بخشی از مقاله
ساختمان از ابتدا تا انتها
نشانه چيست؟
نقشه كشي: عبارت است از خطوط و اشكالي كه همراه با علامات بصورت قراردادهاي بين المللي است كد براي نمايش يك شئ و يا به عبارت ديگر نقشه ي تصاوير يك جسم با مقياس كوچكتر و يا مقياس دلخواه است.
كروكي چيست: نوعي نقشة‌فني است كه با دست آزاد و بدون وسايل رسم كشيده مي شود و بيانگر يك مقدار ساده است.
نقشه كشي در دو مرحله صورت مي گيرد.
1-مرحلة كار مدادي 2-مرحلة كار مركبي
نقشه هاي ساختماني: نقشه هاي ساختماني بطور كلي در كليه كارهاي ساختماني مورد استفاده قرار مي گيرد و مي توان به شرح زير آنها را تقسيم كرد.
1-نقشه هاي معماري 2-نقشه هاي محاسباتي 3-نقشه هاي شهرسازي
4-نقشه هاي اجرايي، پل ها، سدها، سيلوها و نظاير آنها
5-نقشه هاي تأسيسات مكانيكي 6-نقشه هاي تأسيسات الكتريكي
كاربرد نقشه هاي ساختماني:
1-نقشه هاي معماري: اين نقشه ها عموماً جهت طراحي ابنيه (بناها) شامل خانه هاي مسكوني، آپارتمانها، ساختمانهاي تجاري، بهداشتي، فرهنگي، تفريحي، تحقيقاتي، ورزشي، علمي، آموزشي و غيره است. اين نوع نقشه ها بر اساس مطالعات اوليه و نتايج بدست آمده از آن طرح و تهيه مي شود.
2-نقشه هاي محاسباتي:شامل اسكلت، ابعاد و پي و ستون و ديوارهاي باربند تيرريزي ها سقف و اتصالات مربوط به ساختمان مي‌باشد كه بر اساس محاسبات مهندسي محاسب طراحي مي شود.
3-نقشه هاي شهرسازي:اين نقشه ها بر اساس مطالعات و نيازمندي هاي شهري طراحي مي شوند. در اين نقشه ها نحوه ي شكل گيري شبكه هاي رفت و آمد، پياده و سواره و نحوه ي كاربري عرافي و سيستم دفع آبهاي سطحي و نحوه ي ورودي و توزيع شبكه ي آب، برق، گاز، تلفن، فاضلاب و همچنين مرحله بندي اجراي قسمت هاي مختلف طرح شهرسازي را نشان مي‌دهد.
4-نقشه هاي اجرائي:كاربرد اين نقشه ها در راه سازي، پل سازي، ساخت تونل، سادسازي، اسكله و باند فرودگاه است.
5-نقشه هاي تأسيسات مكانيكي:اين نقشه ها به ترتيب عبارت اند از 1-نقشه هاي لوله كشي آب سرد و گرم و مشخصات لوله ها 2-لوله هاي شوفاژ و يا تهويه مطبوع 3-شبكة فاضلاب و آب و باران و نحوه ي اتصالات آنها 4-مسير و مشخصات كانالهاي تهويه و يا كولر 5-شبكة لوله كشي موتورخانه و نحوه ي اتصال شبكه به ديگ هاي آب و بخار
6-نقشه هاي تأسيسات برقي و الكتريكي:اين نقشه ها جهت نشان دادن مسير و مشخصات سيم كشي برق، تلفن، در باز كن هاي برقي، آنتن، سيستم اعلام خطر، آتش‌سوزي، اعلام نصب لامپ با وسايل الكتريكي و سيم كشي و تعيين مشخصات موتورخانه و تابلوهاي برق به كار مي رود.
نقشه هاي معماري يك پروژه:
يك پروژه ساختماني اعم از كوچك و بزرگ حداقل بايد داراي نقشه هاي زير باشند.
1-پلان ها: شامل پلان هم كن، زيرزمين،
2-نماها؛ شامل نماي شمالي، جنوبي، شرقي و غربي مي باشند.
3-برش ها يا مقاطع: شامل برش هاي طولي، عرضي و موضعي با توجه به پيچيدگي‌هاي پروژه.
4-تيپ بندي درها و پنجره ها؛
5-دتايل (جزئيات)
6-پلان مبلمان
ابزارهاي نقشه كشي:
1-ميز رسم (تخته رسم): ميزي است جهت رسم نقشه، داراي لبه ها و سطحي صاف و غير قابل تغيير در مقابل عوامل جوي با زاويه هاي درجه كد معمولاً روي آن يك لايه پلاستيكي جهت محافظت مي كشند. ميز رسم در ابعاد گوناگون به شرح زير وجود دارد.
60*70cm 50*70cm
125*200cm 125*175cm 100*150cm
خط كش تي (T):
اين خط كش از سر و تيغة صافي تشكيل شده است و براي رسم خطوط استفاده مي‌شود. جنس اين خط كش از چوب و يا پلاستيك است و لبه هاي اين خط كش بايد صاف و منظم باشد. اين خط كش ها در اندازه هاي گوناگون وجود دارد مانند
cm45، 75،80، 90، 100 و اندازه هاي بالاتر
گونيا: گونيا از دو ساق عمود بر هم تشكيل يافته است كه براي رسم خطوط عمودي به كار مي رود، و معمولاً از چوب و پلاستيك درست مي شود و در اندازه هاي بزرگ متوسط و كوچك وجود دارد، دو نوع گونيا در نقشه كشي لازم است
1-گونياي و 2-گونياي و جهت نقشه كشي بهتر است از گونياي متوسط استفاده شود. و معمولاً طول وتر آن 20 تا 25 سانتيمتر باشد.
خط كش مدرج: وسيله اي است مدرج جهت تعيين و انتقال اندازه و رسم
خطوط روي كاغذ نقشه كشي كه به حد نوع چوبي، فلزي و پلاستيكي وجود دارد.
صندلي نقشه كشي:
صندلي نقشه كشي وسيله اي است براي نقشه كش كه معمولاً گردان است و ارتفاع آن قابل تنظيم مي‌باشد.
خط كش اشل (مقياس): خط كشي است به طول 30 سانتيمتر كه از جنس پلاستيك و يا فلز مخصوص ساخته شده است و داراي سه پره و 6 شش لبه مي‌باشد كه هر يك از پره ها دو مقياس دارند و در مجموع شش مقياس را داراست و وسيله اي است جهت تغيير مقياس و يا تبديل مقياس به بزرگتر و يا كوچكتر.
خط كش اشل معمولاً داراي مقياس هاي زير است.
بورس نقشه كشي: وسيله اي است جهت پاك نمودن براده هاي پاكن از روي نقشه و همچنين جلوگيري از كثيف بودن نقشه.
نقاله:وسيله اي است مدرج جهت تعيين و دهم زواياي مختلف.
مدادهاي نقشه كشي:با توجه به اهميتي كه مدادهاي نقشه كشي دارند آنها را به سه دسته تقسيم مي نمايند. مدادهاي B كه پر رنگ و نرم هستند كه شامل 2B و 4B و 6B هستند.
مدادهاي گروه F كه جزء گروه هاي متوسط محسوب مي شوند.
مدادهاي گروه H كه نوك آنها سخت و رنگ آنها كم رنگ است. كه اين مدادها شامل H، 2H، 4H و 6H است. كه معمولاً در نقشه كشي از 2H استفاده مي شود و مداد مخصوص نقشه كشي مداد اتود است.
پاك كن:پاكن نقشه كشي بايد بسيار نرم و سفيد باشد و در هنگام كار نقشه را كثيف نكند و از هر لحاظ بايد عالي باشد. پاكن ترسيمات مركبي از مواد مخصوص و زبر بوده و به راحتي سطوح مركبي روي كاغذ و كالك را پاك مي نمايد.
مدادتراش و سونباده:مدادتراش وسيله اي است براي تراشيدن نوك مدادهاي معمولي و سنباده وسيله اي است براي صيقل دادن نوك مداد.
خش كش كشوئي: كار اين خط كش همانند خط كش T بوده با اين تفاوت كه مانند كشو بالا و پائين مي رود و خطر لغزش آن كمتر است.
شابلون:شابلون وسيله اي است جهت صرفه جوئي در وقت و همچنين زيبائي و تناسب نسبي اجزاي نقشه كه از آن در نقشه كشي استفاده مي شود. شابلون ها به چند دسته تقسيم مي شوند، مانند شابلون حروف و اعداد، شابلون دايره، مربع، بيضي، مستطيل، بيلمان كه در نقشه كشي كاربرد دارد كه البته شابلون هاي ديگري مثل شابلون هاي معماري تأسيساتي، الكتريكي و غيره وجود دارد.
چسب كاغذ:چسبي است كه در نقشه كشي كاربرد زيادي دارد. اين نوع چسب دارا قدرت چسبندگي خوب است و براحتي كنده مي شوند.چسب را معمولاً تحت زاويه روي كاغذ نقشه كشي نصب مي نمايند.
پيستوله:در اغلب نقشه هاي ساختماني قوسها و منحني هاي منظم و نامنظمي دارد كه براي ترسيم دقيق اين منحني ها و قوسها از وسيله اي به نام پيستوله استفاده مي‌نمايند. معمولاً پيستوله ها را در اندازه ها و رنگهاي مختلف از پلاستيك مي سازند.
دستگاه درافتينگ:اين دستگاه از دو خط كش آلومينيومي و يا پلاستيكي تشكيل شده است كه با يكديگر زاويه قائمه مي سازند، اين دستگاه در دو نوع ريلي و كشوئي وجود دارد. نقشه كش را از استفادة خط كش T و گونيا مجاز مي دارد. يكي ديگر از عملكردهاي را خط كش اين است كه به كمك نقاله روي دستگاه خطوط مختلفي تحت زواياي گوناگوني رسم نمود.
راپيد، گرافوس، راديس:در گذشته اي دور براي مركب نمودن نقشه از قلمي به نام راپيد استفاده مي شود، بعداً وسيله اي ساخته شد شبيه خودنويس با فيش هاي متفاوت. گرافوس و در حال حاضر بهترين و مدرن ترين قلم كشي در نقشه كشي دستي راپيد با مركب مخصوص كار مي‌كند. راپيد نيز با نوكهاي گوناگون در بازار موجود است.
اندازه هاي مختلف راپيد به شرح زير مي‌باشد.
0.2, 0.3, 0.4, 0.5, 0.8, 0.7, 0.8, 0.9, 0.10, 0.11, 0.12
هرچه شمارة راپيد بشتر باشد نوك آن كلفت تر است. مناسبترين زاويه استفاده از راپيد 80 تا 90 درجه است.
دستگاه هاي چاپ نقشه:اين دستگاه فتوكپي، زيراكس و اوزاليد مي‌كند.
انواع كاغذهاي نقشه كشي:كاغذهاي نقشه كشي بايد از جنس خوب، مرغوب و از نظر مقاومت، تميزي و سفتي الياف و ساير عوامل طبيعي در حد مطلوبي باشد. كاغذهاي نقشه كشي به چند دسته تقسيم مي گردند.
1-كاغذهاي سفيد يا اشتاين باخ:اين كاغذها از جنس كاغذهاي 80 و يا 90 ميلي گرمي است كه جهت رسم اوليه نقشه در مدارس و هنرستان ها استفاده مي شود.
2-كاغذ پوستي: اين كاغذها جهت كارهاي مقدماتي نقشه كشي با مداد مورد استفاده قرار مي گيرد و بسيار نازك و شفاف است.
3-كاغذ كالك: كاغذي است شفاف، خشك و ضخيم و سفيد كه از اين كاغذ جهت كپي نمودن نقشه و همچنين مركبي نمودن آن استفاده مي شود.
از تيغ نبايد پاك نمودنمركب روي كار استفاده نمود بلكه بايد از پاكن هاي مخصوص استفاده نمود، همچنين اين كاغذها نبايد در معرض رطوبت، گرما و بخار و گرد و غبار قرار بگيرد.
كاغذهاي ميلي متري يا شطرنجي:
براي رسم نقشه هم مي توان از كاغذهاي ميلي متري چهارخانه استفاده نمود، اما تهيه كپي از آن چندان ممكن نيست. لذا كمتر از آن استفاده مي شود.
ابعاد كاغذهاي نقشه كشي:ابعاد كاغذهاي نقشه كشي به صورت استاندارد بوده و با نام DIN همراه با يك اندازه كاغذهاي نقشه كشي بصورت زير است:
DIN
نكات زير بايد در مورد كاغذهاي نقشه كشي مورد توجه قرار گيرد.
1-اندازة‌كاغذهاي نقشه كشي بايد متشابه و يا به عبارت ديگر نسبت طول هر كاغذ و عرضش برابر است با نسبت طول و عرض كاغذ دوم.
2-مساحت كاغذ مبنا (كاغذ ) چقدر است. تقريباً 1 متر مربع.
3-هر كاغذ كوچكتر از نصف كردن كاغذ بزرگتر ما قبل خود به دست مي آيد.
4-مساحت كاغذ برابر 1 متر مربع يا 10000 سانتيمتر مربع و يا 1 ميليون ميلي متر مربع است.
5-مساحت هر كاغذ بزرگتر دو برابر مساحت كاغذ كوچكتر است.
6-طول هر كاغذ برابر عرض كاغذ بزرگتر از خود است.
7-كاغذ را معمولاً با قيچي، نخ، گيوتين و يا كاتر استفاده مي كنند.
نوار دور نقشه چيست؟
نوار ما در رنگهاي مختلف آبي، قرمز، سبز، زرد و غيره تهيه مي شود و به منظور جلوگيري از خرابي لبه هاي آن به كار مي رود و همچنين به منظور طبقه بندي نقشه نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
لتراست چيست؟
نوعي ورق است كه در آن انواع مختلف حروف بل علائم و اشكال چاپ شده و سبيه عكس برگردان مي‌باشد، و استفاده از آنها موجب صرفه جويي، دقت و تمزي كار مي‌گردد. اين ورقه ها شفاف و پشت آنها چسبناك است و براي استفاده بايد حروف و علائم مورد نظر را در روي نقشه قرار دهيم و با يك جسم نوك گرد روي وره فشار وارد كنيم و تا حروف سرويس مبلمان در بازار موجود است.
زيباتون چيست: زيباتون نيز شبيه لتراست است با اين تفاوت كه در موقع استفاده بنا به اندازة نقشة مورد نظر زيباترين را تهيه و سپس روي كاغذ مي چسباند.
كادر دور نقشه چيست؟ قبل از ترسيم هر نقشه ابتدا بايد پس از چسباندن كاغذ روي ميز اقدام به ترسيم كادر نمود و در اين رابطه معمولاً از سه طرف نقشه به اندازة cm به داخل و همچنين از سمتي كه نقشه معمولاً براي نصب در پرونده مربوطه قرار بگيرد cm2 در نظر گرفته مي شود.
جدول مشخصات نقشه (تايتل) چيست:
نقشه معمولاً يك جدول مشخصات دارد كه در آن جدول مقياس، عنوان، تاريخ، شماره، نام رسم كننده و طراح و غيره و به عبارت ديگر اطلاعات ضروري مربوط به نقشه در آن درج مي گردد، كه معمولاً اين جدول مشخصات را در پائين نقشه و سمت راست نقشه رسم مي كنند.
نقش خطوط در نقشه:
خطوط در نقشه كشي نقش بسيار مفيد و مهمي دارد و لذا بايد آنها را شناخت و ضرورت كاربرد آن را در جاهاي مشخص فرا گرفت.
خط عبارت است از توالي بدون فاصله نقطه ها است، خط داراي اشكال متفاوت است.
1-خط عمومي 2-افقي 3-متمايل 4- خط منحني 5-خط شكسته
خطوط از نظر ضخامت متفاوت است. در نقشه كشي ساختمان متناسب با مقياس نقشه از خطوط مختلف استفاده مي شود.
خط ممتد ضخيم
خط نقطة ضخيم
خط ممتد نازك
خط نقطة نازك
خط چين ------------------------
نقش حروف در نقشه كشي:
قوانين حروف نويسي در نقشه كشي: علاوه بر خوانا و دقيق بودن حروف نويسي بايد تابع قوانين زير باشد.
1-اندازة‌حروف هواره بستگي و اهميت و مقياس رسم نقشه دارد.
2-براي اينكه حروف در يك راستا قرار گيرد از خط راهنما كه ه صورت دو خط موازي است استفاده مي شود.
3-در حروف انگليسي بايد فاصلة بين دو حرف و همچنين فاصلة بين كلمات رعايت شود.
4-در نوشتن معمولاً از مدادهاي نرم، HB و يا B استفاده شود.
5-در يك طرح بايد اعداد و حروف با هم هماهنگ باشند و قوانين حروف نويسي دربارة آنها رعايت گردد.
6-حروف نويسي را بايد در پايان كار انجام داد و سعي نمود از لكه دار شدن كاغذ رسم جلوگيري شود.
حروف نويسي نقشه كشي به دو صورت انجام مي شود.
1-حروف فارسي و لاتين كوچك و همچنين حروف نويسي زوايي و صورت مي گيرد.
اندازه گذاري بر نقشه: از آنجايي كد اندازه گذاري و خطوط در نقشه كشي نقش بسيار مهمي ايفا مي نمايد لذا بايد آن را با دقت به كار بست.
نكات مهم در اندازه گذاري نقشه ها عبارت است از:
1-خطوط اندازه بايد مستقيم، نازك و فاقد شكستگي باشد.
2-اعداد اندازه گذاري بايد خوانان باشد.
3-اندازه ها بايد وسط و بالا باشد.
4-در كليه نقشه ها از سيستم متريك استفاده شود.
5-اندازه هاي كمتر از 1 متر بر مبناي Cm و اندازه هاي بيشتر از 1 متر بر مبناي
6-هر قسمت اندازه گذاري شده از سه قسمت تشكيل مي شود.
1-اعداد 2-خط اندازه
3-فقط رابط اندازه، كدبراي معين كردن حد اندازه به كار مي رود.
اندازه گذاري يك پلان:جهت اندازه گذاري يك پلان از چند رديف در چهار طرف پلان استفاده مي شود.
1-
2-رديف دوم، مخصوص ضخامت ديوارها و فواصل بين آنها
3-رديف سوم، اندازه طول كل و عرض كل ساختمان را مشخص مي نمايد.
بديهي است چنانچه يك طرف پنجره نداشت فقط از دو رديف اندازه استفاده مي كنيم.
حسن اين روش اندازه گذاري در اين است كه جمع اندازه هاي هر ستون با جمع اندازه‌ي ستون هاي ديگر برابر است و چنان چه اشتباهي در محاسبة اندازه ها رخ داده باشد اين اشتباه ترسيم پيدا مي شود.
اندازة مركب: هرگاه بخواهيم اندازة عرض و يا ارتفاع آن را نشان بدهيم يك خط ترسيم مي نمائيم و در قسمت بالا و ارتفاع را در قسمت پادين مي نويسيم.
دستنداز پنجره در پلان و علامت: دستنداز پنجره عبارت است از كف تمام شده يا كف پنجره يعني ارتفاع ديواري كه از كف اتاق تا پنجره ساخته مي شود كه در نقشه كشي با علامت O.K.B مشخص مي شود.
نكاتي كه در رسم پلان بايد مود توجه قرار گيرد به شرح زير است:
1-ضخامت خطوط برش خورده بايد كاملاً در پلان رعايت شود.
2-علامت شمال نقشه بايد مشخص شود.
3-زيرنويسي پلان با ذكر مقياس مشخص گردد.
4-اندازه گذاري دقيق پلان بايد رعايت شود.
5-علامت اختلاف سطح تراز در پلان مشخص گردد.
6-علامت برش ها در پلان مشخص گردد.
7-I.K.B(دستنداز) پنجره ها بايد نوشته شود.
8-جهت باز و بسته شدن درها در پلان بايد معلوم باشد.
9-چنانچه نقشه با مقياس ترسيم گردد پنجره ها را با يك خط و در مقياس 50. با دو خط نمايش داده شود.
10-در پلان پس از رسم كف پله ها از وسط عرض پله با يك علامت فلش ابتدا و انتهاي پله را بايد با هم متصل نمود.
11-چنانچه درها با آستانه و بي آستانه باشد بايد در پلان مشخص شود.
پلان(نقشه)چيست: پلان عبارتند از برش افقي فرضي از ساختمان كه در ارتفاع و يا زده مي شود و بيشترين مشخصات ساختمان در آن ديده مي شود. و يا به عبارتي ديگر منظره اي ناشي از برش افقي ساختمان در يك ارتفاع. پلان ها را معمولاً با مقياس رسم مي نمايند.
نما چيست؟نما منظره ي بيروني ساختمان است كه در آن درها، پنجره ها و ارتفاع ديوار ديده مي شود و به عبارتي شكل ظاهري و خارجي يك ساختمان را به نما مي‌گويند.
ساختمانهاي ويلائي كه در وسط زمين قرار دارند معمولاً داراي 4 نما هستند. ساختمانها ممكن است داراي 3 نما و يا 2نما و يا 1نما باشند. نماها را معمولاً اندازه‌گذاري نمي كنند. مگر در مواقع خاص، براي رسم نما معمولاً از خطوط نازك استفاده مي شود. نماها را معمولاً با مقياس هاي رسم مي نمايند.
