بخشی از مقاله
چکیده
اوقات فراغت، زمان زیادی از طول روز دانشجویان را بخود اختصاص میدهد لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی نحوه گذراندن اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه خلیج فارس بوشهر و جایگاه فعالیت بدنی و ورزش در آن انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه خلیج فارس بود که تعداد 370 نفر بعنوان نمونه، بصورت تصادفی در این مطالعه شرکت کردند. ابزار بررسی، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن تایید شده بود. یافتهها نشان داد، شبکههای مجازی، تماشای تلویزیون بیشترین زمان حال حاضر دانشجویان را در اوقات فراغت بخود اختصاص داده است ولی اگر شرایط و امکانات فراهم باشد، آنها ترجیح میدهند بیشتر به ورزش، مطالعه بپردازند. از دید آنان، نداشتن امکانات و برنامه، مانع استفاده مطلوب از اوقات فراغتشان میشود. پیادهروی ، فوتبال و بدنسازی به ترتیب بیشترین فعالیت ورزشی حال حاضر آنهایی که ورزش میکردند را شامل میشد، ولی حدود %31 دانشجویان اعلام کردند که اصلا ورزش نمیکنند. در صورت فراهم بودن امکانات، اکثر قریب به اتفاق دانشجویان تمایل به ورزش کردن داشتند و بدنسازی، فوتبال و پیادهروی، ترتیب اولویت آنها قرار میگرفت.
مشغله زیاد، تنبلی و نداشتن امکانات را از موانع حضور خود در ورزش میدانستند. از طرفی، کسب تناسب اندام و نشاط و شادی، و افزایش قدرت، به آنها انگیزه حضور در فعالیتهای ورزشی میداد. بنابراین از یافتههای این تحقیق میتوان نتیجه گرفت با پیشرفت تکنولوژی، شبکه های مجازی و برنامههای تلویزیون، بیشتر توانسته دانشجویان را بخود جذب کند و از آنجایی که دانشجویان این تحقیق بیان داشتند که اگر امکانات و شرایط مناسب فراهم باشد؛ ترجیح میدهند ورزش و مطالعه کنند، لذا توجه به نیازها و فراهم ساختن امکانات مد نظر آنها باید مورد توجه قرار گیرد.
کلمات کلیدی: اوقات فراغت، دانشگاه خلیجفارس، ورزش، فعالیت بدنی
مقدمه
اوقات فراغت واژهای است که به فعالیتهای خارج از کار معمول اشاره دارد و دارای ویژگیهایی از قبیل داوطلبانه انجام دادن و با میل ورغبت انجام دادن است . - 2 - همانگونه که مشخص است، میتواند بدون هیچ هدف مشخصی به بطالت یا کجرویهای اجتماعی بگذرد، و یا برای آن برنامهریزی کرد و آنرا در مسیری تعیین شده قرار داد تا منجر به رشد فردی و اجتماعی شود. از طرفی با پیشرفت روزافزون تکنولوژی و جایگزینی نیروی ماشینی به جای نیروی انسانی، علاوه بر کوتاه شدن زمان انجام کارها و افزایش اوقات فراغت، نقش نیروی بدنی در انجام فعالیتهای روزمره کاهش یافته - 6 - و خود باعث مشکلاتی از قبیل کمتحرکی، اضافه وزن و چاقی شده است و از آنجایی که تهدیدی برای سلامتی فرد بشمار میآید، حایز اهمیت است. بنابراین به نظر میرسدبرای پُرکردن مطلوب این اوقات فراغت، علاوه بر خواست خود فرد، بستر اجتماعی آنهم باید فراهم باشد.
دانشجویان قشری از جامعه هستند که خود را برای پذیرش نقشهای مهمتر زندگی آماده میکنند. در این دوران، بخشی از ساعات روز ملزم به مطالعه و فراگیری علوم هستند که برای آنها میتواند خوشایند یا ناخوشایند باشد و بخشی از ساعات روز در اختیار خود هستند که فارغ از الزام میتوانند برای خود برنامهریزی کنند یا اینکه هیچ برنامهای برای آن نداشته باشند. لذا این ساعات خارج از الزام آموزشی که بعنوان اوقات فراغت آنها تعریف میشود میتواند نقش پررنگ و تعیین کنندهای در آینده آنان ایفا کند. دانشگاه محیطی است که دانشجو بخش زیادی از ساعات فعال خود را در آن میگذراند ، میتواند بر این محیط تاثیر بگذارد و یا از آن متاثر شود.
بنابراین شناخت نیازهای فراغتی دانشجویان، میتواند این امکان را به مسئولین دانشگاه بدهد که با توجه به نیازهای آنها برنامهریزی هدفمند و مناسبی انجام دهند تا این برنامهریزیها هم برای دانشجویان مفرح و جذاب باشد و هم علاوه بر مد نظر قرار دادن سلامتی، آنها را برای نقشهای بعدی زندگی آماده کنند. در این زمینه و در جهت شناسایی چگونگی گذراندن اوقات فراغت دانشجویان، تندنویس در سال 1378 مطالعهای در 38 دانشگاه کشور انجام داد که یافتههای وی نشان داد فعالیتهای فراغتی دانشجویان، روزانه سه تا چهار ساعت بوده و به ترتیب شامل تماشای تلویزیون، مطالعه، هم صحبتی با دوستان و ورزش بوده است. فعالیتهایی که دانشجویان علاقمند به انجام آن در اوقات فراغتی بودند به ترتیب ورزش، مطالعه و رایانه بوده است. از لحاظ جایگاه، ورزش در اوقات فراغت برای پسران در رتبه سوم و برای دختران در رتبه نهم بوده است.
15/5 درصد پسران و 31/8 درصد دختران ورزش نمیکردهاند. ورزشهایی که دختران انجام میداند، پس از پیاده روی؛ نرمش، دویدن، بدن سازی، والیبال و کوهنوردی، و ورزشهایی که پسران انجام میدادند به ترتیب شامل فوتبال، نرمش، دویدن ،بدنسازی و تنیس روی میز بوده است. رشتههای ورزشی مورد علاقه دختران شنا، بدنسازی، والیبال و پسران شامل فوتبال، شنا و بدنسازی بوده است . - 3 - در سال 1385، رحمانی و همکاران، به مطالعه نقش ورزش در اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه آزاد تاکستان پرداختند و گزارش کردند این دانشجویان روزانه چهار ساعت اوقات فراغتی دارند که آنرا بترتیب صرف تماشای تلویزیون، گوش دادن موسیقی، صحبت با دوستان، مطالعه غیر درسی، ورزش، و استفاده از رایانه میکنند. ورزش در اوقات فراغت، در رتبه دوم برای پسران و در رتبه نهم برای دختران قرار دارد.
همچنین فوتبال، شنا، بدنسازی، کوهنوردی و دویدن برای پسران و شنا، پیادهروی، اسب سواری، والیبال، کوهنوردی و دویدن برای دختران، در اولویت علاقهمندی آنها قرار داشت. این محققین در پایان به این نتیجه رسیدند که ورزش نقش کمی در اوقات فراغت جامعه مورد تحقیق خود داشته و فعالیتهای غیر حرکتی سهم زیادی در اوقات فراغت آنها دارد . - 5 - پریسا صراف و همکاران - 1394 - هم در پژوهشی که در زمینه اوقات فراغت دختران دانشگاه علوم پزشکی قم انجام دادند گزارش کردند، تفریح و خوشگذرانی، استراحت، و شبکههای اجتماعی در اولویت اول تا سوم و ورزش در اولویت ششم آنها قرار دارد. پژوهشگران این تحقیق به این نتیجه رسیدند که این دانشجویان بیشترین وقت خود را صرف تفریح، موبایل، کامپیوتر و شبکههای مجازی میکنند . - 7 -
در تحقیقات خارجی انجام گرفته در زمینه اوقات فراغت جوانان، استودولسکا - 2006 - در نروژ تحقیقی روی جوانان انجام داد و به این نتیجه رسید که آنها بیشتر وقت خود را به فعالیتهای غیر حرکتی مثل تماشای تلویزیون، ویدیو و بازیهای کامپیوتری میپردازند و کمتر علاقهای به ورزشهای منظم دارند - 14 - تحقیقات دیگری هم در این زمینه وجود دارد که بیانگر این موضوع هستند که با ورود و پیشرفت تکنولوژی، اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، بیشتر صرف بازیها و فعالیتهای اینترنتی، موبایل و کامپیوتر میشود و به همین خاطر کمتر ورزش میکنند 13 - و. - 12
هر چند این فعالیتها و علاقهمندیهای اوقات فراغتی میتواند در جوامع و فرهنگهای مختلف با هم متفاوت باشد ولی به نظر میرسد که با گذر زمان و ورود تکنولوژیهای جدید به زندگی افراد، علایق و نوع فعالیتهای اوقات فراغتی آنها میتواند تغییر میکند. بنابراین در جامعه دانشجویی که در ارتباط مستقیم با تکنولوژی و علمِ آن هستند، شناسایی نیازها و علاقهمندیهای فراغتی آنها برای برنامهریزی مناسب و همچنین شناسایی نیازها و علایق ورزشی این قشر از جامعه بمنظور جلوگیری از پدیده کم تحرکی و عواقب آن، ضروری بنظر میرسد. بنابراین تحقیق حاضر بمنظور شناخت نحوه گذران و علایق اوقات فراغتی دانشجویان دانشگاه خلیج فارس بوشهر و جایگاه ورزش در این اوقات فراغت انجام گرفت.
روش شناسی
تحقیق حاضر از نوع توصیفی بوده و با رویکرد پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه خلیج فارس بوشهر است که با استفاده از جدول مورگان، تعداد 357 نفر بعنوان حجم نمونه تعیین شد. جهت پیشبینی اینکه در پایان امکان دارد برخی پرسشنامهها ناقص عودت داده شود، تعداد 400 پرسشنامه بین دانشجویانی که بصورت تصادفی انتخاب شده بودند توزیع گردید که در پایان تعداد 370 پرسشنامه صحیح دریافت گردید. پرسشنامهها شامل 43 سوال محقق ساخته بود که روایی محتوایی آن قبلا توسط اساتید تربیت بدنی دانشگاه تربیت مدرس مورد بررسی و تایید قرار گرفته بود و پایایی آن طی یک بررسی مقدماتی با استفاده از آلفای کرونباخ 0/84 بدست آمد. مولفههای اصلی این پرسشنامه شامل: مشخصات فردی، فعالیتهای اوقات فراغت، علایق اوقات فراغت، فعالیتهای ورزشی، علایق ورزشی و انگیزههای ورزشی بود. در پایان، به منظور تجزیه تحلیل دادهها از آمار توصیفی - فراوانی و درصد - و آمار استنباطی - آزمون t و آزمون فریدمن - در نرم افزار SPSS ورژن 22 استفاده شد.
یافتهها
پس از بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری، نتایج آماری این پژوهش نشان داد که: 39/5 درصد از نمونه آماری دانشجویان را دختران و 60/5 درصد را پسران تشکیل دادهاند. اکثریت آن ها نیز مجرد - %88/1 - و اغلب دانشجویان در گروه علوم انسانی - - %63/8 مشغول به تحصیل بودند. میزان اوقات فراغت اکثر دانشجویان در روزهای غیر تعطیل 4-2 ساعت - %40 - و در روزهای تعطیل بیش از 5 ساعت - %49 - در شبانه روز بود. همچنین %75 از دانشجویان اوقات فراغت خود را در محل سکونتشان - خوابگاه و منزل - سپری میکردند. در جدول 1، اولویت بندی فعالیت های فراغتی دانشجویان با استفاده از آزمون فریدمن، به ترتیب رتبه میانگین کسب شده از پاسخ ها، ارائه شده است.
