بخشی از مقاله
دکتر سید ابوالحسن جزایري*، دکتر فاطمه رخشانی **، دکتر الهه خزاعی نصیرآبادي ***
* دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی و درمانی زاهدان ، دانشکده پزشکی، گروه گوش و حلق و بینی
** دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی و درمانی زاهدان ، دانشکده بهداشت ، گروه بهداشت عمومی
*** پزشک عمومی
چکیده
آسپیراسیون جسم خارجی مشکلی جهانی است و یکی از علل مهم مرگ ومیر در دوران کودکی به ویژه اطفال کوچکتر از 5 سال به شمار میرود. از آنجا که یافتههاي بالینی وعوارض ناشی از آسپیراسیون جسم خارجی به ماهیت جسم خارجی, محل، سایز ومیزان انسداد ناشی از جسم خارجی بستگی داشته ودر استان سیستان وبلوچستان نیز به نظر میرسد که نوع جسم خارجی آسپیره شده در طی 5 سال اخیر در حال تغییر میباشد. این مطالعه به منظور مقایسه نوع جسم خارجی آسپیره شده وعلایم ناشی از آن در 5 سال اخیر (1376-80) و 5 سال گذشته
(1371-75) صورت گرفت. کلیه پروندههاي مربوط به برونکوسکوپی، برونکوسکوپی همراه با ازوفاگوسکوپی مورد بررسی قرار گرفت و پروندههاي ناقص از مطالعه حذف شدند. 50 پرونده مربوط به سالهاي 1371-75 و 69 پرونده مربوط به سالهاي 1376-80 مورد بررسی وجهت آزمونهاي آماري نیز از آزمون کاي اسکوئر استفاده گردید.
یافته ها نشان داد که شایعترین جسم خارجی آسپیره شده در سالهاي 1371-75 تخمه هندوانه و در سالهاي 1376-80 سوپاري بوده است.
سوپاري ماده اي گیاهی است که با افزودن مواد معطرمختلف به آن داراي طعم و مزه مختلف و متنوعی گشته وبدین جهت معمولا" مورد توجه کودکان می باشد. همچنین در سالهاي 1371-75 آسپیراسیون در افراد زیر 2سال شایعتر بوده در حالیکه در 5 سال اخیر سن مراجعه افزایش یافته ودر سنین 6-12 سال شایعتر بوده است. آسپیراسیون در هر دو دوره در پسرها شایعتر بود. محل قرارگیري جسم خارجی در 5
سال اخیر در هر دو ریه راست و چپ یکسان بوده در حالیکه در 5 سال اول در ریه راست بوده است. علامت هنگام مراجعه در هر دو دوره زمانی دیسترس وسرفه بوده است.
با توجه به یافته هاي فوق میتوان گفت که نوع جسم خارجی آسپیره شده وسن مراجعه ومحل قرارگیري آن در 5 سال اخیر تفاوت داشته است وآسپیراسیون سوپاري افزایش یافته است. (مجله طبیب شرق ،سال چهارم، شماره2، تابستان1381، ص93تا( 97
گلواژه ها : آسپیراسیون، جسم خارجی، سوپاري
مقدمه
آسپیراسیون جسم خارجی مشکلی جهانی است ویکی از علل شایع مرگومیر در دوران کودکی به ویژه اطفال کوچکتر از 5 سال به شمار میرود.((1
78درصد کودکانیکه اجسام خارجی را آسپیره مینمایند زیر2سال بوده (2-3) و در پسرها شایعتر میباشد.((4 در بزرگسالان علت شایع آسپیراسیون جسم خارجی ، تروما و
اعمال جراحی میباشد((5 اما در اطفال عموماً به علت عدم مراقبت کافی از جانب والدین وایجاد زمینه مناسب جهت آسپیراسیون جسم خارجی در موقع غذا خوردن، نوشیدن یا
قرار دادن اشیاء نامناسب در دسترس کودکان اتفاق
یافتههاي بالینی وعوارض ناشی از آسپیراسیون جسم خارجی به ماهیت جسم خارجی، محل، اندازه ومیزان انسداد
طبیب شرق، سال چهارم، شماره 2 ، تابستان 81
94
ناشی از جسم خارجی بستگی دارند وطیف وسیعی از علایم بالینی مثل احساس خفگی, سرفه، خشونت صدا، تنگی نفس، سیانوز، خس خس تنفسی ،اشکال در بلع ،سرفه خونی و طعم فلزي در دهان را ایجاد میکنند ودر موارد طول کشیده باعث آسم غیر قابل درمان،پنومونی لوبر راجعه، آتلکتازي، برونشکتازي، آبسه ریه و آمپیم میشوند. (6)
میزان عوارض ناشی از آسپیراسیون جسم خارجی به مدت زمانی که جسم خارجی در ریهها مستقر می باشد نیز بستگی داشته و هر چه این زمان کوتاهتر باشد میزان بروز عوارض کاهش مییابد.((2 از آنجا که همواره توجه پزشک به احتمال وجود آسپیراسیون جسم خارجی حتی در بیمارانی که شرح حال خوبی از آسپیراسیون جسم خارجی را نمیدهند،می باشد وتشخیص به موقع آن میتواند از عوارض مهمی چون آتلکتازي، عفونت مزمن ریه، آبسه ریه، آمفیزم، برونشکتازي ناشی از آسپیراسیون وحتی مرگ جلوگیري کند وبا توجه به اینکه بنظر میرسد که نوع جسم خارجی آسپیره شده وخصوصیات اپیدمیولوژیک آنها در سالهاي اخیر در حال تغییر بوده (7) و از سال 1375 مادهاي به نام سوپاري به بازار آمده که آسپیراسیون آن در حال افزایش می باشد، این تحقیق جهت مقایسه نوع جسم خارجی آسپیره شده وخصوصیات فردي بیماران مراجعه کننده وعلایم بالینی هنگام مراجعه بین سالهاي 1371-75 و 1376-80 صورت گرفت.
روشکار
در این مطالعه کلیه پروندههاي مربوط به سالهاي
1371-80 بیماران بستري در بخش گوش و حلق و بینی بیمارستان خاتمالانبیاء زاهدان که تحت برونکوسکوپی و برونکوسکوپی همراه با ازوفاگوسکوپی قرار گرفته بودند، مورد بررسی قرار گرفت.کلیه پروندههایی که از نظر اطلاعاتی ناقص بودند، همچنین پروندههایی که
برونکوسکوپی به هر علتی جز آسپیراسیون جسم خارجی صورت گرفته بود ویا در بررسی به عمل آمده جسم خارجی وجود نداشت از مطالعه حذف گردید.
50 پرونده مربوط به سالهاي 1371-75 و69 پرونده مربوط به سالهاي 1376-80 مورد بررسی قرار گرفتند واطلاعات در پرسشنامهاي شامل مشخصات فردي، نوع جسم خارجی آسپیره شده، سن، جنس، محل قرارگیري و علامت هنگام مراجعه ثبت گردید، سپس اطلاعات دو دوره زمانی فوق با آزمون کاي اسکوئر مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها
شایعترین جسم خارجی آسپیره شده در طی سالهاي
1371-75 تخمه هندوانه (%58) ودر سالهاي 1376-80
سوپاري (%39/13) بوده است.
همچنین مقایسه بین اطلاعات به دست آمده نشان داد که نوع جسم خارجی آسپیره شده در سالهاي 1371-75 و 1376-80 با هم تفاوت معنیداري دارند، (P=0/0001) به این ترتیب که در سالهاي اخیر آسپیراسیون سوپاري ودر گذشته آسپیراسیون تخمه هندوانه، سایر تخمهها وپسته شایعتر بوده است.
محدوده سنی در سالهاي 1371-75، 10 ماه تا 21 سال و در سالهاي 1376-80 ،6ماه تا 18 سال بوده است. سن شایع آسپیراسیون جسم خارجی در سالهاي 1371-75 زیر 2سال بوده است (%54) و در سالهاي 1376-80 نیز در افراد زیر 2
سال و با شیوع کمتر (%42) بوده است. همچنین آزمون آماري کاي اسکوئر((P=0/051 تفاوت معنیداري بین سنین سالهاي مختلف نشان داد ومراجعین سالهاي 1376-80 از گروه سنی بالاتري برخوردار بوده وتعداد زیادي از آنها در فاصله 6-12 سال بودهاند.
آسپیراسیون جسم خارجی در هر دو دوره زمانی در پسرهـا شایعتر بود، نسبت 1/77 درسالهاي 1371-75 و 2/45
طبیب شرق، سال چهارم، شماره 2 ، تابستان 81
95
در سالهاي 1376-80 و جنس فرد در دوره تفاوت نداشت.
محل قرارگیري جسم خارجی آسپیره شده در سالهاي
1371-75 در برونش راست((%62 بود در حالیکه در سالهاي
1376-80 در هر دو ریه راست وچپ شیوع برابر (%40/6)
داشته است. آزمون کاي اسکوئر نیز تفاوت در محل قرارگیري جسم خارجی آسپیره شده را نشان داد یعنی در سالهاي اخیر در ریه چپ شیوع آسپیراسیون افزایش یافته است اما با توجه به P=0/053 نیازمند مطالعه بیشتري میباشد.
علامت هنگام مراجعه در هر دو دوره زمانی دیسترس وسرفـه بوده است. 88) درصددر سالهاي 1371-75 و 84
درصد در سالهاي (1376-80
بحث
در سایر مطالعات شایعترین جسم خارجی آسپیره شده در کودکان, تخمه هندوانه، تخمه آفتابگردان، آجیل، ودر بزرگسالان استخوان مرغ وتکههاي غذا بوده است(13و(8-11
که این اطلاعات با اطلاعات مربوط به سالهاي 1371-75
همخوانی دارد. اما اطلاعات مربوط به سالهاي 1376-80 با شیوع جهانی آن تفاوت داشته و آسپیراسیون سوپاري از شیوع بیشتري برخوردار بوده است. همسایگی استان سیستان بلوچستان با پاکستان (که این محصول را تولید مینماید)
وتشابه برخی عادات مردم استان به ویژه قوم بلوچ با مردم پاکستان ومصرف این ماده به عنوان خوشبو کننده دهان که میتواند در دسترس اطفال نیز قرار گیرد و شکل ظاهري و اندازه نسبتاً کوچک این محصول، احتمالاً عامل افزایش شیوع آسپیراسیون این ماده میباشد.
همچنین پیک سنی شیوع آسپیراسیون جسم خارجی
1 - 3 سال بوده است 2)،4،(9 که با نتایج سالهاي 1371-75
مشابه میباشد اما با یافته هاي مربوط به سالهاي 1376-80
متفاوت است، یعنی مراجعین با آسپیراسیون جسم خارجی از
