بخشی از مقاله
شرکت ذوب و نورد خلیج فارس
گزارش تکمیلی
مدیریت زیست محیطی شرکت ذوب و نورد خلیج فارس
فصل اول
مطالعات مقدماتی
مقدمه :
محیط زیست مجموعه بسیار عظیم و درهم پیچیده ای از اجزاء و عوامل فعال گوناگونی است که بر اثر یک روند و تکامل تدریجی موجودات زنده و اجزای سازنده سطح زمین شکل گرفته است . این مجموعه که از آب ، هوا ، انرژی حیات زیستی و غیره تشکیل شده اند . طبیعت و کلیه موجودات زنده را در برگفته ، بر فعالیتهای انسان تاثیر می گذارد و در ضمن از آنها متاثر می شود .
نگرشی گذرا به وضعیت محیط زیست جهان در دهه های اخیر نشان می دهد که نه فقط اثرات مخرب انسان بر محیط زیست کاهش نیافته بلکه مساله ساده و بغرنج جدید مانند آلودگی شدید جو ، کاهش تنوع زیستی ، کاهش لایه ازن ، پدیده گلخانه ای در کره زمین افزایش سطح آب اقیانوسها و اثرات مختلف و متعدد آنها بروز نموده است .
موثرترین و مهم ترین عامل تغییرات زیست محیطی را می توان خود انسان دانست که با موجودیت یافتن در آن و یا فعالیتهایی که برای تداوم زندگی در محیط زیست انجام میدهد اعم از کشاورزی ، صنعت ، بهره برداری از منابع و امکانات ، ضمن ایجاد تغییرات مفید و مناسب سبب آلودگی و تخریب آن نیز می شود .
بدیهی است که فعالیتهای انسان در راستای توسعه به هر طریقی که باشد اثرات مختلفی بر محیط زیست خواهد داشت . نمی توان این فعالیتها را که جنبه حیاتی برای بقایای انسان دارد محدود کرد بلکه برعکس باید متناسب با نیازهای حال و آینده هر چه بیشتر در توسعه و تکامل آن تلاش شود ، مشروط بر آنکه به بهای نابودی محیط زیست و منابع طبیعی نباشد .
بنابراین با توجه به این که هر فعالیتی مستلزم بر گرفتن موادی از طبیعت و دفع موادی دیگر در آن است ، کلیه فعالیتها در راستای هر هدفی باید در چهارچوب ظرفیت های محدود محیط زیستی مورد بررسی قرار گیرد تا به بقاء و پایداری محیط زیست لطمه ای وارد نگردد . در حقیقت با توجه به اینکه محیط زیست و توسعه دو موضوع جدایی ناپذیر می باشند ، ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط زیست در کلیه برنامه های توسعه ، حداقل خسارت به منابع و محیط زیست وارد آید .
در همین راستا شرکت ذوب و نورد خلیج فارس با اهداف توسعه صنعتی و دستیابی به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در شهرستان ابهر تاسیس گردیده و همواره جلوگیری از تخریب محیط زیست مد نظر مدیریت این مجموعه می باشد و آماده هر گونه اقدام متناسب با ظرفیتهای موجود کارخانه در جهت کاهش اثرات محیطی بوده و خواهد بود .
شرکت ذوب و نورد خلیج فارس براساس نامه شماره 8132-3- مورخ 13/7/84 مدیر کل محترم وقت اداره حفاظت محیط زیست استان زنجان مبنی بر تهیه و ارایه طرح مدیریت زیست محیطی اقد
ام به تهیه گزارش حاصل نموده است و امید دارد که منجر به همکاری مشترک بین ازگانهای متولی حفاظت از محیط زیست و این صنعت گردد و تداوم اثرات مثبت اقتصادی در منطقه را نیز سبب شود.
الف – وضعیت شهر ابهر
1- جمعیت ، نیروی انسانی و اشتغال
1-1 تعداد و حجم جمعیت و روند تحولات آن
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 ، جمعیت شهرستان ابهر برابر 148624 نفر می باشد . لازم به ذکر است در سال 1365 جمعیت شهرستان ابهر 132733 نفر بوده است .
در طی سالهای 75-1365 سالانه به طور 14/1 درصد به جمعیت شهرستان ابهر افزوده شده
است .
سهم جمعیت شهرستان ابهر در سال 1375 به کل استان حدود 5/16 درصد می باشد .
متوسط نرخ رشد سالیانه نقاط شهری و روستایی در دوره 75-1365 به ترتیب 43/2 درصد و 2/0 درصد می باشد . متوسط نرخ رشد سالیانه شهرستان ، در مناطق شهری و روستایی در دوره 75-1345 به ترتیب 7/1 درصد ، 6/3 درصد و 3/0 درصد بوده است . متوسط نرخ رشد سالانه در استان و در مناطق شهری و روستایی طی دهه 75-1365 به ترتیب 36/1 درصد ، 96/2 درصد و 07/0
درصد بوده است ( جدول -1-1 ) .
متوسط نرخ رشد سالانه استان ، نقاط شهری و روستائی در دوره 75-1345 به ترتیب 2/2 ، 5 و 8 درصد بوده است .
برآورد جمعیت شهرستان در سالهای 1376 ، 1377 ، 1378 به ترتیب 150470 نفر ، 152366 نفر و 154317 نفر می باشد و بر آورد جمعیت در سطح استان زنجان طی همین سالها 915179 نفر ، 929006 نفر و 943291 نفر می باشد ( جدول 1-2 )
در مقایسه با دهه های قبل در سطح شهرستان و استان ، متوسط نرخ رشد سالانه روند نزولی داشته که این آهنگ کاهش ، حاصل دگرگونیهای مثبت ، یعنی عواملی چون رشد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی می باشد .
1-2 تعداد خانوار و بعد آن
از مجموع 30583 خانوار شهرستان ابهر در سال 1376 تعداد 17561 خانوار در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی می زیسته اند .
تعداد خانوار در سال 1376 در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 179582 ، 94223 ، 85359 خانوار بوده است . از کل خانوارهای استان تنها 17 درصد در این شهرستان زندگی می کنند . میانگین تعداد افراد در خانوار در سطح شهرستان و نقاط شهری و روستایی به ترتیب 92/4 نفر ، 72/4 نفر و 519 نفر می باشد و این ارقام در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی طی همین سال به ترتیب 51 نفر ، 48 نفر ، 54 نفر می باشد .
( جدول 1-3 )
1-3 ساخت سنی جمعیت و هرم سنی آن
جمعیت شهرستان ابهر در سال 1375 ، 148624 نفر می باشد که حدود 54/39 درصد در گروه سنی کمتر از 15 سال ( جمعیت جوان ) و حدود 22/56 درصد در گروه سنی 15 تا 64 سال ( جمعیت میانسال یا گروه سنی فعال ) و بقیه در گروه سنی 65 ساله و بالاتر ( جمعیت سالخورده ) قرار داشته اند . ( جدول 1-4 )
این نسبت ها در سطح استان به ترتیب 39/41 درصد ، 92/53 درصد ، 69/4 درصد بوده است . توزیع سنی برحسب گروهها و به تفکیک مرد و زن در جدول 1-5 مشاهده می شود .
1-4 ساخت جنسی جمعیت
نسبت جنسی پس از تولد تحت تاثیر دو عامل مرگ و میر عمومی و مهاجرت ها تغییر می یابد و معمولا تعداد مردان در هنگام تولد بیش از زنان است ولی پس از تولد به تدریج از تعداد مردان کاسته می شود و این نسبت تا سنین خاصی به نفع زنان تغییر می یابد . عامل دیگری که می تواند برای تغییرات موثر واقع شود مهاجرت می باشد . در سال 1376 از 150470 نفر جمعیت شهرستان 75721 نفر مرد و 74749 نفر زن بوده اند که در نتیجه نسب جنسی برابر 101 به دست آمده است .
به عبارت دیگر در این شهرستان در مقابل هر 100 نفر زن 101 نفر مرد وجود داشته است . نسبت جنسی در نقاط شهری و روستایی شهرستان به ترتیب 103 و 99 می باشد .
نسبتهای مذکور برای استان و نقاط شهری و روستایی استان به ترتیب 101 ، 104 و 99 می باشد ( جدول 1-6 )
1-5 جمعیت و پراکندگی آن
در سال 1376 جمعیت شهرستان برابر 150470 نفر بوده است که از این تعداد 82886 نفر در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی سکونت داشته اند .
نسبت شهرنشینی و روستانشینی در سطح استان در همین سال به ترتیب 5/49 درصد و 5/51 درصد می باشد . لازم به ذکر است میزا شهرنشینی در سطح شهرستان و استان زنجان روند افزاینده ای را نشان می دهد ( جدول 1-7 )
1-6 تراکم نسبی جمعیت
توزیع جمعیت در داخل استان بخصوص در شهرستان ها متعادل صورت نگرفته .
در بعضی از مناطق غیر مسکونی تراکم جمعیت کم بوده و یا سکونتگاهها بصورت بسیار متفرق و پراکنده قرار گرفته اند .
مناطق دیگری نیر دارای تراکم جمعیتی شدیدی را نشان می دهند .
بر این اساس در سال 1376 تعداد 6/65 نفر در هر کیلومتر مربع از خاک شهرستان می زیسته اند که رقم مشابه در سطح استان 3/48 نفر در کیلومتر مربع بوده است .
میزان تراکم نسبی در نقاط شهری و روستایی شهرستان به ترتیب 6/3212 و 8/29 نفر در هر کیلومتر مربع می باشد و این نسبتها در نقاط شهری و روستایی استان به ترتیب 5083 نفر و 21 نفر در هر کیلومتر مرع می باشند .
با آگاهی از میزان تراکم جمعیت و جستجوی عواملی که موجب این توزیع نا برابر شده اند می توان در رفع آنها اقدام نمود .
برای مثال شاید لازم باشد که به توسعه زمین های زیر کشت پرداخت یا با ایجاد شبکه های آبیاری صحیح و ایجاد واحدهای صنعتی درصد فراهم آوردن تسهیلات آموزشی ، پزشکی ، رفاهی و بطور کلی استقرار عواملی که موجب جذب جمعیت می شود و از این طریق به توزیع دوباره جمعیت اقدام نمود ( جدول 1-8 ) .
1-7 میزان باسوادی و برآورد جمعیت لازم التعلیم
کل جمعیت شش ساله و بالاتر شهرستان ابهر 130343 نفر می باشد که تعداد 103442 نفر باسواد ( 4/79 درصد ) و بقیه بی سواد بوده اند .
میزان باسوادی در نقاط شهری و روستایی شهرستان در سال 1375 به ترتیب 2/84 درصد و 2/73 درصد می باشد و این میزان ها در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 52/74 درصد ، 83/82 درصد و 17/66 درصد بوده است ( جدول 1-9 )
بطور تقریب از کل جمعیت شهرستان ابهر حدود 05/15 درصد در مقطع ابتدایی ( 10-6 ساله ) و 53/9 درصد در مقطع راهنمایی ( 13-11 ) ساله و 8/10 درصد در مقطع متوسطه ( 17-14 ساله ) بوده اند . این درصدها در مقطع استان برای مقاطع سه گانه به ترتیب 55/15 درصد 06/9 درصد و 8/10 درصد می باشد ( جداول 1-10 ، 1-11 و 1-12 )
1-8 فعالیت و مشارکت اقتصادی
میزان فعالیت جمعیت شهرستان ابهر ، بیانگر تمایل نسبی مردم در مشارکت در فعالیتهای اقتصادی است . بالا بودن میزان باروری و جوانی جمعیت عوامل افزاینده و اشتغال به تحصیل و اقزایش سن شروع فعالیت از عوامل کاهنده فعالیتهای اقتصادی می باشند .
براساس نتایج سرشماری سال 1375 از کل 112915 نفبر جمعیت 10 ساله و بالاتر شهرستان ابهر ، 36511 نفر را جمعیت فعال ( 34/32 درصد ) تشکیل داده اند . از کل جمعیت فعال حدود 81/92 درصد شاغل و بقیه بیکار بوده اند .
از تعداد 663695 نفر جمعیت ده ساله و بالاتر استان تنها 232935 نفر فعال می باشد که از این طریق جمعیت فعال حدود 218337 نفر شاغل و بقیه بیکار هستند ( جدول 1-13 )
1-9 شاخصهای نیروی انسانی
نرخ فعالیت در سطح شهرستان ابهر و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 34/32 درصد ، 13/32 درصد ، 6/32 درصد می باشد .
این نسبت ها در سطح استان به ترتیب 1/35 درصد ، 86/33 درصد و 5/36 درصد بوده است .
نرخ اشتغال در سطح شهرستان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 81/92 درصد ، 41/94 و 86/90 درصد بودعه و در سطح استان در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 73/93 درصد 91/92 درصد و 53/94 درصد می باشد .
در مقابل نرخ بیکاری در سطح شهرستان ابهر و در مناطق شهری و روستایی به ترتی
ب 19/7 درصد ، 59/5 درصد و 14/9 درصد بوده در حالی که این نسبت ها در سطح استان و در مناطق شهری و روستایی به ترتیب 3/6 درصد ، 9/6 درصد و 7/5 درصد می باشد .
ضریب تکفل ( بار تکفل ) در سطح شهرستان ابهر 1/3 نفر و در سطح استان حدود 1/3 نفر می باشد ( یعنی هر فرد شاغل بار معیشت 1/3 نفر دیگر را علاوه بر خود عهده دار است ) ( جدول 1-14 )
1-10 گروه های عمده فعالیت و توزیع شاغلان به تفکیک بخشهای عمده اقتصادی
توزیع نسبی شاغلان 10 ساله و بیشتر در شهرستان و استان بیانگر این مطلب است ک
ه در مناطق شهری گروه عمده خدمات و در مناطق روستائی گروه عمده کشاورزی بیشترین تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده است .
به عبارت دیگر اهمیت نسبی بخش کشاورزی در نظام اشتغال شهری بسیار کم می باشد .
در حالی که در اقتصاد مناطق روستائی دارای نقش برتری است . در مقابل صنعت و بخصوص خدمات در نظام شهری بیشترین سهم اشتغال را دارا می باشد .
در صورتی که در بازار نیروی کار نقاط روستایی از اهمیت کمتری در مقایسه با دو بخش دیگر برخوردرا است .
براساس نتایج سرشماری سال 1375 از 33885 نفر جمعیت شاغل شهرستان 96/39 درصد در بخش کشاورزی 86/27 درصد در بخش صنعت و 18/32 درصد در بخش خدمات فعالیت داشته اند .
میزان اشتغال افراد در بخش های کشاورزی ، صنعت و خدمات در مناطق شهری به ترتیب 19/17 درصد ، 34/35 درصد ، 47/47 درصد و در مناطق روستایی به ترتیب 73/68 درصد ، 40/18 درصد و 87/12 درصد بوده است .
این نسبتها در استان به ترتیب 00/38 درصد ، 73/29 درصد ، 27/32 درصد و در مناطق شهری استان به ترتیب 69/7 درصد ، 81/38 درصد ، 5/53 درصد و در مناطق روستایی استان به ترتیب 55/66 درصد ، 15/21 درصد و 30/12 درصد می باشد ( جدول 1-15 )
1-11 توزیع شاغلان بر حسب سواد و وضع شغلی
براساس اطلاعات سال 1375 از مجموع 33885 نفر جمعیت شاغل شهرستان تعداد 8394 نفر را شاغلین بخش عمومی 8/24 درصد و بقیه را شاغلین بخش خصوصی و سایر ( کارفرمایان ، کارکن مستقل مزد حقوق بگیر بخش خصوصی ، کارکن فامیلی بدون مزد ، مزد و حقوق بگیر
بخش تعاون اظهار نشده ) تشکیل داده اند .
این نسبتها در استان به ترتیب 68/21 درصد ، 32/79 درصد بوده است .
کل شاغلان با سواد در سطح شهرستان و استان به ترتیب 2/78 درصد و 73 درصد بوده است .
از کل باسوادان شهرستان و استان به ترتیب 9/9 درصد و 6/9 درصد دارای مدرک فوق
دیپلم و بالاتر بوده اند که سهم کمی در بخش عمومی داشته و عمدتا در بخش خصوصی مشغول به کار بوده اند ( جدول 1-16 )
جدول 1-1 تعداد و متوسط نرخ رشد سالیانه جمعیت شهرستان ابهر در سالهای 1365 و 1375 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت در سالهای متوسط نرخ رشد سالیانه(1375-1365 )
1365 1375
استان زنجان 787369 901724 36/1
نقاط شهری 328671 439901 96/2
نقاط روستایی 458698 461823 07/0
کل شهرستان 132733 148624 14/1
نقاط شهری 63614 80905 43/2
نقاط روستایی 69119 67719 20/0
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1365 و 1375
جدول 1-2 برآورد تعداد جمعیت شهرستان ابهر در سالهای 1376 لغایت 1378 و مقایسه آن در استان
شرح 1376 1377 1378
استان زنجان 915179 929006 943291
نقاط شهری 453037 466591 480582
نقاط روستایی 462142 462415 262709
شهرستان ابهر 150470 152366 154317
نقاط شهری 82886 84917 87002
نقاط روستایی 67584 67449 67315
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-3 تعداد و بعد خانوار شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت تعداد خانوار بعد خانوار ( میانگین افراد در خانوار )
استان زنجان 915179 179582 10/5
نقاط شهری 453037 94223 81/4
نقاط روستایی 462142 85359 41/5
شهرستان ابهر 150470 30583 92/4
نقاط شهری 82886 17561 72/4
نقاط روستایی 67584 13022 19/5
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-4 توزیع جمعیت به تفکیک گروه های عمده سنی شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد 14-0 ساله تعداد 64-15 ساله تعداد 65 ساله و بالاتر کل جمعیت
استان زنجان 373268 486176 42280 901724
نقاط شهری 169157 251173 19571 439901
نقاط روستایی 204111 235003 227709 461823
شهرستان ابهر 58772 82068 7784 148624
نقاط شهری 30964 46054 3887 80905
نقاط روستایی 27808 36014 3897 67719
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن 1375
جدول 1-5 توزیع جمعیت شهرستان ابهر به تفکیک گروه های سنی و برحسب جنسی در سال 1375
گروههای سنی مرد و زن مرد زن
تمام سنین 148624 74774 73850
4-0 ساله 14566 7411 7155
9-5 ساله 21603 10918 10685
14-10 ساله 23166 11898 11268
19-15 ساله 17597 8832 8765
24-20 ساله 13646 6446 7200
29-25 ساله 11087 5571 5516
34-30 ساله 9180 4808 4372
39-35 ساله 8255 4135 4120
44-40 ساله 6145 3044 3101
49-45 ساله 4403 1944 2459
54-50 ساله 3936 1772 2164
59-55 ساله 3596 1787 1809
64-60 ساله 3844 2116 1728
69-65 ساله 2810 1451 1359
74-70 ساله 2797 1593 1204
75 1993 1062 931
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-6 تعداد جمعیت بر حسب جنسی و نسبت جنسی شهرستان ابهر در سال 1376 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت نسبت جنسی
مردو زن مرد زن
استان زنجان 915179 460409 454770 101
نقاط شهری 453037 230738 222299 104
نقاط روستایی 462142 229671 232471 99
شهرستان ابهر 150470 75721 74749 101
نقاط شهری 82886 42142 40744 103
نقاط روستایی 67584 33579 34005 99
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-7 تحول سهم نسبی جمعیت شهری و روستایی شهرستان ابهر و مقایسه آن با استان سالهای 1365 ، 1375 ، 1376
شرح سرشماری1365 سرشماری 1375 برآورد 1376
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
استان زنجان 787369 100 901724 100 915179 100
نقاط شهری 328671 4174 439901 4878 453307 495
نقاط روستایی 458698 5826 461823 5122 462142 515
شهرستان ابهر 132733 100 148624 100 150470 100
نقاط شهری 93614 4793 80905 5444 82886 5508
نقاط روستایی 69119 5207 6779 4556 67584 4492
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن 1365 و 1375
جدول 1-8 تراکم نسبی شهرستان ابهر به تفکیک نقاط شهری و روستایی 1376 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت مساحت به کیلومتر مربع تراکم نسبی ( نفر )
کل استان 915179 22164 29/41
نقاط شهری 453037 12/89 45/5083
نقاط روستایی 462142 88/22074 94/20
شهرستان ابهر 150470 2293 62/65
نقاط شهری 82886 80/25 64/3212
نقاط روستایی 67584 2/2267 81/29
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-9 جمعیت 6 ساله و بالاتر و باسواد شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت درصد
6 ساله و بالاتر باسواد باسوادی
استان زنجان 774417 577065 52/74
نقاط شهری 387930 321313 83/82
نقاط روستایی 386487 255752 17/66
شهرستان ابهر 130343 103442 36/79
نقاط شهری 71591 60247 15/84
نقاط روستایی 58752 43195 2/73
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-10 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1376 به تفکیک گروه های سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
شرح کل جمعیت مقطع ابتدایی 10-6 ساله مقطع راهنمایی 13-11 ساله مقطع متوسط 17-14 ساله
کل استان 915179 142329 82886 99495
نقاط شهری 453037 67814 41205 48956
نقاط روستایی 462142 74615 41681 50539
شهرستان ابهر 150470 22646 14340 16371
نقاط شهری 82886 12110 7849 9043
نقاط روستایی 67584 10536 6491 7328
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-11 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1377 به تفکیک گروه های سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
شرح کل جمعیت مقطع ابتدایی 10-6 ساله مقطع راهنمایی 13-11 ساله مقطع متوسط 17-14 ساله
استان زنجان 929006 144454 84137 100950
نقاط شهری 466591 69878 42436 50423
نقاط روستایی 462415 74576 41701 50527
شهرستان ابهر 152366 22931 14520 16532
نقاط شهری 8497 12406 8042 9264
نقاط روستایی 67449 10525 6478 7268
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-12 برآورد جمعیت شهرستان ابهر در سال 1378 به تفکیک گروههای سنی در مقاطع تحصیلی و مقایسه آن با استان
شرح کل جمعیت مقطع ابتدایی 10-6 ساله مقطع راهنمایی 13-11 ساله مقطع متوسط 17-14 ساله
کل استان 943291 146581 85461 102509
نقاط شهری 476166 71943 43733 51951
نقاط روستایی 462709 74638 41728 50558
شهرستان ابهر 154317 23225 14706 16743
نقاط شهری 87002 12711 8239 9492
نقاط روستایی 67315 10514 6467 7251
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان زنجان
جدول 1-13 تعداد جمعیت ده ساله و بیشتر به تفکیک فعالیت شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
شرح تعداد جمعیت
ده ساله و بیشتر فعال شاغل بیکار
استان زنجان 663695 232935 218337 14598
نقاط شهری 337207 11426 106067 7859
نقاط روستایی 326488 118769 112270 6739
شهرستان ابهر 112915 36511 33885 2626
نقاط شهری 62368 20032 18912 1120
نقاط روستایی 50547 16479 14973 1506
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-14 شاخصهای نیروی انسانی جمعیت ده ساله و بیشتر شهرستان ابهر در سال 1375 و مقایسه آن با استان
شرح نرخ فعالیت (درصد) نرخ اشتغال (درصد) نرخ بیکاری (درصد) بار تکفل (نفر)
استان زنجان 10/35 73/93 27/6 1/3
نقاط شهری 86/33 91/92 88/6 2/3
نقاط روستایی 50/36 53/94 67/5 1/3
شهرستان ابهر 34/32 81/92 19/7 1/3
نقاط شهری 12/32 41/94 59/5 0/3
نقاط روستایی 60/32 86/90 14/9 1/3
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
جدول 1-15 تعدادو درصد توزیع شاغلان شهرستان ابهر به تفکیک بخشهای عمده اقتصادی در سال 1375 و مقایسه ان با استان
شرح کل شاغلین بخش کشاورزی بخش صنعت بخش خدمات
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
استان زنجان 218337 100 82968 0/38 64910 73/29 70459 27/32
نقاط شهری 106067 58/48 53/81 69/7 41162 81/38 56752 50/53
نقاط روستایی 112270 42/51 74815 55/66 23748 15/21 13707 30/12
شهرستان ابهر 33885 100 13542 96/39 9439 86/27 10904 18/32
نقاط شهری 18912 12/55 3251 19/17 6684 34/35 8977 47/47
نقاط روستایی 14973 88/44 10291 73/68 2755 40/18 1927 87/12
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 137
5
جدول 1-16 تعداد شاغلین برحسب سواد و وضع شغلی شهرستان ابهر سال 1375 و مقایسه آن با استان
شرح کل شاغلین شاغلین بخش عمومی شاغلین بخش خصوصی و سایر کل شاغلین باسواد کل با سوادان عالی با سوادان عالی
بخش عمومی بخش خصوصی
استان زنجان 218337 47347 170990 159001 15322 4564 10758
شهرستان ابهر 33885 8394 25491 26504 2637 835 1802
ماخذ : نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375
2- عمران شهری
2-1 بررسی اجمالی وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر
2-1-1 طرح ریزی توسعه شهری
شهرستان ابهر ، با چهار نقطه شهری ، ابهر ( مرکز شهرستان ) ، هیدج ، سلطانیه و صائین قلعه با جمعیت بالغ بر 80905 نفر در حدود 44/54 درصد از کل جمعیت شهرستان را شامل می شود .
شهر ابهر با 55266 نفر جمعیت اخیرا از طرح جامع شهری بهره مند شده و سایر نقاط شهری شهرستان از طرح هادی شهری برخوردار می باشد .
میانگین تراکم نسبی نقاط شهری این شهرستان با مساحت 2580 هکتاری در حدود 36/31 نفر در هکتار می باشد .
2-1-2 آب آشامیدنی شهری
نسبت جمعیت شهری تحت پوشش شبکه آب آشامیدنی به کل جمعیت شهری شهرستان حدود 84/98 درصد و نسبت آب فروخته شده به آب ورودی شبکه 17/77 درصد می باشد و همچنین حجم مخازن ذخیره آب آشامیدنی به کل مصرف یک روزه آب 80 درصد برآورد گردیده است .
2-1-3 تاسیسات حفاظتی شهرها
مناطق شهری شهرستان ، در حدود 2/9 کیلومتر مسیل و رودخانه دارد که تا سال 1376 برابر 28 درصد آن بدنه سازی و بازسازی شده است .
2-1-4 بهبود عبور و مرور شهری
شهر ابهر برخوردار از 55 هکتار معابر شهری بوده که حدود 4/11 درصد مساحت کل شهری را شامل می شود (1) .
2-1-5 سایر تاسیسات و تسهیلات شهری
منطق شهری شهرستان ابهر در حدود 63/8 هکتار تاسیسات و تسهیلات شهری دارد که این مقدار شامل گورستان ، غسالخانه ، کشتارگاه و میادین میوه و تره بار می باشد و در حدود 33/0 درصد کل مساحت شهری شهرستان را شامل می شود .
1) به علت دقیق نبودن اطلاعات و اصله از سایر نقاط شهری شهرستان ارقام ذکر نگردیده است .
2-1-6 بهبود محیط شهری
مناطق شهری شهرستان از 42/94 هکتار فضای سبز بهره مند می باشد که این مقدار در حدود 66/3 درصد از مساحت شهری شهرستان می باشد همچینین با این میزان فضای سبز ، سرانه فضای سبز مناطق شهری برابر 67/11 (1) متر مربع می باشد .
2-2 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
2-2-1 طرح ریزی توسعه شهری
جمعیت مناطق شهری شهرستان برابر 80905 نفر است که حدود 39/18 درصد جمعیت شهری استان را شامل می شود .
براین اساس شهر ابهر با 55266 نفر جمعیت در ردیف های شهرهای بالای 50000 نفر قرار گرفته و از طرح جامع شهری شهرستان برخوردار بوده و سایر نقاط شهری این شهرستان جزو شهرهای با جمعیت زیر 50000 نفر بوده و از طرح هادی شهری برخوردار می باشد .
(1) شامل پارکهای شهری هم می باشد .
2-2-2 آب آشامیدنی
از جمعیت شهری شهرستان در حدود 84/98 درصد ، تحت پوشش شبکه آب آشامیدنی شهری می باشد که در مقایسه با میزان مشابه در سطح استان ( 6/89 درصد ) در وضعیت بهتری قرار گرفته است ، نسب آب فروخته شده به آب ورودی شبکه مناطق شهری شهرستان در مقایسه با استان در حدود 81/1 درصد بالاتر می باشد همچنین میزان حجم مخازن آب آشامیدنی شهری نسبت به مصرف یک روزه آب ، در مقایسه با استان ( 64/56 درصد ) در حدود 80 درصد می باشد که این مقدار تا حدودی در سطح بالاتری قرار دارد .
2-2-3 تاسیسات حفاظتی شهرها
میزان 97/17 درصد از کل طول مسیلها و رودخانه های داخل شهری استان در مناطق شهری این شهرستان واقع گردیده است که در حدود 85/16 درصد از کل تاسیسات حفاظتی بدنه و بازسازی شده شهرهای استان در سال 1376 در این شهرستان انجام گرفته است .
2-2-4 بهبود عبور و مرور شهری
سهم این شهرستان از بهسازی و آسفالت معابر شهری نسبت به شهرهای کل استان معادل 1/19 درصد بوده است .
جدول شماره 2-1 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
شرح طرح ریزی توسعه شهری تاسیسات و تسهیلات شهری بهبود محیط شسبت شهرهای دارای طرح هادی معتبر به کل شهرهای زیر 50 هزار نفر جمعیت کشتارگاه ، میادین میوه و تره بار ، گورستان ، غسالخانه فضای سبز شهری ( هکتار )
استان زنجان 1 9/0 19/41 39/36
شهرستان ابهر 1 3/1 63/8 42/94
ماخذ : 1- استانداری زنجان – دفتر شهر و روستا 2- شهرداریهای شهرهای استا
ن زنجان
جدول شماره 2-2 مقایسه وضعیت عمران شهری شهرستان ابهر با استان
شرح تاسیسات حفاظتی شهرها آب آشامیدنی شهرها
نسبت طول مسیلها و رودخانه های بدنه سازی شده داخل شهرها به کل طول مسیلها و رودخانه های داخل شهر
نسبت جمعیت تحت پوشش شبکه آب آشامیدنی به کل جمعیت شهر نسبت آب فروخته شده به کل آب ورودی شبکه نسبت حجم مخازن ذخیره آب آشامیدنی به کل مصرف یکروزه آب
استان زنجان 28/32 6/89 36/75 64/56
شهرستان ابهر 18/28 84/98 17/77 80
ماخذ : 1- استانداری زنجان – دفتر شهر و روستا 2- شهرداری های شهرهای استان زنجان
3- قابلیتهای بخش :
3-1 وجود تاسیسات و شبکه های قوی زیربنایی
3-2 قرار گرفتن در مسیر ارتباطی تهران – اروپا ( جاده ترانزیتی )
3-3 نزدیکی به مراکز عمده اقتصادی ، صنعتی و تجاری
3-4 توان جذب سرمایه های سرریز صنایع بزرگ قطبهای صنعتی هم جوار .
3-5 همجواری با بازار عمده مصرفی ( قزوین – تهران – رشت )
4- محدودیتهای بخش :
4-1 پایین بودن نرخ شهرنشینی
4-2 فاصله خیلی زیاد اولین شهر شهرستان با دویمن شهر استان از نظر جمعیتی ( شهر زنجان به عنوان نخستین شهر – ابهر به عنوان دومین شهر )
4-3 عدم وجود طرح جامع و کامل برای ارائه نقش و عملکرد ناحیه ای
5- عمران و نوسازی روستاها
5-1 ارزیابی و تعیین فضاهای روستایی دارای اولویت اجرای طرح ساماندهی
به جهت انجام طرح ساماندهی فضاهای روستایی استان زنجان در حال حاضر ، یک طرح در دست مطالعه می باشد که در قالب دو پروژه برای روستاهای شهرستانهای زنجان و خدابنده اجرا می شود .
5-2 ارزیابی و تعیین مراکز روستایی دارای اولویت بهسازی در شهرستان ابهر
تا پایان سال 1376 پنج روستای شهرستان در حال بهسازی و یا در حال اتمام بوده است که از این تعداد ، روستاهای شریف آباد ، گوزلدره ، عمیدآباد ، قره بلاغ جزو مراکز دهستان می باشند.
6- منابع آب
6-1 میزان پتانسیل و بهره برداری از منابع آب سطحی شهرستان ابهر ، خرمدره
با عنایت به اینکه شهرستانهای ابهر و خرمدره زیر حوزه آبریز رودخانه شور قرار داشته و رودخانه ابهر رود از داخل هر دو شهرستان عبور می نماید لذا اطلاعات مربوط به منابع آب این دو شهرستان ( سطحی زیر زمینی ) قابل تفکیک نبوده و هر دو شهرستان از نظر مقدار آب سطحی با یک ایستگاه اندازه گیری شده است .
پتانسیل آب سطحی این رودخانه که در ایستگاه قروه اندازه گیری شده است حدود 61 میلیون متر مکعب بوده است که قریب دو درصد از کل پتانسیل آب سطحی استان می باشد .
میزان بهره برداری از این رودخانه که توسط بندهای انحرافی سنتی استخرهای ذخیره آب ، بندهای انحرافی مدرن سنگی و بتونی انجام می گیرد حدود 19 میلیون متر مکعب می باشد که قریب پنج درصد از کل آب سطحی مورد بهره برداری استان می باشد .
قابل ذکر است که کل آب سطحی مورد بهره برداری در این شهرستان به مصرف امور کشاورزی می رسد و بیشتر از طریق بندهای انحرافی سنتی و یا بندرت مدرن صورت می گیرد .
در این شهرستان سد خاکی احداث شده چرگر وجود دارد که ظرفیت استحصال آن قریب 5 میلیون متر مکعب در سال می باشد .
6-2 میزان پتانسیل و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی شهرستان های ابهر و خرمدره
استان زنجان از نظر وضعیت منابع آبهای زیر زمینی در وضعیت مطلوبی قرار دارد با توجه به اعلام سازمانهای مسئول آب منطقه ای تهارن و زنجان و با توجه به منابع غنی آبهای زیر زمینی علی رغم بهره برداری دائمی از آن جهت مصرف کشاورزی و شرب و صنعت علیهذا در
حال حاضر هیچگونه بیلان منفی یا افت دائمی در آن مشاهده نمی گردد با وجود این وضعیت در مناطقی از استان از جمله در شهرستان های ابهر ، خرمدره و سلطانیه و همچنین دشت زنجان رود به دلیل استفاده بی رویه از آن پایین رفتن ( نزولی ) بوده و در صورتی که تغذیه مصنوعی از طریق ذخیره سازی آبهای سطحی که در اثر ریزش باران و یا برف صورت می گیرد انجام نشود امکان افت کامل منابع آب زیر زمینی وجود دارد .
در شهرستان ابهر و خرمدره با توجه به حدود 309 میلیون متر مکعب پتانسیل آبهای زیر زمینی که معادل حدود 40 درصد از کل پتانسیل منابع آبهای زیر زمینی استان است قریب 290 میلیون متر مکعب از طریق حفر چاه های عمیق ، نیمه عمیق قنات و چشمه جهت مصارف کشاورزی و شرب مصرف می شود .
حدود 90 درصد از کل آبهای زیر زمینی مورد بهره برداری از طریق حفر چاه های عمیق و نمیه عمیق جهت مصارف کشاورزی صورت می گیرد و 10 درصد بقیه نیز به مصرف شرب و صنعت می رسد .
در سالهای اخیر به علت حفر چاه های عمیق به صورت قاچاق و بدون کسب مجوز از مسئولین آب منطقه ای این مصرف باعث پایین رفتن کامل آب سفره های زیر زمینی شده بود که خوشبختانه انجام تغذیه مصنوعی و استفاده از کنتورهای حجمی جهت مشخص کردن وضعیت مصرف آب و اخذ حق آبه از کشاورزان لذا مصرف اب زیر زمینی در شهرستان ابهر و خرمدره در حدود 26 درصد از کل میزان بهره برداری آب زیر زمینی استان می باشد .
به دلیل عدم امکان جدا کردن دو شهرستان ابهر و خرمدره به علت زیر پوشش قرار گرفتن دو شهرستان در زیر یک حوزه آبریز ، لذا وضعیت آب زیر زمینی از نظر پتانسیل و میزان بهره برداری در دو شهرستان یکجا به نگارش درآمده است .
6-3 قابلیتها و محدودیتهای توسعه منابع آب شهرستان ابهر
قابلیتهای بخش :
1- وجود رودخانه ابهر رود جهت احداث بندهای انحرافی در نقاط مختلف
2- زاینده بودن این رودخانه در نقاط مختلف مسیر رودخانه
3- وجود منابع غنی آبهای زیر زمینی در دشت ابهر و خرمدره
4- امکان تغذیه مصنوعی آبهای زیر زمینی از طریق مهار روان آبهای سطحی در نقاط مختلف شهرستان
5- امکان استفاده توریستی از رودخانه ابهر در نقاطی که از داخل شهرها عبور می نماید .
6- امکان استفاده از آب رودخانه ابهر رود و آبهای زیر زمینی جهت آبیاری تکمیلی .
محدودیت های بخش :
1- حضور مدیریت دولتی منابع آب این شهرستان در خارج از استان زنجان .
2- حفر چاه های قاچاق و بدون مجوز و در نتیجه استفاده بی رویه از منابع آبهای زیر زم
ینی
3- افت آبهای زیر زمینی در هنگام خشکسالی و یا استفاده بی رویه نامناسب
4- کمبود کانالهای مدرن و شبکه آبیاری و در نتیجه پایین بودن راندمان آبیاری
5- عدم گسترش کامل کنتورهای حجمی جهت اخذ آب بها از مصرف کنندگان آبهای زیر زمینی در بعضی از نقاط شهرستان .
6- پایین بودن فرهنگ استفاده صحیح از آبهای سطحی و زیر زمینی و نپرداختن آب بها مصرفی
6-4 نوع ، کمیت و کیفیت منابع آب شرب شهری شهرستان ابهر
در شهرستان ابهر حدود پنج شهر از امکانات شرکت سهامی سازمان آب و فاضلاب استان استفاده نمود و تحت نظر آن سازمان می باشند .
بنابراین مجموعه آب شرب شهرهای این شهرستان بهنوان آب شرب شهرستان ابهر ذکر می گردد .
کیفیت آب شرب شهرهای این شهرستان پس از انجام کلریناسیون مطلوب و قابل شرب می باشند .
تولید آب شرب سالانه این شهرستان حدود هشت میلوین متر مکعب می باشد که حدود 24 درصد از تولید آب شرب استان که از 16 حلقه چاه عمیق تامین می گردد .
میزان مصرف آب سالانه شهرستان ابهر 7 میلیون متر مکعب می باشد که قریب 28 درصد از کل مصرف آب شرب استان است .
میزان سرانه آب مصرفی شهرستان ابهر 210 لیتر در روز می باشد که 30 لیتر از سطح استان بالاتر است .
جدول 6-1 تعیین میزان بهره برداری از منابع آب سطحی شهرستانهای ابهر - خرمدره
واحد : میلیون متر مکعب
شرح رودخانه حوزه آبریز نام ایستگاه میزا پتانسیل دبی میزان بهره برداری
استان زنجان قزل اوزن – شور قزل اوزن –شور ---- 4000 540
شهرستان ابهر - خرمدره ابهر رود رود شور قروه 61 19
ماخذ : اداره کل امور آب قزوین
جدول 6-2 تعیین میزان آبهای زیر زمینی در محدوده شهرستانهای ابهر – خرمدره
واحد : میلیون متر مکعب
شرح حوزه آبریز پتانسیل بهره برداری
استان زنجان قزل اوزن – شور 1200 1100
شهرستان خرمدره ابهر رود 309 290
ماخذ : اداره کل امور آب قزوین
جدول 6-3 تعیین نوع ، کمیت و کیفیت منابع آب شرب شهری و سرانه آب مصرفی جهت شهرستان ابهر
واحد : متر مکعب
شرح کیفیت منابع آب شرب مقدار تولید آب شرب
( سالانه )
متر مکعب مقدار مصرف آب شرب
( سالانه )
( متر مکعب ) میزان سرانه آب مصرفی آب شرب
( لیتر ) نوع تامین آب شرب
استان زنجان پس از کلریناسیون-مطلوب 33788338 25463730 180 66 حلقه چاه
شهرستان ابهر پس از کلریناسیون 78593092 6065630 210 16 حلقه چاه
شهر ابهر پس از کلریناسیون 5464892 4535860 222 10 حلقه چاه
شهر هیدج پس از کلریناسیون 1074783 644870 164 2 حلقه چاه
شهر سلطانیه پس از کلریناسیون 560254 330550 163 2 حلقه چاه
شهر صائین قلعه پس از کلریناسیون 759380 554350 195 2 حلقه چاه
ماخذ : شرکت سهامی سازمان آب و فاضلاب استان زنجان
7- صنایع
7-1 بررسی اجمالی وضعیت تاسیسات اداری – فیزیکی صنایع شهرستان ابهر
17-1-1 ساختمانهای اداری مربوط به صنایع و استاندارد
مدیریت صنایع دستی شهرستان ابهر دارای یک واحد ساختمان ملکی با 500 متر مربع عرصه و اعیانی 130 متر مربع می باشد .
این ساختمان در یک طبقه دارای چهار اتاق مشتمل بر یک خط تلفن است .
7-1-2 کارگاه های آموزشی
علیرغم اینکه مدیریت صنایع دستی در این شهرستان فعالیت داشته ، لیکن فاقد آزمایشگاه ، فروشگاه و کارگاه آموزشی می باشد .
7-2 بررسی اجمالی صنایع دستی شهرستان ابهر
صنایع دستی رایج در این شهرستاان قالیبافی و گلیم بافی بوده است ولی از میزان تولید و ارزش ریالی و همچنین تعداد خانورهایی که به این کار مشغول می باشند گزارشی نشده است .
• واحدهای صنعتی :
براساس آمار اداره کل صنایع استان تعداد کارگاه های بزرگ صنعتی فعال شهرستان ابهر در سال 1376 برابر 11 واحد با اشتغال 1088 نفر نیروی انسانی بوده است .
موافقت های اصولی صادر شده برای این شهرستان 35 فقره بوده که بیشترین آن با 14 فقره در زمینه صنایع نساجی و چرم و کمترین آن با یک قفره در زمینه صنایع ماشین آلات و تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی بوده است .
در صورت تحقق موافقت های اصولی صادر در شهرستان مزبور ، برای 2474 نفر نیروی انسانی ایجاد اشتغال خواهد شد .
• شهرک ها و مناطق صنعتی :
شهرستان ابهر دارای یک شهرک صنعتی مصوب در سه راهی هیدج با وسعت 91/60 هکتار و با مساحت زمین صنعتی 85/30 هکتار می باشد .
این شهرک از نظر وضعیت استقرار واحدها ، تاکنون موفق به انعقاد قرارداد سه واحد شده است که دو واحد در حال ساخت و یک واحد در حال بهره برداری می باشد .
• صنایع روستایی
براساس آمار سازمان جهاد سازندگی در سال 1376 در شهرستان ابهر هفت طرح در دست اقدام می باشد .
2 طرح در صنایع غذایی
3 طرح در صنایع کانی و غیر فلزی و صنایع سلولزی و فلزی هر کردام یک طرح بوده ، که میزان اشتغال زایی آنها 144 نفر و دارای سرمایه گذاری 8366 میلیون ریال می باشد .
7-3 مقایسه وضعیت شهرستان ابهر با استان زنجان در زمینه های فوق الذکر
مدیریت صنایع دستی شهرستان ابهر از نظر عرصه و اعیانی ساختمان اداری در مقایسه با کل استان به ترتیب 7/20 درصد و 8/16 درصد را به خود اختصاص داده است .
سهم شهرستان ابهر از نظر تعداد کارگاه های فعال بزرگ صنعتی 6/30 درصد و نیروی شاغل 1/49 درصد استان را شامل بوده است .
همچنین 4/14 درصد موافقتهای اصولی صادره و 1/21 درصد پرسنل قابل جذب و 4/26 درصد سرمایه ثابت کل استان به این شهرستان تعلق داشته است .
سهم شهرستان ابهر از زمینهای تحت اختیار شهرک های صنعتی در مقایسه با استان 2/9 درصد و مساحت زیمین صنعتی 8/9 درصد بوده و از 31 واحد در حال بهره برداری استان حدود 2/3 درصد به این شهرستان تعلق داشته است .
در صنایع روستایی ، سهم شهرستان ابهر در مقایسه با استان در صدور جواز تاسیس 8/36 درصد ، نیروی شاغل 7/52 درصد و میزان سرمایه گذاری 5/55 درصد می باشد .
7-4 تعیین کمبودها فیزیکی و آموزشی و خدمات فنی صنایع شهرستان ا
بهر با توجه به اهداف برنامه دوم
وجود یک واحد اداری مربوط به صنایع دستی تکافوی نیاز این شهرستان را نمی کند و با توجه به گسترش و میل به صنعتی شدن منطقه و ایجاد واحدهای جدید بدون توجه به واحدهای موجود ، نیاز شهرستان ابهر را به مراکز آموزشی و خدمات فنی صنایع بیشتر می کند .
این شهرستان به علت برخورداری از زیر بناهای مناسب و سایر قابلیتهای ذیربط ، دارای زمینه مناسبی برای توسعه صنعتی می باشد که بر طرف نمودن ضعف همکاری و هماهنگی سازمانهای متولی در خصوص تدوین و تنظیم آیین نامه های هماهنگی و پشتیبانی حمایت لازم از شهرک های صنعتی ، امکان توسعه مطلوب در این زمینه را فراهم می سازد .
7-5 شناسایی و تعیین پروژه های لازم برای رفع کمبودها در سالهای برنامه دوم
صنایع بزرگ شهرستان ابهر بطور عمده در محور جاده ترانزیت تهران – زنجان گسترش یافته و اغلب آنها به صورت پراکنده بوده و در سایر محورها گسترش یافته و احداث صنایع نیز ناچیز بوده است .
واحدهای صنعتی احداث شده از نظر اصول فنی از تعادل لازم برخوردار نمی باشد که می توان با راهنمایی های اصولی و تشویق و ترغیب سرمایه گذاران اعم از خرد و کلان گام موثری در پیرفت صنعت شهرستان برداشت .
