دانلود مقاله شناسه ی یکتای رقوی وسیر تحول کاربردی آن با تاکید بر کیو آر کد

بخشی از مقاله

مقدمه

ضرورت وجود کد در ابعاد مختلف زندگی

کدها تسهیلکنندة ارتباط بین فرستنده و گیرنده هستند، و به صورت عددی، حرفی، عددی ـ حرفی، عالئم خاص، و رمزینه تعریف میشوند. اقالم، محصوالت، اشخاص، سازمانها، و مؤسسات دارای شناسههای منحصربهفردی هستند. در حقیقت سازمان ثبت اسناد ملی شمارة شناسنامه را ابتدا فقط به منظور یکتا کردن هویت افراد، بدون در نظر گرفتن و انتصاب اعداد معنادار، به فرد ارائه داد. بعدها کد ملی همچون نشانگری معنادار برای افراد به کار گرفته شد. کد ملی شمارهای است دهرقمی، که سه رقم سمت چپ آن کد شهرستان، شش رقم بعدی کد منحصربهفرد برای فرد دارنده، و رقم آخر آن هم یک رقم کنترل است، که از روی نه رقم سمت چپ به دست میآید.

تبدیل کدهای ملی افراد به شناسههایی که برای سیستمهای مختلف خوانا باشد، میتواند آیندهای برای کاربردیتر شدن معنای این کد باشد؛ به گونهای که تمامی بانکهای اطالعاتی آموزشیِ مرتبط با یک فرد از دوران دانشآموزی تا دانشجویی و دانشجویی تا مدرسی، بانکهای اطالعاتیِ مربوط به اطالعات شخصی فرد، و بانکهای اطالعاتی مربوط به سالمت زندگی فرد همه با یک کد به یکدیگر مرتبط، و به شکل خودکار بازخوانی شود. در این صورت، نیاز به پروندههایی با حجم بسیار و پر کردن برگههای تکراری در آنها به کمترین میزان میرسد.

در کنار کدهای مرتبط با اشخاص، سازمانها، مؤسسات، و خیابانها منابع اطالعاتی همه دارای کد منحصربهفردی به منظور ارائة اطالعات بیشتر در حجم کوچکی از فضای اطالعاتی هستند. از باب مثال، کد پستی که از ده رقم تشکیل شده، نشاندهندة محدودة جغرافیایی و نیز آدرس مقصد است. در حقیقت با حضور کدها اشتباهات نگارشی کاسته شده است؛ بهخصوص کدهایی که دربردارندة ارقام یا

50

پاییز1392 شماره دهم

شناسة یکتای رقومی و سیر تحول کاربردی آن

فـصلنــا مه تحلیــــــلی پـــژوهشی کــتـاب مهر

رقم کنترلکننده بودند. هر یک از اعداد موجود در کدپستی دارای معانی و مفاهیم خاصی هستند، که نشاندهندة حوزه، ناحیه، منطقه، کد جزء در نامهرسانی و نیز کد شناسایی مکان است. بنابراین، معنادارا بودن و نیز نبود خطا در ارائة اطالعات از اهداف این گونه کدها است. اما هنوز سطح اطالعات ارائهشده در کد پستی فقط تا حدودی اطالعات را برای ما مشخص میکند، و گویای آدرس دقیق هر گیرنده نیست. اینجاست که محدودیت حجم ارائة اطالعات در این نوع کدهای عددی نمایان میشود.

حتی به منظور انجام معامالت، بهتازگی دفاتر اسناد رسمی نیز کددار شدهاند. کد یکتای دفاتر اسناد رسمی حوزة شهر تهران برای پرداخت الکترونیکی معامالت آنهاست. این کد نهرقمی است، که از چهار رقم شمارة دفترخانه، سه رقم کد حوزة ثبتی، و دو رقم کد استان تشکیل شده است. قبالً از ترکیب عدد و نام حوزة ثبتی استفاده میشد. مثالً کد 74 در نظام قبلی نشاندهندة همدان بود. در حال حاضر، به منظور دقیقتر کردن سطح ارائة اطالعات، دادههای جزئیتری در این کدها نهفته شده است؛ مثل 29/851/0074، که 29 کد استان، 851 حوزة ثبتی، و 74 شمارة دفترخانه است. )notary.ir(

امروزه حتی مؤدیان مالیاتینیز دارای شمارة مخصوصبهخودند، که این شمارة اقتصادینُهرقمی اسـت؛ بدون اینکه معنا و مفهوم خاصی داشـته باشد، و به صورت سریالی به اشخاص تخصیص داده میشود )دعایی و هوشمندی، .)1375 به عالوه، امروزه با وجود ایرانکد یا کد ملی، میتوان از میزان و وجود یک کاالی مورد نیاز آگاه شد )اتفاقیان، .)16 :1387 بنابراین، یکتایی و منحصربرفرد شدن از اهداف اولیه همة کدهایی است که تاکنون به وجود آمده، و استفاده شدهاند. یکتایی اقالم مصرفی و فرهنگی، و پدیدههای جاندار و بیجان همواره به منظور شناسایی آنها در میان انبوهی از اقالمِ بهظاهر مشابه به کار رفته است. افراد از همان ابتدای زندگی به منظور شناسایی دارای کد بودهاند. این کد نه تنها به آنها، بلکه به تمامی امور منتسب به آنها ـ نظیر آدرس محل زندگی، شغلی خاص، و اشیای مرتبط با آنها ـ تخصیص یافته است.

51

پاییز1392 شماره دهم

شناسة یکتای رقومی و سیر تحول کاربردی آن

فـصلنــا مه تحلیــــــلی پـــژوهشی کــتـاب مهر

تاریخچة شناسههای رقومی اطالعاتی شناسههایتکبعدی

برنارد سیلور1، دانشآموختة مؤسسة فناوری درکسل2، در 1949 از رئیس یک زنجیرة تأمین غذای محلی3 شنید که به دنبال نظام خودکاری میگردد که بتواند به هنگام وارسی، اطالعات محصول را به شکل خودکار بخواند. برنارد این مورد را با دوستش، نورمن وودلند4، در میان گذاشت. آنها تصمیم گرفتند برای ذخیرهسازی اطالعات از نقطهها و خطهای کدهای مورس کمک بگیرند. زیرا این نقطهها برای خوانده شدن کوچک بودند. بنابراین نقطهها به صورت میلههای الغر، و خطها به صورت میلههای کلفت کش آمدند.

آنها یک بارکدخوان از المپ پانصدواتی ساختند. با حضور نخستین بارکدخوانها در بازار، بارکدها در دهة هفتاد بر روی طیف وسیعی از محصوالت قرار گرفتند )جیاسوان5، .)2010 بارکد مجموعه‏ای از اطالعات حرفی و عددی اسـت که به صورت کدهای صفر و یک )نمایش میله‏های تاریک و روشن( نشان‏ داده می‏شود. میله‏های روشن و تاریک‏توسط ٌیک جستوجوگر نوری، که نام عمومی‏ بارکدخوان به آن اطالق می‏شود، بازخوانی میشود )متقی، 28 :1382 و .)29 در حقیقت افراد از بارکد استفاده میکنند، تا بتوانند تگی را بر روی محصولی بچسبانند، که این تگ بهسادگی و بهسرعت اطالعاتی راجع به محتوای محصول یا فرآورده ارائه دهد )چانگ، هو و کو .)2010 این نوع بارکدها را بارکدهای تکبعدی گویند. در حقیقت آنها از فضا و پهنای خطوط متفاوتی برای ارائة دادهها استفاده میکنند؛ مثل کدهای .,13-EAN ,128 code ,39 ISBN, code ,128-EAN در حقیقت هویت‏دار شدن محصوالت از اهداف اصلی حضور کدها بوده است. )چراغی 37 :1374 تا 39؛ عطارها، 16 :1386 تا )20

از زمانی که‏ واالس‏ فلینت6، فرزند خواربارفروش عمدة ماساچوسـت، پایان‏نامة فوق لیسانس خود را در دانشگاه‏ هاروارد دربارة چگونگی خودکار کردن‏ پیشخان کنترل فروشگاههای زنجیره‏ای‏

52

پاییز1392 شماره دهم

شناسة یکتای رقومی و سیر تحول کاربردی آن

فـصلنــا مه تحلیــــــلی پـــژوهشی کــتـاب مهر

به رشتة تحریر درآورد، بیش از شصت سال می‏گذرد. وی در سمت معاون‏ رئیس انجمن ملی صنایع غذایی، از استاندارد کردن کوششهایی که منجر به‏ کد جامع محصول7‏ و نمادشناسی‏ وابسته شد، قویاً حمایت کرد )چراغی، 37 :1374 تا .)39 در همان زمان، کد یوپیسی8، همان کد جامع محصول، به منظور نشانهگذاری استاندارد محصول ارائه شد، که دارای دوازده رقم بود.

در 1977، با تأسیس انجمن شمارهگذاری حرفی اروپایی9، کد ایاِیاِن10 ارائه، و با یوپیسی یکی شد )جیاسوان، .)2010 با پذیرش عضویت مرکز شماره‏گذاری‏ کاال، به هر شرکت پیش‏شماره‏ای هفترقمی ـ شامل سه رقم کد کشور به انضمام‏ چهار شماره کد شرکت ـ اختصاص یافت. شمارة کاالی ایاِناِن ـ13 را میتوان‏ با اضافه کردن پنج ِقلم کاال و آخرین‏ رقم کنترل به همراه هفت رقم پیش‏شماره‏ ایجاد کرد. رقم کنترل بر اساس دوازده رقم‏ قبلی محاسبه می‏شود.

مسئولیت تخصیص شـمارة قلم‏ کاال به عهدة شرکتهای عضو است )چراغی، 37 :1374 تا .)39 کد جامع محصول با نسخهای مختلف و فقط حاوی عدد برای اهداف خاصی تولید شد. در همة نسخههای این کد لزوم رابطة مستقیم بین فرستنده و گیرنده، به منظور دریافت اطالعات، حتمی بود. به عالوه، تعداد ارقام ارائهشده در این کد 8، 12، یا 13 رقم بود )جیاسوان، .)2010 دیتابار11 بعد از بارکد به وجود آمد، و شکلی مشابه با بارکد داشت؛ اما با هدف ارائة اطالعاتِ بیشتر در حجم کمتر پا به عرصه نهاد، که البته در نوع پیشرفتة آن امکان افزودن حرف نیز بر روی آن میسر شد. به عالوه، گسترة ارائة اطالعات بر روی دیتابار افزایش، و در نتیجه طول بارکدها نیز بسیار طوالنی شد. امکان ارائة 74 عدد و 41 حرف در این کد وجود داشت. با وجود پیشرفتهایی که در این حوزه رخ داد، دیگر نیازی به ارتباطی مناسب بین فرستنده و گیرنده، به منظور بازخوانی کدها، وجود نداشت. دیتابارها با هدف ارائة اطالعاتِ بیشتر ـ نظیر تاریخ انقضا، شمارة سریال ـ و خلق راهحلهایی به منظور نمایش اعتبار محصول، برای اشیایی بسیار کوچک نظیر طال و جواهرات و مواد آرایشی استفاده میشدند )همان(.

53

پاییز1392 شماره دهم

شناسة یکتای رقومی و سیر تحول کاربردی آن

فـصلنــا مه تحلیــــــلی پـــژوهشی کــتـاب مهر

شناسههای دوبعدی

دیتاماتریس12 در 1987 نخستین بارکد دوبعدی بود، که به وجود آمد. این بارکد دوبعدی مربع یا مستطیلی دربرگیرندة نقاط سیاه و سفید بود. کد تصحیح خطا نیز در این نماد در نظر گرفته شد. به عالوه، مخدوش شدن اطالعات تا میزان شصت درصد امکان خوانای اطالعات را با دستگاه همچنان ممکن میساخت )اژدری و اختیارزاده، .)1390 با توجه به اینکه امکان ارائة اطالعات تا پنجاه کاراکتر بر روی این نماد وجود داشت، تصور ارائة اطالعاتِ بیشتر، با یک کد و در حجمی کوچک، از همان ابتدا ایجاد شد.

این نمادهای دوبعدی در حوزة منابع دارویی بسیار استفاده شد. دیتاماتریس ظرفیت ارائة 3116 دادة عددی و 2335 دادة الفبایی عددی را داراسـت. اسـکنرهایی که در این زمینه اس ـتفاده میشدند، اسـکنرهایی مبتنی بر دوربین بودند، که امکان خواندن اطالعات را از فاصلة دور به اپراتور میدادند. سپس ردیابی محصوالت در نقاط مختلف زنجیرة تولید و توزیع برای افراد و سازمانهای مرتبط با آنها، به منظور آگاهی از نحوة توزیع و چرخش به هنگام محصوالت، با تعبیة کدهای الکترونیکی محصول در قالب آرافآیدی متصور شد.