابل ساکنین و مسئولین ایفا می کند، از طرفی سیستم حمل و نقل عمومی در جهت کاهش تهدیدات ناشی از آلودگی هوا و مسائل زیست محیطی گام بر می دارد و از طرف دیگر نقش جابجایی ساکنین بین مناطق مختلف را بر عهده دارد.
مناطق مورد گزینش این پژوهش را می توان از شاخص ترین مناطق بین سایر مناطق شهر تهران از نظر پرجمعیت ، وسیعت و مهاجرپذیری و ساخت و ساز و تولید و جذب سفر روزانه به حساب آورد، لذا تحلیل و بررسی شبکه حمل و نقل عمومی با تاکید بر سیستم مترو و اتوبوس تندرو در این مناطق و به دنبال آن ارائه راهکارهای اجرایی می تواند بیش از بیش به نظام حمل و نقل شهری تهران کمک شایانی نماید.
تعریف مساله و اهداف تحقیق
وجود نابرابری در استاندارد زیستی در بین ساکنین یک شهر، پدیده جدیدی در هیچ یک از شهرهای جهان نیست، اما در کشورهای کمتر توسعه یافته به دلیل فاحش بودن تفاوت های اجتماعی – اقتصادی ، پیدایش محلات زیر استاندارد و گسترش خوش نشینیف تفاوت فضایی شهرها تشدید شده است
شبکه حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های توسعه و رشد اقتصادی و کالبدی شهرها به شمار می آید. که شاخص های دیگری از قبیل مسائل اجتماعی، زیست محیطی ،فرهنگی ، سیاسی و فضایی شهرها را در بر می گیرد. برنامه ریزی صحیح، اصولی و منطقی این شبکه گسترده در شهر علاوه بر کارآمدی بالا، تاثیرات مثبتی بر دیگر شاخص های ذکر شده نیز دارد. در مقابل عدم رعایت اصول، ضوابط و برنامه ریزی نامناسب و بی توجهی به حقوق شهروندان، پیامدهای بسیار منفی را در سطح جامعه برانگیخته است.
