دانلود مقاله شیوه های اموزشی املا

بخشی از مقاله

شیوه های اموزشی املا

چكيده
از ابتداي آموزش رسمي خواندن و نوشتن به كودكانمان مي آموزيم كه چگونه بنويسند تا بتوانند آموخته هاي خويش را در هر دقيقه به كار بندند. اما با كاستي ها و ضعف هايي كه درآموزش نادرست اين درس وجود دارد بسياري از دانش آموزان درنوشتن كلمات آموخته شده در متن هايي به جز متن درسي مشكل ندارند. معمولاً آموزش املا به شيوه هاي زير انجام ميشود. 1- املاي كامل كردني 2- املاي تقريري 3- املاي گروهي 4- املاي پاي تخته اي 5- املاي گروه كلمه كه هريك ازاين 5 روش فوايد و معايبي رابه دنبال دارد و بهتر است از اين روشها به صورت تلفيقي استفاده شود و مشخص كردن اشتباهات املايي به تنهايي كافي نيست بلكه بايد به بررسي دقيق نقاط ضعف فراگيران پرداخت و با رفع نارسانويسي وارونه نويسي و قرينه نويسي و ضعف حافظه ديداري و تميز حافظه ديداري و حساسيت شنيداري و... به تقويت اين مهارتها پرداخت.متن هاي املا تا حد امكان بايد هم به تربيت غير مستقيم اجتماعي آنها كمك كند و هم موجب وسيع كردن اطلاعات لغوي و عمومي آنها شود و انگيزه لازم را در فراگيران براي صحيحي و زيبا نوشتن ايجاد كند.

ارزشيابي املا به دو شيوه انجام مي شود. 1- تصحيح فردي2- تصحيح جمعي يا گروهي :

تصحيح فردي به دو صورت انجام مي گيرد:1- توسط معلم در حضور دانش آموز
2- توسط معلم بدون حضور دانش آموز
1- توسط دانش آموزازروي تخته يا كتاب
تصحيح جمعي به دو صورت انجام مي گيرد: 2-توسط دانش آموزباتعويض دفاتراملا
3- توسط دانش آموزان پس ازخواندن معلم

معلم بايستي هنگام ارزشيابي ازكارهايي كه موجب يأس و بيزاري دانش آموزان ازدرس املا مي شود پرهيز كند. معلم باتنظيم جدول بررسي املا به شيوه جمعي يا فردي بهتر مي تواند نقاط ضعف املايي هر كدام از دانش آموزان را زير نظربگيرد و براي رفع آنها برنامه ريزي كندو تمرينهايي را متناسب با نوع اشكالات به دانش آموزان بدهد و حاصل اين ارزيابيها منجرمي شود تا معلم بتواند ازپيشرفت تدريجي دانش آموز آگاه و شاهد موفقيت چشمگيراو باشد.

مقدمه
املا (نوشتن نيمه فعال )
املا كلمه اي است عربي به معني پركردن ،تقرير مطلبي تا ديگري آن را بنويسد. طريقه نوشتن كلمات و به معني رسم الخط و درست نويسي نيز آمده است .اما ((ديكته)) كلمه اي است فرانسوي و به معني مطلبي است كه كسي بخواند و ديگري بنويسد. درزبان فارسي كلمه اي معادل املا و ديكته نداريم ولي مي توان آن را ((از برنامه نويسي)) يا ((گفتارنويسي)) ناميد و منظور اين است كهشخص گفته هاي ديگران را بدون ديدن آن كلمات بنويسد.

هدفهاي آموزش املا
1-ارزشيابي و تمرين آنچه كه دانش آموز دركتابهاي درسي خود آميخته است و تشخيص توانايي او درنوشتن صحيح آنها
2- آموختن كلمه هاي رايج و مورد نياز درزبان امروز براي كمك به خواندن و نوشتن
3- تعليم آيين نگارش و نوشتن صحيح كلمات و يادگيري شكل،معاني و مفاهيم كلمات جديد و موارد كاربرد آنها
4- تشخيص نقايص املايي دانش آموزان و كوشش براي رفع اشكالات و افزايش دامنه اطلاعات لغوي او
5- افزايش مهارتهاي زبان آموزي

شيوه هاي آموزش املا
1- املاي كامل كردني : اين املا يا ابتكار آموزگاران ممكن است به روشهاي متفاوت اجر اشود. متني توسط معلم ساخته يا تهيه ميشود كه درآن 20 كلمه كه داراي ارزش املايي مي باشد،به كار رفته باشد كه متن تنظيم شده به تعداد فراگيران تكثير و دراختيار آنان قرار مي دهد،و يا اين كه روي تخته سياه نوشته و دانش آموزان در دفاتر املا خود مي نويسند.

*مزاياي املاي كامل كردني
الف- سرعت درتصحيح املا به ويژه دركلاسهاي پر جمعيت
ب- ارزشيابي بيشترازدرسها و توجه به كلمات داراي ارزش به ويژه درسهاي طولاني
ج- صرفه جويي دروقت معلم و رسيدگي بيشتربه وضعيت املايي دانش آموزان
د- امكان بررسي يكسان املاها با توجه به موارد درنظر گرفته شده
ه‍ - آشنايي دانش آموزان با متون جديد،نحوه نوشتن املا و كاربرد علايم نگارش و....

اشكالات كامل كردني
الف-هميشه نمي توان استفاده كرد و كاربرد مستمر دركلاس ندارد
ب- درطول تهيه متن ممكن است كلمه هاي ديگري به تناسب محتوا به كلمات انتخابي افزوده و يا حذف شود كه لازم است معلم از كلمه هاي به كاررفته دركتاب اطلاع داشته باشد.
2- املاي تقريري :بهتر است معلم متن خود ساخته را كه قبلاً آماده كرده يكبار كامل بخواند تا دانش آموز با متن آشنا شود و بعد به تدريج بخواند و دانش آموز بنويسد .
فوايد املاي تقريري :الف- افزايش مهارت گوش دادن
ب- با تلفظ صحيح كلمه ها و جمله ها آشنا مي شود.
پ- دقت و حافظه خود را تقويت مي كند.
ت- شنيده ها را بهتر درك مي كند.
ج- گفتار را به نوشتار تبديل مي كند و دراين كار ،مهارت مي يابند.
ح- شنيده ها را درست،زيباوخوانا مي نويسند.

مشكلات سمعي تلفظي دانش آموزان را بهتر شناسايي مي كند به عوامل فيزيكي مؤثر دراشكالات املايي بيشتر توجه مي كند. نقايص شنيداري دانش آموزان را بهتر شناخته مي شود. دانش آموزان كند نويس و تند نويس را شناسايي مي كند.

اشكال املاي تقريري :
بنا به تجربه اي كه دركلاس داشته ام اشكالي كه مي توان براي اين روش گرفت اين است كه براي افزايش مهارت دقت در دانش آموزان چون كلمات 1 بار تكرار مي شود منجربه افزايش استرس در دانش آموزان شده و كلماتي را در متن املا جا مي اندازند چون با توجه به تفاوتهاي فدي درهر كلاس دانش آموزان كند نويس و يا تند نويس مي باشند.
3- املاي گروهي : درگروه هاي 2 تا 4 نفري با مشورت يكديگر املا مي نويسند و ممكن است با هم فقط يك املا بنويسند يا همگي با مشورت يكديگر در گروه ،املا را جداگانه دردفاتر خود بنويسند.
فوايد املاي گروهي : الف – كمك به دانش آموزان ضعيف تر

ب- به دليل همكاري ومشاركت آنان ،ميزان دقت آنها افزايش مي يابد.
اشكالات املاي گروهي :هميشه نمي توان از اين روش استفاده كرده و نمي توان اختلالات ديكته نويسي هر دانش آموز را به تنهايي تشخيص دارد و جهت رفع آن اقدام كرد. 4- املاي پاي تخته اي :هريك ازدانش آموزان يك يا چند جمله را روي تخته مي نويسند وهمزمان با آنها بقيه دانش آموزان آنهارادردفترمي نويسند.

فوايد املاي پاي تخته اي :
الف- آگاهياز توانايي دانش آموزان و نظارت همزمان درنحوه نوشتن حروف و كلمات و اتصال حروف به يكديگر .
ب- توضيح بيشتر راجع به نكات زبان آموزي بهدانش آموزاني كه اشكال بيشتري دراملاا دارند مؤثر است.
5- املا گروه كلمه : تهيه گروه كلمات كه نه كلمه اند و نه جمله بلكه تركيبهاي اضافي شاما مضاف اليه و يا موصرف و يا صفت و يا مترادف و متضادند.

فوايد املا گروه كلمه :
الف- گروه كلمه براي املا جنبه تكميلي و ترميمي دارد و متن انتخاب شده از يك يا چند ين درس بايد متناسب با سطح علمي و مهارتي دانش آموزان باشد.
ب- شاخصه گروه كلمات اين است كه گويا و واضح باشد تا دانش آموزان با توجه به آن بتوانند آنها را صحيح بنويسند.

رابطه ي ويژگي هاي خط و زبان فارسي با آموزش املا ابتداي آموزش رسمي خواندن ونوشتن به كودكانمان مي آموزيم كه چگونه بنويسند و اقداماتي دراين باره انجام مي دهيم تا بتوانند آموخته هاي خويش را در هر موقعيتي به كار بندند و مهمترين ماده درسي كه اين وظيفه را بر عهده دارد املاي فارسي است اما با كاستي و ضعفهايي كه دردانش آموز نادرست و ارزشيابي اين درس وجود دارد وبسياري ازدانش آموزان درنوشتن كلمات آموخته شده در متن هايي به جز متن درسي مشكل دارند انتظار ما را براي كاربرد صحيح كلمات و رعايت قواعد نوشتن آنها،درهرموقعيت متني برآورده نمي كنند. اولين اقدامي كه من آموزگار ميتوانم انجام دهم اين است كه انگيزه هاي كافي جهت خوب نوشتن و زيبا نوشتن را به فراگيران منتقل نمايم ودوران پيش دبستاني نقش بسيار مهمي درايجاد انگيزه اي را ايفا مي كند. دربعضي مواقع با دليل عدم دقت و توجه كافي دانش آموزان مي باشد كه آموزگار بايد با فراهم كردن شرايط فيزيكي مناسب براي كلاس (دماونور مناسب،سكوت و..) ونيزتوجه به شرايط عاطفي وروحي فراگيران ،خط آنه تغيير مي يابد. گاهي خستگي دانش آموزان و ياطولاني بودن متن املا و عدم احساس امنيت فراگير و تند گفتن ديكته و...منجر به بدخط نوشتن مي شود.

براي تقويت اين ارتباط خط با آموزش املاضمن تأكيد معلم بر شيوه صحيح نوشتن كلمات و تركيبها و رعايت رسم الخط كتاب درسي دانش آموز كه ملاك تصحيح امل نيز مي باشدبهتراست با دراختيار گذاشتن جزوه هاي آموزشي وتشكيل كلاسهاي ضمن خدمت آموزگاران با خوشنويسي كلمات و تركيبها آشنا شوند چه بسا عدم اطلاع آموزگاران از خوشنويسي و خط تحريري، موجب عدم رعايت آن درنوشته ها و عدم توجه به دانش آموزان شده است شاين ذكر است كه معلم خود بايد با توجه به اشكالات املايي فراگيران،نيازآنها را تشخيص داده و يك يا چند تمرين متناسب با آنها درحد وتوان فراگير به هريك پيشنهاد دهد و تكاليف حتماً پس از انجام شدن دقيقاً بررسي شود تا فراگيران درانجام صحيح آنها احساس مسئوليت كنند و نيز عاملي جهت پيشرفت خط وزبان و املاي آنها باشد.

مشكلات آموزش املا وراه حل ها :
دربسياري از مدارس ما هنوزبه روش قديم املا كارمي شود به اين صورت كه معلم متني را مي خواندودانش آموز مي نويسد وپس ازصحيح كردن دانش آموز بايد ازروي درس يا صحيح كلمه هاي اشتباه را بنويسد دراين برنامه كمتر جايي براي آموزش املا وتوضيح نكات لازم ب توجه به نقاط ضعف فراگيران وجود دارد و به همين دليل در املاهاي بعدي مشاهده مي شود فراگيرا اشتباهات قبلي يا مشابه آنها را تكرار كرده اند با ديكته كردن جمله ها و عبارتهاي يك يا چند درس كتاب بدون تغيير درآنها، ارزشيابي دقيق و جامعي انجام نمي گيرد زيرا فراگيران با تكيه بر حافظه بصري و تمرين و تكرار درنوشتن ازروي درس،كه غالباً به صورت رونويسي هاي تكراروخسته كننده مي باشد،مشكل املايي كلمات را به خاطر سپرده اند توانايي فراگيران درنوشتن صحيحي كلمه هايي كه آموخته اند ،هنگامي مشخص مي گردد كه آنها قادر باشند دو متن و جمله هاي جديدي ،به جز جملات متن كتاب، اين كلمات را صحيح بنويسند. لذا متن هاي بدون تغيير نمي تواند يادگيري واقعي دانش آموزان را ارزيابي كند چه بسا دانش آموزاني كه دراين گونه املا نمره هاي بالايي مي گيرنداما دريك متن جديد يا در نوشتن انشا و... همان كلماتي را كه درظاهراً آموخته اند اشتباه مي نويسند آموزش املا از كلماتي شروع مي شودكه بيشتر مورد نياز ،كاربرد و علاقه فراگيران است و درگفتار و نوشتار روزانه به كاربرده مي شوند. به ويژه درپايه اول بايد ازكلمات نامأيوس غيررايج و دوراز علاقه فراگيران استفاده نشود. مشخص كردن اشتباهات املايي ونوشتن صحيح آنها كافي نيست

بلكه بايد به بررسي دقيق نقاط ضعف فراگيران پرداخت تا اقدامات لازم از سوي آموزگار و فراگير در جهت رفع مشكل صورت گيرد و دانش آموز قاعده نوشتن ومعناي كلمه ها را به خاطر بسپارد تا از معناي كلمه و كاربرد آن در جمله به املاي آن پي ببرد. متن هاي املا تا حد امكان بايد از نوشته هاي فصيح و جالبي انتخاب شوندكه حاوي نكات اخلاقي ،اجتماعي ،علمي وخصوصاًتربيتي باشند تا هم به ترتبيت غير مستقيم اجتماعي آنها كمك كند و هم موجب وسيع كردن اطلاعات لغوي و عمومي آنها شود و علاقه و رغبت فراگيران رابه كار نوشتن برانگيزاند. دربررسي دفترهاي املاي دانش آموزان درپايه هاي مختلف موارد زير مشاهده شده است.
الف- نارسا نويسي كه براي اين مشكل بايد مهارتهاي زير انجام گيرد:

1- تقويت مهارتهاي پايه اي مانند چرخاندن ،فشاردادن،گرفتن و امثال آن
2- تقويت رشد مهارتها و هماهنگي هاي حركتي و حركتهاي ظريف كه براي نوشتن ضروري هستند.
3- تقويت حركت مناسب انگشتان و هماهنگي چشم ودست و توانايي كنترل بازو و دست و عضلات درانگشتان
4- تقويت مفاهيم پايه اي مانند بالا پايين زير رو
5- وضعيت قرار گرفتن مناسب كاغذ وبدن به هنگام نوشتن و استفاده از ميز و صندلي ومداد مناسب
6- توانايي درطراحي فرم صحيح ترسيم هريك از حروف و كلمات درذهن و تقويت انتقال و تبديل ادراك حسن ديداري به حركتي

ب- وارونه نويسي و قرينه نويسي اگر وارونه و قرينه نويسي درسنين قبل از دبستان صورت گيرد و حتي در كلاس اول اگرزياد تكرار نشود طبيعي است اما اگر با گذشت ازسال تحصيلي رخ دهد نياز به ترميم و درمان دارد براي درمان اين مشكل،انجام تمام فعاليتهايي كه براي درمان نارسا نويسي ذكر شده مفيد است و علاوه برآن اين اقدامات را هم مي توان انجام داد: كاركردن با تصاوير آزمون پنجم فراستيگ كه دراين تصاوير دانش آموز بايد شكلهايي را كه درنقطه چين هاي بيند درقسمت پايين تصوير رسم نمايد. و با انجام حركات مختلف درقالب بازي كودك مفهوم قرينه را تشخيص داده و قادر خواهد بود واژه اي كه خوانده است و واژ اي كه قرينه يا وارونه آن است تميز قايل شود.

ج- ضعف حافظه ديداري :
دانش آموز به خوبي قادرنيست تصويرحرف موردنظر را در كلمه به خاطر بياورد رونويسي كردن درست اين واژ ه ها ميتواند به دانش آموز كمك كند اما اين كمك لزوماً به ساير موارد انتقال نمي يابد و بهتر است حافظه ديداري كودك را تقويت كنيم و با ديدن و خواندن هر كلمه جديد،توانايي به خاطر سپاري آن را داشته باشد تمرينهاي زير را براي تقويت حافظه ديداري بسيار مفيد مي باشند. نشان دادن تصاوير وبعد تصويرها را پنهان كرده و از او مي خواهيم هر چه درتصوير ديده نام ببرد. و يا بازي بگردو پيدا كن درزنگ ورزش و يا از انواع اسباب بازي هاي آموزشي مربوط به حافظه،مثل بازي در مينو استفاده مي كنيم و يا ... براي توانايي در تميزديداري مي توان از موارد زير كمك گرفت نمونه حروف سمت راست يا اشكال يا كلمات سمت راست رادربين حروف يا شكل ها و كلمات ديگربيابد. نقاشي ها يا طرحهايي تدارك مي بينيم كه يك يا چند تصوير خاص درآنها پنهان شده باشد و از دانش آموز مي خواهيم تصوير مورد نظررا بيابد. كامل كردن شكل هاي هندسي و يا طرحهايي از حيوانات كه تكميل نشده اند و يا كامل كردن حروف ناقص و يا ... تهيه كارتهاي مقوايي و نشان دادن آن به دانش آموز و نوشتن روي شن يا ماسه و يا خاك نرم ويا فضا نويسي كه در هوا شكل آن كلمه را نوشته كه براي كودكان بسيار خوشايند مي باشد. تهيه واژه هاي نسبتاً مشكل كتاب درسي درروي كارت هاي مقوايي كه هرروز اين كارتها بين دانش آموزات تعويض شود واين تجربه بسيار مفيدي جهت تقويت حافظه ديداري فراگيران مي باشد كه من دركلاس درس انجام داده ام كه پيشرفت نسبتاً چشمگيري دراملا نويسي آنها داشته است اگر دانش آموز مهارت حافظه ديداري و تميز ديداري او تقويت يابد مشكلات يادگيري او كاهش خواهد يافت.

د- حساسيت شنيداري :
براي تقويت حساسيت شنيداري بهتراست معلم درس ديكته را سعي كند به هنگام ادا ي كلمات و يا جمله فقط يك باربگويد و دانش آموز به مرور زمان ياد مي گيرد كه اولين كلمه يا جمله اي را كه شنيد به آن دقت كرده و آن را به خاطر بسپارد.استفاده از ضبط و نوار كاست ،خواندن متن درس با صداي خودش و بعد گوش دادن به صداي خودش . براي اطمينان از تشخيص شنيداري دانش آموزان مي توان ازآزمون خانم دكتر سيف نراقي كه بر اساس آزمون ژوزف و پهن ساخته شده است ،استفاده نمايد.

ه‍ - پرورش دقت
تمام تمرينهايي كه به مناسبتهاي مختلف،قبلاً توصيه شدند،براي پرورش دقت نيز مفيد هستند انجام كارهاي زير نيز مي تواند مفيد باشد: نشان دادن دوتصوير مشابه و پيدا كردن اختلافات جزيي آن * استفاده از كارتهايي كه روي هر كدام يك كلمه نوشته شده به طوري كه روي هر يكي از حروف يا نقطه يادندانه آنكلمه نوشته شده به طوري كه روي هر يكي از حروف يا نقطه يا دندانه ان كلمه جا افتاده باشد ودانش آموز بايد نقص كلمه را بيابد.

مشكلات مربوط به آموزش :
بسياري از دانشآموزان در نوشتن را مالكيت مضاف و مضاف اليه و... دچار مشكل مي شوند وروش زرسريع تر از هرروشي كودكان را به درست نويسي سوق مي دهد. هروقت بعد از تلفظ كلمه شما منتظر كلمه ديگري بوديد با اين ((-ِ)) آن را بنويسيد واگر منتظر كلمه ديگري نبوديد با ((هة يا ه)) آن را بنويسيد يكي ديگر از مشكلات آموزشي نوشتن صداي اٌ مي باشد كه به نظر من بهتراست واژه هايي مثل خوراك و خوش و... راروي كارتهايي نوشته و به تعداد دانش آموزان دراختيار آنها قرار داده و هردانش آموزي كه كلمه استثنايي را ياد گرفت كارتش باد ديگري عوض كند يعني از حافظه بصري آنان استفاده نمود تا علاقمند شوند كه سريع تر اين كلمات استثنايي را فرا گيرند.

نقد وبررسي روش هاي ارزشيابي املا
املا به دو شيوه ارزشيابي مي شود: تصحيح فردي * تصحيح جمعي يا گروهي
تصحيح فردي به دو گروه انجام مي گيردالف)توسط معلم در حضور دانش آموز
ب)توسط معلم بدون حضور دانش آموز *
تصحيح جمعي به سه صورت اجرامي شود

الف)توسط دانش آموزان ازروي تخته يا كتاب*ب)توسط دانش آموزان با تعويض ديكته ها ج) توسط دانش آموزان با تصحيح هر جمله پس از تقرير معلم توصيه مي شود تا پايه سوم ابتدايي حتماً ديكته ها به شيوه فردي درحضور دانش آموزان تصحيح شوند. درديگر پايه ها نيز درصورت داشتن وقت به شيوه فردي وگرنه گاهي به شيوه جمعي تصحيح گردد در هر صورت به دليل عدم اطلاع فراگيران ازضابطه تصحيح املا و جلوگيري ازاشكالات احتمالي وبراي تشخيص نقايص املايي فراگيران ،معلم بايد برتصحيح املاها نظارت كامل داشته باشدونمره اكتسابي دانش آموز را خود تعيين كند. معلم تا جايي، كه امكان دارد خود بايد ديكته ها را به روش فردي و درحضور هريك از فراگيران تصحيح كند. زيرا علاوه بر آن كه از وضعيت املايي فراگيران مطلع مي شود،دانش آموزان نيز بلافاصله به اشتباهات املايي خود پي مي برند و ضمن شنيدن توصيه هاي معلم،شكل صحيح آنها را مي بينند همچنين معلم مي تواند به ثبت اشكالات املايي دانش آموزان درجدول بررسي اشكالات بپردازد ويا در پايين ورقه او اشكالات مورد نظر را ياد داشت كند. درهنگام ارزشيابي املا بايد به نكات زير توجه شود:

از آنجا كه هدف اصلي املا ارزشيابي ازفعاليتهاي معلم وشاگرد به منظور كثيف و رفع اشكالات احتمالي مي باشد بايستي از كارهايي كه موجب يأس و بيزاري دنش آموزان ازدرس املا مي شود پرهيز كرد بنابراين بايد توجه به تأثير منفي كه نمرات پايين بر دانش آموزان ضعيف دارد ازدادن نمرات صفر،1- و... خودداري كردن دراين نوع ديكته ها تنها به ذكر تعداد غلط ها اكتفا كنيد و همواره به آنها اميد دهيد كه با تلاش ،پشتكار،تمرين ودقت قادر به يادگيري خواهند بود. مثلاً در اين نوع ديكته ها بنويسيد 15غلط دارد 20 غلط دارد و....... البته در دفتر شخصي يا دفتر كلاسي كه در دسترس دانش آموزان نيست مي توانيد نمره اورا ثبت كنيد تا مراحل پيشرفت دريجي او مشخص شود گاهي نيز بهتر است كه كلمه هاي عالي متوسط خوب و پايين تر از متوسط استفاده شود. از كشيدن خط روي غلط هاي املايي يا كشيدن خط هاي ممتد زير كلمه ها با خودكار قرمز و نوشتن عبارات وجملاتي ياًس آور خودداري كنيد بلكه زير كلمات به طور معمولي خط بكشيد و شكل صحيح كلمات را در بالاي آن ياد داشت كنيد وبا نوشتن جملاتي اميد بخشي در او روحيه تلاش و پشتكار را ايجاد كنيد.