بخشی از مقاله
1- طرحهای پياده روی
پياده از گروههای آسيب پذير راه محسوب مي گردند. طراحي نيازهای آنها محتاج به ملاحظات دقيق ايمني، سهولت استفاده و ظرفيت مناسب پياده راههاست.
1-1- پياده رو
به طور کلي ظرفيت پياده راه برابر با 56 عابر پياده در هر دقيقه و در هر مترعرض پياده رو است . برای افزايش راحتي عابر پياده، اين مقدار در سطح سرويس c (سرويس دهي متوسط ) برابر با 28 عابر پياده در دقيقه در هر متر در نظر گرفته مي شود. در مواردی که جريان عابر پياده در دو جهت حرکت نا متعادل باشد,
کاهش 15 درصدی نيز در اين مقدار اعمال مي گردد. علاوه بر اعمال تصحيحات مذکور، عرض موثر پياده راه به واسطه وجود موانع و فاصله گيری تا لبه ساختمانها نيز کاهش مي يابد. فاصله گيری تا لبه ساختمانها معمولا 0.3 متر و وجود موانع مانند نرده و نيمکت و مانند اينها به اندازه 0.3 متر عرض موثر پياده راه را کاهش مي دهند.
بديهي است افزايش عرض پياده راه موجب سطح سرويس بهتری برای عابر پياده مي شود و ضمنا مسافت مورد نياز برای عبور از عرض خيابان را کاهش مي دهد. شايان ذکر است که کاهش عرض سواره رو غالبا بدون آنکه ظرفيت جاده را قرباني کند، قابل دسترسي است ضمن اينکه فوايدی نظير کاهش سرعت ترافيک را نيز در بر دارد.
2-1- خيابانهای عابر پياده
اگر خيابانها صرفا برای رفت وآمد عابر پياده طراحی اصلاح شوند، در آن صورت امکان برخورد با وسايط نقليه کلا از بين می رود . در جاهايی که طرحهای ويژه عابر پياده مقدور يا مطلوب نباشد، ميتوان به انجام کنترلهای فيزيکی برای کاهش سرعت مبادرت ورزيد .
چنانچه دريک خيابان سرعتها پايين نگه داشته شود و حجم ترافيک نيز معتدل گردد، در آن صورت اتوبوسها و عابران پياده به طور موفقيت آميزی خيابان را بين خود تقسيم می کنند و به تبع اين امر ازايجاد حال وهوايی که مانع حرکت آزادانه عابر پياده شود، جلوگيری به عمل می آيد . ساير وسايط نقليه ما نند وسايل حمل کالا نيز در شبانه روز می توانند سهمی از رفت و آمد در خيابان را به خود اختصاص دهند . در ساخت پياده راهها مسايل مربوط به روسازي راه بسيار مهم و قابل توجه است . روسازي پياده راه بايد با مصالح سخت ، پايدار و غير لغزنده انجام گيرد و در مقابل مواد ضد يخ و محلولهاي پاك كننده و مواد شيميايي مقاوم باشد .
روسازي پياده راه بايد متناسب با نيازهاي عملكردي آن انتخاب و طراحي شود . ملاحظاتي از قبيل فراهم بودن مصالح در محل ، مهارت محلي در اجراي آن ، وضعيت اقليمي ، زيبايي و شكل ظاهري و بصرفه بودن نيز بايد مورد توجه قرار گيرد . نوع و تعداد لايه هاي روسازي بستگي به موقعيت و كاربرد پياده راه دارد . در پياده راه هاي با عرض بيشتر از 2.5 متر روسازي شامل يك لايه اساس و پوشش كف است .
در حالي كه در پياده راه هاي با عرض 2.5 متر و كمتر نيازي به اجراي لايه اساس وجود ندارد و مي توان پوشش كف را مستقيما روي زيرسازي بستر اجرا كرد . لايه اساس پياده رو مي تواند از جنس شفته آهكي ، مخلوط رودخانه اي ، قلوه سنگ ، آسفالت يا بتن باشد . رويه پياده راه ممكن است از جنس خاك تثبيت شده ، آسفالت ، بتن ، سنگ ، آجر و موزاييك باشد . پوشش پياده راه با خاك تثبيت شده معمولا در گردشگاهها ، ميدانها و زمينهاي بازي كاربرد دارد . آسفالت در واقع رويه اي مناسب و رايج براي معابر پياده است .
حد اقل ضخامت رويه آسفالتي پياده راه 2 سانتي متر است .رويه بتني را مي توان به صورت دال بتني يا فرش بتني اجرا كرد . فرش موزاييكي يا سيماني از دو قشر رويه و آستر تشكيل شده است كه سطح رويه آن در معرض سايش قرار مي گيرد و بايد داراي مقاومت كافي باشد . پوشش آجري در معابر كم تردد مورد استفاده قرار مي گيرد و به دو روش آجر چيني روي ملات و آجرچيني روي ماسه امكان پذير است .
آجر چيني روي ملات مستلزم زير سازي مقاوم و محكم از بتن وهمچنين تعبيه درز انبساط است. در آجرچيني روي ماسه بايد خاك بستر مقاومت خوبي داشته باشد ،
چرا كه در غير اينصورت ايجاد اساس بتني ضروري خواهد بود . پوشش سنگي عمدتا براي استفاده از فضاهاي عمومي سر پوشيده است . سنگ مصرفي در پياده سازي بايد زبر ، محكم ، بدون رگه و مقاوم در برابر عوامل جوي و يخبندان باشد.
درزهاي اجرايي و انبساطي بايد حداكثر به عرض 13 ميلي متر و مواد پر كننده آن نيز حتي الامكان همسطح پياده رو باشد .
تعداد درزها بايد در حداقل ممكن نگاه داشته شود و حتي المقدور از كاربرد قطعه هاي پيش ساخته روسازي به صورت مستقل و بدون اتصال با قطعات مجاور پرهيز شود .
به هر حال نوع و جنس رويه بايد به گونه اي انتخاب شود كه داراي سهولت اجرا و همچنين مرمت و نگهداري آتي باشد . پوشش سطح پياده رو از نظر جذب اشعه خورشيد نيز بايد متناسب با شرايط اقليمي منطقه باشد .
در مناطق گرمسيري پوشش كف به رنگ روشن است و بخش عمده اشعه را منعكس مي كند و در مناطق سرد سيري پوششهاي تيره رنگ و جاذب اشعه مفيد تر خواهد بود .
3-1- گذرگاههای عرضی پياده
گذرگاههای عرضی پياده بايد در نقاطی مکان يابی شوند که مورد نياز عابر پياده برای طی عرض خيابان به صورت ايمن باشد .گرچه اين نکته مبرهن است،ولی هميشه دست يافتنی نيست .
علت اين امر آن است که يک حداقل فاصله ايمنی بين گذرگاه های عرضی پياده تا تقاطع های جانب و خروجی ميدان ها بايد در نظر گرفته شود, تا رانندگان بتوانند از توقف ايمن مطمئن شوند.
گاهی از اوقات می توان اين محدوديت را با ممنوعيت انجام حرکت های گردشی از يک راه جانبی يا با يک طرفه کردن آن از سمت تقاطع مربوطه برطرف ساخت. به بيان واضح تر, گذر گاه عرضی پياده بايستی از يک فاصلة مشخصی, قابل رويت رانندگان باشد.
شرايط رويت پذيری برای انواع گذرگاه های عرضی پياده با توجه به سرعت مجاز خيابان ها تعيين ميگردد و برابر استاندارد های اروپايی به شرح زير است:
سرعت رويکرد 85% (کيلومتر در ساعت) 40 48 56 64 72
حداقل مطلوب رؤيت پذيری (متر) 50 65 80 100 125
حداقل مطلق رؤيت پذيری (متر) 40 50 65 80 95
به هر حال اطلاعاتی که برای مکان يابی و طراحی يک گذرگاه عرضی پياده مورد نياز است, بر اساس ارزيابی های مکانی تنظيم می شود و به طور نمونه می تواند به شرح زير باشد:
- جريان ترافيک عابر پياده,
- مدت زمان طی عرض خيابان, به علاوة مدت زمان تأخير پيش از آن,
- جريان ترافيک وسايل نقليه,
- سرعت های وسايل نقليه,
- سوابق تصادفات,
- کاربری زمينهای اطراف,
- نقشة فيزيکی راه به انضمام تقاطع های اطراف,
- هرگونه محدوديت قابل رويت برای وسايل نقليه و عابران پياده نظير پارکينگ حاشيه ای،
- ساير ويژگيهای راه نظير روشنايی، روسازی، ايستگاههای اتوبوس و پارکينگ.
نتيجه ارزيابي مکاني بر مبنای اطلاعات پيش گفته، منجر به طراحی گذرگاههايي خواهد شد که موجب ارتقای ايمني و در نتيجه ترغيب پياده روی مي شود. پس از آن يک چارچوب ارزيابي مي تواند برای تعيين نوع گذرگاه عرضي پياده مقتضي به کار گرفته شود. در ذيل انواع گوناگون گذرگاههای عرضي عابر پياده شرح داده مي شوند :
1-3-1- گذرگاه به شيوه جزيره جان پناه
جزيره های جان پناه غالبا ارزان ترين راه هستند. جزاير جان پناه وسط خيابان در برخي از موارد به لحاظ محدود کردن عرض جاده موجب ايجاد محدوديت هايي برای ترافيک مي گردند. حد اقل مطلق عرض جان پناه 1.2 متر تعيين شده است ولي هر کسي که تا به حال کالسکه بچه ای را به جلو برده باشد، مي فهمد که واقعا اين مقدار کافي نيست.
2-3-1- گذرگاه به شيوه طرحهاي آرم سازی ترافيک
پيش آمدگي پياده رو به سمت سواره رو و برجسته کردن محل عبور عرضي پياده، از شيوه های رايج طرحهای آرم سازی ترافيک است.طرحهای آرم سازی ترافيک به اين لحاظ مفيدند که هم سرعتهای وسايط نقليه را به نفع عابر پياده پايين نگه مي دارند و هم جاده ای را که عابر پياده عرض آن را طي مي کند, باريک ميسازند و فاصله پياده روی را کم مي کنند.
3-3-1- گذرگاه گورخری
هنگامي که رانندگان عابران پياده را بر روی گذرگاههای گورخری ( گذرگاه راه راه ) مي بينند, موظف اند به منظور عبور پيادگان توقف کنند . لذا عابران در زماني که سرعت وسايط نقليه پايين است، از حق تقدم عبور استفاده مي کنند. بههمين خاطر توصيه شده است که گذرگاههای گورخری در خيابانهايي که سرعت مجاز در آنها 55 کيلومتر در ساعت يا بيشتر است, به کار گرفته نشوند. چون در اين صورت عابران پياده اطمينان کافي برای استفاده از حق تقدم نخواهند داشت.
نکته ديگر اين است که گذرگاه گورخری در صورتي که حجم ترافيک وسايل نقليه و حجم عابر پياده هر دو سنگين باشند, موجب تاخير بيش از اندازه برای وسايل نقليه مي شود و در آن صورت گزينه مناسبي برای عبور عرضي عابر پياده نخواهد بود.
4-3-1- گذرگاه پليکان
چنانچه حجم ترافيک وسايط نقليه و حجم عابران پياده هر دو سنگين باشد, از گذرگاه پليکان (گذرگاه چراغ دار ) استفاده مي شود . معمولا چون در اين حالت تردد وسايط نقليه در حداشباع است, لذا اولويت حق عبور به وسايط نقليه و عابران پياده به نوبت و با استفاده از چراغ راهنمايي داده مي شود.
اولويت عبور در اين سيستم را مدت زمان تقدم وسيله نقليه که بين 20 الي 60 ثانيه است، تعيين مي کند. مدت زمان تقدم وسيله نقليه عبارت است از حداکثر مدت زماني که پس از به کار افتادن دکمه فشاري به وسيله عابر پياده نگه داشته مي شود تا وسايط نقليه کماکان به اولويت عبور خود ادامه دهند.
مدت زمان عبور عابر پياده نيز ثابت در نظر گرفته مي شود و مقدار آن با توجه به عرض جاده تنظيم مي شود تا عابران پياده زمان لازم را براي طي آن داشته باشند.
5-3-1- گذرگاه پافن
گذرگاه پافن نوع ارتقا يافته اي از گذرگاه پليکان است که به صورت هوشمند عمل مي کند . در اين نوع گذرگاه شناسگرهايي در سطح سواره رو و سطح پياده روی مقابل آن نصب مي شود. شناسگر نصب شده در پياده رو در صورت نبود عابر پياده، از به کار افتادن فاز غير ضروری عابر پياده در سيستم جلوگيری مي کند.شناسگر نصب شده در سطح سواره رو نيزدر صورت وجود عابر پياده – اعم از افراد مسن يا معلول – در سطح گذرگاه، به تداوم مدت زمان تمام قرمز ادامه مي دهد.
6-3-1- گذرگاه توکان
گذرگاه توکان همان گذرگاه پافن است با اين تفاوت که هم عابر پياده و هم دوچرخه سوار به صورت توام از آن استفاده مي کنند . سطح گذرگاه توکان عملا به 2 قسمت تقسيم مي شود که نيمي از آن برای عابر پياده و نيم ديگر برای عبور دوچرخه سوار مورداستفاده قرار مي گيرد .
7-3-1- گذرگاه منقسم
مزيت گذرگاه منقسم، کاهش فاصله پياده روی عابر برای طي عرض خيابان است. اين نوع گذرگاه برای راههای دوطرفه با عرض بيشتر از 15 مترتوصيه شده است . ولي در بعضي از موارد با عرض پايين تر – و حتي برابر با 11 متر – نيز خالي از فايده نيست .
گذرگاه منقسم مي تواند به صورت غير يکسره باشد و با حالت راستگرد طراحي شود تا عابر پياده اي که در جزيره مرکزی منتظر عبور از نيمه دوم خيابان است، هميشه رو به جهت ترافيک مخالف داشته باشد. جزيره مرکزی معمولا به نرده ايمني مجهز مي گردد و حد اقل عرض آن نيز 3 متر در نظر گرفته شده که معمولا دست يافتني نيست.
8-3-1- گذرگاه به شيوه ساير کنترل کننده های چراغ دار
علاوه بر گذرگاههای چراغداری که پيش تر شرح داده شدند, معمولا ساير کنترل کننده هايي که با چراغ راهنمايي عمل مي کنند نيز تسهيلات لازم را براي تامين مدت زمان کافي طي کردن عرض خيابان برای عابر پياده ارائه مي کنند.
از ميان روشهای معمول در اين زمينه مي توان به يک سيستم کنترل ترافيک شهری اشاره کرد که گذرگاههای پليکان را نيز شامل گردد .
همچنين يک تقاطع کنترل شده مي تواند گذرگاههای پليکان همجوار را به خود متصل کند . در اينگونه موارد، اين سيستمها فاز عابر پياده مورد نياز را از قبل تنظيم مي کنند.
در بسياری از کشورها، از گذرگاههای پليکان و مشابه آن که عمدتا در کشورهای اروپايي کاربرد دارند, کمتر استفاده مي شود و معمولا در شرايط تقاطعهای کنترل شده با چراغ راهنمايي به ارائه تسهيلات برای عبور عرضي عابر پياده مي پردازند.
در برخی از کشورها مانند آمريکا، قانونی مانند قانون گردش براست اجرا مي شود که بر اساس آن راننده ای که گردش براست مي کند, بايد حق تقدم را به عابران پياده ای که در حال عبور از عرض خيابان مجاور هستند واگذار کند . لذا بعضا از طراحی فاز جداگانه برای عابران پياده, پرهيز مي گردد و حتی ممکن است بر جزاير جان پناه هم نيازی نباشد .
