بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله، تحلیل کاربردی خطای املا و واژه در آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم است. تحلیل خطای زبان آموزان یکی از ابزارهای سنجش کارایی آموزش محسوب میشود تا علاوه بر عیب یابی سیستم آموزشی، به نقاط ضعف زبانآموزان در مهارتهای مختلف پیبرده و باعث بهبود کیفیت آموزش شود. تحلیل خطا در دو شاخه نظری و کاربردی بررسی میشود. در تحلیل نظری، دلیل و نحوه ایجاد خطا در ذهن زبانآموز بررسیمیشود و در تحلیل کاربردی، با بررسی و دسته بندی خطاها، راه حلهای مناسبی از نظر منابع و شیوه های آموزش برای رفع مشکلات زبان آموزان پیشنهاد میشود. برهمین اساس این تحقیق به تحلیل کاربردی خطاهای زبان آموزان مرکز آموزش زبان دانشگاه بینالمللیامامخمینی - ره - میپردازد. در این تحقیق، 100 متن نگارش - انشا و توصیف یک متنتصویری - در دوره عمومی - پایه - به طور تصادفی انتخاب شده اند.
تحلیلدادهها نشان میدهد که پربسامدترین خطا مربوط به واژه و املا است. خطاهای واژگانی به دلیل عدم شناخت و یادگیری نامناسب زبانآموز از زبان دوم و املا بنا به دلایلی مانند: عدم توانایی درکشنیداری، ناتوانی در بازشناختن مصوتها و نیممصوتها و ضعفحافظه دیداری به وجود میآیند. نکته قابل تامل در این تحقیق این است که با وجود آشنایی بیشتر با زبان فارسی - مانند الفبا و واژههای مشترک - زبانآموزان عربزبان که بیشترین تعداد این گروه را تشکیل میدادند، جزو گروههای پرخطا محسوبشدهاند. همچنین گذشته از مطلب یادشده، آمار بالای این خطاها، دور از انتظار و غیر قابل پیشبینی بود. اما بررسی علل پربسامدی این خطاها نشان میدهد که عواملی مانند گزینش محتوی آموزش، درجهبندی مواد آموزشی و آموزش نقش بسزایی در کاهش این خطاها دارند.
.1 مقدمه
تحلیل خطا پیش از این که به عنوان بخشی از زبانشناسی کاربردی مورد توجه قرار بگیرد، از دیر باز به عنوان ابزاری برای عیب یابی سیستم های آموزشی مورد توجه معلمان بوده است. اما امروزه این موضوع مورد توجه زبانشناسی کاربردی است و در دو شاخه نظری و کاربردی به ترتیب به تحلیل نظری خطاهای ذهنی فراگیران، علت و نحوه ی ایجاد خطا و شناسایی و طبقه بندی خطاها می پردازد.
هدف بررسیهای کاربردی، آموزشی است و از نتایج حاصل از تحلیل برای تهیهی مواد آموزشی جدید یا تمرینهای مناسب برای رفع مشکلات موجود زبانآموزان بهره میگیرند. - گلهداری، . - 343 :1387 این پژوهش با بررسی کاربردی خطاهای 100 برگه نوشتاری زبان آموز مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی - ره - به تحلیل پربسامدترین خطاهای گروه مورد مطالعه یعنی خطاهای املا و واژه می پردازد. هر دو مقوله املا و واژه بخشی از مهارت نوشتن هستند که عدم تسلط به هریک از آنها ضعف در این مهارت و در نتیجه ضعف در ارتباط در زبان دوم را موجب می شود.
درست نوشتن کلمات براساس املای درست، نیازمند شناختن قواعد منسجمی از دستور خط فارسی است. املا به تنهایی به شکل درست نوشتن کلمات محدود نمی شود، بلکه شناخت و تسلط بر مجموعه ای از عناصر نحوی، شنیداری و دیداری در تسلط بر املا و درست نوشتن کلمات دخیل هستند. انتخاب واژه مناسب نیز نیازمند شناخت کاربردی واژگان در بافت های حقیقی زبان و شناخت درجه بندی های واژگانی در سطوح مختلف زبان است. این مقاله ابتدا به تحلیل خطا و پیشینه آن اشاره ای دارد و سپس اهمیت آموزش املا و واژه به غیرفارسی زبانان را مورد بررسی قرار داده و در نهایت به تحلیل خطای فراگیران مورد مطالعه می پردازد.
.2 تحلیل خطا و انواع آن
اهمیت خطا به نظر ضیاء حسینی - 99:2011 - این است که تحلیل خطاها پیشرفت و برنامهریزی آموزشی را تسهیل میکند و در نهایت زبانآموزان را قادر میسازد با سرعت بیشتری به سوی معیار مطلوبی از زبان مقصد حرکت کنند. پس از بررسی خطاهای زبانی اهداف متعددی به دست می آید. سریدهار221, 198 - 1،222 به نقل از کشاورز، - 65:2012 اهداف تحلیل خطای کاربردی را اینگونه دسته بندی می کند:
الف. تعیین ترتیب ارائه مطالب زبان مقصد در کتابهای درسی و کلاسها، به این شکل که مطالب دشوار پس از مطالب آسان قرار گیرند.
ب. تعیین درجه نسبی تأکید، توضیح و تمرین مورد نیاز در فهماندن مطالب متفاوت در زبان مقصد.
پ. استفاده از درسها و تمرینهای ترمیمی.
ت. گزینش پرسشها برای آزمودن مهارت زبانآموز.
اولین گام در فرآیند تحلیل خطا، شناسایی و توصیف خطاست. - براون. - 220 :2000 :2 کیپارسکی و بارت1972 - 3در لوفر-دوروکین: - 190 خطاهای زبانی را به دو گروه کلی4 و جزئی 5 تقسیم کردهاند. خطاهای کلی آن دسته از خطاها هستند که در درک پیام زبانی و برقراری ارتباط مشکل ایجاد میکنند ولی خطاهای جزئی مشکلات ساختاری هستند که در ارتباط خللی ایجاد نمیکنند. مثلاً اشتباه در کاربرد صورت مفرد یا جمع واژه از نوع جزئی و کاربرد نادرست کلمات ربط، خطای کلی محسوب میشود.
روشهای متعددی برای تحلیل خطا مورد استفاده قرار میگیرد که در اینجا به دو مورد اشاره میشود. یکی از روشهایی که برای تحلیل خطای زبان آموزان مورد استفاده قرار میگیرد، تقسیم بندی خطاها بر اساس صورت ظاهری خطاست - کوردر: - 1986 که شامل:
الف. حذف:6 برخی از عناصر زبانی حذف می شوند.
ب. افزایش:7 عناصر زبانی که نیازی به آنها نیست به کار میروند.
پ. انتخاب:1 عناصر زبانی نادرست انتخاب می شوند.
ت. ترتیب:2 انتخاب عناصر درست است ولی ترتیب قرار گرفتن آنها نادرست است. در تقسیم بندی دیگری انواع خطاها را به پنج گروه تقسیم میکنند
- تداعی متقابل:7 واژهای در زبان اول برای بیان دو مفهوم متفاوت به کار میرود ولی در زبان دوم هر یک از آن مفاهیم توسط واژهای مجزا بیان می شود و این عامل بروز خطا است.
- هم ریشهی نادرست:8 به دلیل مشابهت آوایی واژهای در زبان اول با زبان دوم، فراگیر به اشتباه آن را برای بیان مفهومی کاملاً متفاوت در زبان دوم به کار میگیرد.
ث. فرهنگی و سبک9 با توجه به رویکرد این مقاله، تعدادی از موارد یادشده که در تحلیل کاربردی خطاهای زبانی مورد استفاده قرار میگیرند، استفاده میشود تا به تحلیل خطای واژه و املای زبان آموزان پرداخته شود.
.3 پیشنیه تحقیق
تاکنون پژوهشهای کمی درباره خطاهای نوشتاری غیرفارسیزبانان، در ایران انجام شده است که در ادامه، به تعدادی از آنها اشاره میشود. ابوالحسنی - 1393 - در پژوهش خود با تمرکز بر خطاهای زبانی زبانآموزان فارسی در حوزه آواها، به بررسی رابطه بین خطاهای تلفظی موجود در گفتار زبانآموزان با خطاهای موجود در نوشتار آنها میپردازد. با تحلیل نتایج، وی به ارتباط دو سویه املا و تلفظ اشاره میکند و پیشنهاد میدهد در آموزش و نگارش کتابهای درسی زبان فارسی به غیر فارسیزبانان، تدریس همزمان تلفظ و نگارش مد نظر قرار گیرد.
خیرآبادی - 1391 - به »تحلیل اشکالات نوشتاری دانشآموزان ایرانی غیرفارسیزبان« میپردازد. به این منظور وی دستنوشتههای دانشآموزان ترکزبان سطح متوسط و پیشرفته را تحلیل می کند و در آخر نتیجه می گیرد که مخاطبان غیر فارسیزبان، مهارت کافی در نوشتن به زبان فارسی را پیدا نمیکنند و این موضوع نشاندهنده ضعف مواد آموزشی است. جعفروندگیگلو - 1391 - با این فرضیه که خطاهای زبانی غیرفارسی زبانان با فارسی زبانان شباهت دارد، پژوهشی با عنوان »بررسی خطاهای فارسیآموزان غیرفارسیزبان در جملات دارای عناصر قطب منفی« انجام می دهد که به صحیح نبودن این فرضیه می رسد.
