بخشی از مقاله
شب ادراري(ناتواني كنترل ادرار)
عدم كنترل ادرار يكي از شايعترين علل مراجعه به روانپزشك يا متخصص كودكان مي باشد.
كودكاني كه به سن پنج سالگي مي رسند بايد توانائي نگهداري و كنترل ادرار خود را كسب كنند .حال اگر با رسيدن به سن پنج سالگي با سطح رشدي مناسب بدون هيچ دليل جسمي و مشكلات پزشكي و يا مصرف برخي داروها ( ادرار او رها )،كنترل ادرار صورت نگيرد و اين مسئله دو بار در هفته به مدت سه ماه پياپي باشد، فرد مبتلا به اختلال بي اختياري ادرار خواهد بود. شب ادراري ممكن است خواه عمدي و خواه غير عمدي باشد. در واقع ترس، اضطراب، از دست دادن مهر و محبت والدين، تولد كودك ديگر، جلب نظر والدين، ترس از تنبيه و در بچه هاي بزرگتر مشكل در مدرسه و دوستان و در كل هيجانات مختلف در كودك مهمترين علل بيماري هستند.
وجود نشانه هاي نظير مكيدن انگشت، كج خلقي، لجبازي و ساير مشكلات رفتاري همراه با اين اختلال گزارش است، زيرا عدم كنترل ادرار نيز به نوبه’ خود بر روان كودك اثر مي گذارد و سر زنش يا تنبيه از طرف والدين باعث احساس ناراحتي و ضعف شده و بر شدت عدم كنترل ادرار مي افزايد، والدين بايد سعي كنند با آرامش و صبر با كودكان برخورد كنند، بايد از توبيخ و تنبيه كودك خودداري كرد و با اين عمل او را متوجه ساخت كه عدم كنترل ادرار عمل زشت و شرارت نيست بلكه نوعي بيماري است.
محققان عقيده دارند چنانچه والدين در فهم كودك و نيازهاي او بكوشند و با وي رابطه عاطفي صحيح بر قرار كنند بيماري به سهولت درمان ميشود.
به طور خلاصه درمان با تلفيق روشهاي زير انجام مي گيرد:
الف: تشويق كودك به بيان مشكلات خود و اصلاح رابطه كودك و اعضاي خانواده.
ب: از بين بردن جو اضطراب زا براي كودك .
پ: بيدار كردن كودك براي ادرار كردن در شب در فواصل معين و آشنايي كودك با آداب توالت رفتن.
ت: دادن مايعات به مقدار كم، مخصوصا نوشيدنيهايي كه در آنها كافيين وجود دارد مثل: چاي، قهوه، نوشابه.
ث: تهيه و نصب ورقه بالاي تخت كودك به اين منظور كه شبهايي كه كودك خشك بود، توسط خودش يك ستاره يا خورشيد روي آن علامت زده شود و مي توان به منظور تشويق يك جايزه در ازاي مثلا ده ستاره به او داد.
ج: دارو درماني هم در بهبود اين اختلال موثر است، اما به هر حال موفقيت آن همراه با موارد بالا مي باشد.
اختلال شب ادراری در كودكان پسر شایع‌تر است
یك روانشناس بالینی گفت: "شب ادراری" نوعی اختلال رفتاری است كه در كودكان پسر در مقایسه با دخترها شایع‌تر است.
یك روانشناس بالینی گفت: "شب ادراری" نوعی اختلال رفتاری است كه در كودكان پسر در مقایسه با دخترها شایع‌تر است.شهلا رحیمی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا مركز استان تهران افزود: در این اختلال رفتاری، كودك باید بیش از چهار سال سن داشته باشد، زیرا شب ادراری در كودكان زیر چهار سال نیاز به درمان ندارد.وی خاطرنشان كرد: استرس در كودك، نحوه تربیت مادر و ارث از عوامل موثر در شب ادراری كودكان است.رحیمی، آرامش دادن به كودك، دعوا نكردن كودك درصورت شب ادراری، آموزش به كودك برای كنترل ادرار خود و تعیین جایزه برای كودك درصورت عدم شب ادراری را در پیشگیری از شب ادراری كودكان موثر دانست.وی گفت: افزایش سطح آگاهی والدین و معلمان و اصلاح الگوهای محیطی حاكم بر دنیای روانی كودك نیز از شیوه‌های مهم پیشگیری از بروز این اختلال رفتاری در كودك است.این روانشناس اظهار داشت:
تجویز دارو برای درمان این اختلال رفتاری معمولا كوتاه مدت و با توجه به سن و وزن كودك است و باید تحت نظر روانپزشك انجام شود.وی افزود: البته با توجه به امكان عود بیماری پس از قطع دارو بهتر است كه با استفاده از روش‌های غیر دارویی همچون آرامش دادن به كودك و تعیین جایزه، درمان صورت گیرد.
شب ادراری ( انواع، علل ، درمان)
«بي اختياري ادرار» به دفع‌مكرر ادرار در لباس يا رختخواب گفته‌مي‌شــود كه معمولا به صــورت«شب ادراري» است، يعني كودك‌در روز دفع ادرار را كنترل مي‌كند امادر شب و هنگام خواب قادر به اين‌كنترل نخواهد بود. البته سني كه شب‌ادراري به عنوان يك پديده غيرطبيعي‌تلقي ميشود به چندين عامل بستگي‌دارد كه عبارتند از: سني كه كودك‌كنترل ادرار را فراگرفته است. جنسيت‌وي، الگو و دفعات بي اختياري وانتظار والدين از كودك.
تقريبا ۱۵ درصد بچه‌هاي‌طبيعي تا ۵ سالگي دچار شب‌ادراري مي‌شوند، اما وجود شب‌ادراري پس از اين سن ديگرطبيعي نبوده و بايد بررسي شود.شب ادراري در پسرها شايعتر ازدخترهاست و به طور كلي دختران‌نسبت به پسران زودتر قادر به‌كنترل ادرار خواهند بود.
انواع بي اختياري ادرار
بي‌اختياري ادرار به سه شكل ديده‌مي‌شود:
۱ - كودك فقط در شب و هنگام‌خواب دچار بي‌اختياري مي‌گردد. ۸۰درصد موارد بي‌اختياري به اين شكل‌وجود دارد.
۲ - كودك فقط در روز دچاربي‌اختياري مي‌گردد.
۳ - كودك هم شب و هم روز دچاربي‌اختياري مي‌گردد.
در صورتي كه كودك هيچ وقت‌كنترل ادرار را فرانگرفته باشد «بي‌اختياري اوليه» و اگر حداقل به مدت يك سال كودك قادر به كنترل‌ادرار بوده و بعد مبتلا به بي‌اختياري‌ادرار گردد «بي‌اختياري ثانويه» ناميده‌مي‌شود.
توجه كنيد در صورتي كه كودك‌هرگز كنترل ادرار نداشته يابي‌اختياري هم در شب و هم در روزدارد به خصوص پسر بچه‌هاي مبتلا به‌بي‌اختياري در روز، احتمال وجوداختلال عضوي دستگاه ادراري زيادبوده و بايد براي بررسي بيشتر به‌پزشك ارجاع شوند.
علل بروز شب ادراري
۱ - ناپايداري مثانه: كاهش‌ظرفيت مثانه و در نتيجه تخليه زود به‌زود ادرار در بسياري از كودكان مبتلابه «بي‌اختياري در شب و روز» ثابت‌شده است. اين كودكان معمولا علايم‌ديگري چون تكرر ادرار و فوريت دردفع ادرار نيز دارند و با مصرف‌داروهاي ضد اعصاب احشايي مثانه‌بهبود مي‌يابند.
۲ - تأخير در تكامل مغزي: كنترل ادرار يعني تكامل مغز براي اين‌كه بتواند دريچه پيشابراه را كه درست‌زير مجراي خروجي مثانه قرار دارد به‌اراده شخص منقبض يا شل كند و به‌اين ترتيب تخليه ادرار با اراده وخواست شخص انجام شود. اين درواقع بخشي از تكامل عمومي كودك‌است و بايد به تدريج كسب شود.عوامل داخلي يا خارجي مي‌توانندتكامل اين بخش را به تأخير بيندازنددر نتيجه كودك به علت تأخير درتكامل مغزي قادر به كنترل صحيح‌ادرار خود نيست.
سالهاي دوم تا چهارم زندگي دوره‌نسبتا حساس زندگي در تكامل كنترل‌ادرار مي‌باشد. فشارهاي اجتماعي واسترس به عنوان عامل خارجي كنترل‌ادراري را به تعويق انداخته بي‌اختياري‌ادراري ثانويه را تشديد مي‌كند. دربچه‌هاي كوچك بروز شب ادراري‌رابطه‌اي خاص با تولد خواهر و برادر،بستري شدن در بيمارستان بين ۲ تا۴ سالگي، شروع مدرسه، از هم‌گسستگي خانواده به علت طلاق يامرگ و نقل مكان به خانه‌اي جديددارد. معمولا اين كودكان با گذشت زمان‌و تكامل مغز بهبود مي‌يابند.
۳ - ارث: احتمال بروز شب‌ادراري در كودكاني كه والدين آنهاخود مبتلا به شب ادراري بوده‌اند بيشتراست و اكثريت كودكان مبتلا يكي ازبستگان آنان نيز دچار اين اختلال بوده‌يا مي‌باشند.
۴ - خواب: بعضي‌ها عقيده دارندشب ادراري به اين دليل اتفاق مي‌افتدكه كودك خواب عميق‌تري نسبت به‌ساير كودكان دارد در نتيجه متوجه‌پربودن مثانه و خروج ادرار نمي‌شود.اما مطالعات نشان مي‌دهد كه خواب‌اين كودكان مانند سايرين بوده وبي‌اختياري در هر مرحله از خواب (چه‌مرحله خواب عميق و چه مرحله خواب‌سبك) اتفاق مي‌افتد. معمولا شب‌ادراري در ساعات اوليه خواب روي‌مي‌دهد.
۵ - اختلالات رواني: اختلال‌رواني فقط در ۲۰ درصد اين كودكان‌وجود دارد. در صورت باقي ماندن‌مشكل شب ادراري در سنين بالاتراحتمال وجود اين اختلالات بيشترخواهد بود.
۶ - علل عضوي: در صورت‌وجود اختلال عضوي در دستگاه‌ادراري عمدتا كودك دچار«بي‌اختياري در روز» و «بي‌اختياري‌اوليه» مي‌باشد، به عبارت ديگر اين‌كودكان هيچ وقت كنترل ادرار رافرانگرفته‌اند. بنابراين كودك مبتلا به‌بي‌اختياري در روز بايد به پزشك‌ارجاع شود تا در صورت وجود علل‌عضوي، با رفع آن، بي‌اختياري كودك‌نيز رفع گردد.
درمان
بي‌اختياري ادرار معمولا با گذشت‌زمان بهبود مي‌يابد. ۹۹ درصد ازبچه‌هاي مبتلا به شب ادراري تا سن ۱۵سالگي بهبود خواهند يافت، هر چند درصورت وجود اختلال عضوي دستگاه‌ادراري، بهبود بي‌اختياري مستلزم‌درمان و رفع اشكال عضوي است.چندين روش درماني براي شب‌ادراري وجود دارد كه با موفقيتهايي نيزهمراه بوده است. ابتدا لازم است‌آموزش مناسب آداب تخليه همراه باتشويق ازطرف والدين به خصوص دركودكاني كه بي‌اختياري اوليه دارندصورت گيرد. تهيه يادداشت ازوضعيت كنترل ادرار كودك هم براي‌تعيين وضعيت اوليه اختلال و هم‌پيگيري پيشرفت كودك كمك كننده‌است. محدود ساختن مصرف مايعات‌از ساعات عصر به بعد و بيداركردن‌شبانه كودك براي رفع ادرار مي‌تواندمفيد واقع شود.
استفاده از تشكچه‌هاي مخصوص‌كه با رسيدن اندك رطوبت به آن زنگ‌به صدا درمي‌آيد سبب بيداري كودك‌هنگام شروع دفع ادرار و كنترل آن‌مي‌گردد. اين روش در بيش از ۵۰درصد موارد موجب كنترل ادرار دركودكان مبتلا به «شب ادراري» شده‌است.
از داروها بندرت و فقط به عنوان‌آخرين وسيله و در موارد شديداستفاده ميشود. اكثر اين كودكان بامصرف دارو بهتر مي‌شوند و تقريبايك سوم آنان بهبودي كامل خواهديافت، اما احتمال تحمل دارويي و عودشب ادراري در برخي نيز وجود دارد.
راهنمای برخورد با شب ادراری کودک
با وجود آنكه 5 سال دارد، هنوز تقریبا هر شب رختخوابش را خیس می كند.
به طور معمول گرچه در سن 3 تا 4 سالگی، كودكان می آموزند كه شب‌ها ادارار خود را كنترل كنند، اما شب ادراری تا سن 6 و حتی گاهی تا 7 سالگی امری طبیعی است.
در 5 سالگی 15 درصد كودكان و در 6 سالگی 10 درصد مبتلا به شب‌ادراری‌اند كه 60 درصد آنها را نیز پسرها تشكیل می دهند.
دلایل پزشكی نادر است
بعضی كودكان از ابتدای تولد تا سن خاصی قادر به كنترل ادرار و مدفوع خود نیستند و به ویژه شب‌ها مدام رختخواب‌شان را كثیف می كنند. این كودكان مبتلا به “شب ادراری ابتدایی”هستند.
احتمال بروز ناراحتی‌های دستگاه مجاری ادرار در كودكان نادر است، به همین علت، انجام دادن آزمایش‌های اورولوژی كار بیهوده‌ای است.
از جمله دلایل پزشكی رایج شب ادراری، ناقصی و نابالغی مثانه و مشكلات مربوط به خواب است.
در نمونه اول، مثانه بدون هیچ دلیلی حتی زمان‌هایی كه كاملاً پر نیست، منقبض می شود و در طول روز، مدام كودك را به دستشویی می كشاند و در طول شب نیز موجب شب ادراری می شود.
در مورد دوم، خواب به قدری عمیق است كه شخص متوجه فرمان مغز برای دستشویی رفتن نمی شود. در این افراد، تقریباً خواب سبك وجود ندارد و خواب عمیق جای آن را گرفته است.
برای دارو دادن هنوز خیلی زود است
شما مخالف دارو دادن به كودكتان هستید؟ حق دارید.
دادن دارو به كودك کمتر از 6 یا 7 سال كار بیهوده و اشتباهی است. شب ادراری یك نوع بیماری نیست در نتیجه نیازی به دارو ندارد، اما اگر كودکتان از مرز 7 سالگی گذشت و باز هم دچار شب ادراری بود، توصیه می كنیم روش‌های دارویی را با مشاوره با پزشك به كار گیرید.
برای كودكانی كه دچار مثانه ناقص هستند، داروهایی وجود دارد كه در كامل شدن مثانه به آنها كمك می كند، اما در مورد كودكانی كه دچار مشكلات خوابند، درمان‌ها كاملاً رفتاری است.
