بخشی از مقاله
مقايسه روابط خطي و غير خطي بين متغيرهاي حسابداري و بازده سهام در شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چكيده
تحقيقات زيادي رابطه خطی بين متغيرهاي حسابداري را مورد بررسي قرار داده اند. ولي تعداد تحقيقاتي كه به بررسي روابط غير خطي اين متغيرها بپردازند، اندك است. به همين دليل، هدف از تحقيق حاضر تعيين اين مورد مي باشد. به همين منظور تعداد 85 شركت از بين شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال هاي 1379 تا 1383 انتخاب شدند. متغيرهاي مستقل اين تحقيق سود خالص، سود عملياتي و جريانات نقدي عملياتي و متغیر وابسته بازده
سالانه سهام می باشد. برای حذف اثر اندازه شرکت، کل دارایی ها به عنوان متغیر کنترل در نظر گرفته شد. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه روابط غير خطي درجه سوم بين متغيرهاي تحقيق قوي تر از روابط خطي يا غيرخطي درجه دوم مي باشد.
واژه های کلیدی: بازده سهام، روابط خطی، روابط غیر خطی درجه دوم، روابط غیر
خطی درجه سوم.
مقدمه
حسابداری به عنوان یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی در بازارهای اوراق بهادار محسوب می شود. در تئوری بازار کارای اوراق بهادار، نقش حسابداری به گونه ای است که با سایر منابع اطلاعاتی نظیر وسایل ارتباط جمعی، تحلیل گران مالی و حتی خود قیمت های بازار رقابت می کند.
به دلیل وجود عدم تقارن اطلاعاتی میان مالکان و مدیران می توان حسابداری
را به عنوان مکانیزمی جهت انتقال اطلاعات مربوط و مفید از درون سازمان به بیرون از آن تعریف نمود، که نتیجه آن اتخاذ تصمیات بهتر توسط سرمایه گذاران می باشد. این امر یعنی اخذ تصمیمات بهتر باعث بهبود عملکرد بازارهای اوراق بهادار و در نهایت منجر به افزایش رفاه کل جامعه می گردد.
تا کنون تحقیقات زیادی، اعم از داخلی و خارجی، رابطه بین متغیرهای مختلف حسابداری را مورد بررسی قرار داده اند. با انجام این تحقیقات می توان به اهمیت حسابداری و اطلاعات حاصل از این فرایند پی برد. به عبارت بهتر، اگر رابطه ای بین متغیرهای پیشگفته وجود داشته باشد حسابداری و اطلاعات حاصل از آن مفید و در غیر این صورت فاقد ارزش است. با این حال، تعداد تحقیقاتی که به بررسی روابط غیر خطی بین این متغیرها بپردازند، اندک می باشد. تحقیق حاضر به دنبال این موضوع، یعنی بررسی و مقایسه روابط خطی و غیر خطی بین این متغیرها می باشد.
اهداف و فرضيه هاي تحقيق
در ابتدای هر تحقیقی لازم است تعریف جامع و روشنی از مساله مورد نظر ارائه گردد تا با شناخت و درک دقیق، روش تحقیق مناسبی انتخاب شده و کار تحقیقی شایسته و مطلوبی صورت گیرد.
هدف اصلي و اوليه تحقيق حاضر، تعيين و مقايسه روابط خطي و غير خطي موجود بين متغيرهاي مستقل و وابسته مورد نظر، بعد از تعدیل جهت حذف اثر متغیر کنترل، است. با تعيين اين دو نوع رابطه مشخص مي گردد كه روابط خطي بين اين متغيرها قوي تر است يا روابط غير خ
طي. براي رسيدن به اين هدف فرضيه هاي تحقيق حاضر در جهار فرضيه به شرح زير طراحي شدند:
فرضيه 1) بين تغييرات سود خالص، سود عملياتي و جريانات نقدي عملياتي و تغييرات بازده سالانه سهام ارتباط خطي وجود دارد.
فرضيه 2) بين تغييرات سود خالص، سود عملياتي و جريانات نقدي عملياتي و تغييرات بازده سالانه سهام ارتباط غيرخطي درجه دوم يا سوم وجود دارد.
فرضيه 3) ارتباط خطي بين متغيرها قوي تر از ارتباط غير خطي درجه دوم يا سوم بين آنها مي باشد.
فرضيه 4) ارتباط غير خطي درجه دوم يا درجه سوم بين متغيرها قوي تر از ارتباط خطي بين آنها مي باشد.
پيشينه تحقيق
در این زمینه که آیا حسابداری در عمل نیز یک منبع اطلاعاتی مهم محسوب می شود یا نه، تحقیقات زیادی انجام شده است.
اولین تحقیقی که در آن به اهمیت اطلاعات حسابداری اشاره شده است، تحقیق بال و براون می باشد. بال و براون در سال 1968، به بررسی ارتباط بین سود سالانه و قیمت سهام پرداختند. نتیجه تحقیق آنها نشان داد که تغییرات سود سالانه و تغییرات قیمت سهام با یکدیگر
مرتبطند و در نتیجه می توان گفت که حسابداری و اطلاعات حاصل از آن ارزشمند هستند و می توانند در تصمیم گیری های اقتصادی مفید واقع شوند.
برد و دي نيز در سال 1989، به بررسي"نقش سود حسابداري و جريانات نقدي حاصل از عمليات در توضيح بازده سهام" پرداختند. آنها محتواي اطلاعاتي صورت جريان هاي نقدي را مورد بررسي قرار دادند و بررسي نمودند که کداميک از دو متغير سود حسابداري و جريانات نقدي
حاصل از عمليات، بهتر مي تواند بازده سهام را توضيح دهد. آنها نتيجه گرفتند که تاثير سود حسابداري بيشتر از جريان هاي نقدي عملياتي است. آنها در اين رابطه توضيح مي دهند که افراد به سود حسابداري بر مبناي تاريخي عادت کرده اند.
بارلر و ليوانت در سال 1990، در تحقيقي تحت عنوان "محتواي اطلاعاتي نسبت هاي صورت گردش وجوه نقد" به بررسي محتواي افزاينده اطلاعاتي نسبت هاي صورت گردش وجوه نقد نسبت به محتواي اطلاعاتي نسبت هاي حاصل از سود و زيان و ترازنامه پرداختند. آنها با بررسي ارتباط بين اين نسبت ها با بازده سهام به اين نتيجه رسيدند که نسبت هاي مبتني بر اطلاعات صورت وجوه نقد در اغلب سال هاي مورد بررسي آنها داراي محتواي افزاينده اطلاعاتي است. همچنين به اين نتيجه رسيدند که نسبت هاي مالي صورت وجوه در مقايسه با نسبت هاي مالي صورت سود و زيان و ترازنامه همبستگي و ارتباط بيشتري با بازده سهام دارد.
استون، هريس و اولسون در سال 1992، به بررسي "ارتباط بين سود حسابداري و بازده سهام" پرداختند. اين تحقيق در مورد شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار نيويورک براي دوره زماني 1968 تا 1986 انجام شد. آنان در اين تحقيق، ارتباط بين بازده سهام و سود حسابداري را با اين فرض مورد بررسي قرار دادند که با افزايش دوره هاي زماني، ميزان همبستگي اين دو متغير نيز افزايش مي يابد. آنها چنين فرض کردند که اگر دوره هاي زماني افزايش يابد، م
يزان اشتباهات کاهش پيدا کرده و سود دقيق و واقعي شرکت را مي توان محاسبه کرد. آنها از دوره هاي زماني يک تا ده ساله استفاده کردند. ولي بايد به اين نکته توجه داشت که تنها براي کل عمر يک مؤسسه مي توان سود حسابداري دقيق و بدون اشتباه محاسبه کرد. آنان سودهاي يکساله و دوره هاي زماني بيش از يکسال را به عنوان سودهاي ميان دست آيد.
متغير مستقل تحقيق آنها، EPS/P0 بود و نتايج حاصل از آن نشان داد که در دوره هاي زماني طولاني تر، همبستگي بين دو متغير افزايش مي بابد و سود ميزان بيشتري از بازده را تبيين مي کند.
در زمینه بررسی روابط غیر خطی بین متغیرها، تحقیقات اندکی انجام شده است. یافته های حاصل از تحقیقات برخی محققان از جمله مرامور و کاستا (1992) و همچنین مرامور و پاهور (1998) برخلاف فرض اغلب محققان قبل از خود که بیان می داشتند بازده سهام به صورت خطی با متغیرهای مالی در ارتباط است، وجود یک رابطه غیر خطی را تایید نمودند.
عمران و رجب (2004)، نیز در تحقیقی در مورد شرکت های مصری تحت عنوان "مقایسه رابطه خطی و غیر خطی نسبت های مالی و بازده سهام" به این نتیجه رسیدند که علاوه بر وجود رابطه خطی بین نسبت های مالی و بازده سهام، رابطه غیر خطی نیز بین آنها برقرار است.
مک میلیان (2001)، در تحقیق خود نشان داد که بین بازده سهام و متغیرها رابطه غیر خطی وجود دارد که می توان بر اساس مدل های لگاریتمی آن را به معاملات خطی ساده تبدیل نمود. متغیرهایی که در تحقیق وی مد نظر بود، نرخ بهره و معیارهای خروجی ارزیابی عملکرد، مانند سود، بازده حقوق صاحبان سهام و بازده دارائی ها بودند.
در ایران نیز در این زمینه یعنی بررسی ارتباط بین متغیرهای حسابداری با بازده یا قیمت سهام تحقیقات زیادی انجام شده است که در ادامه به برخی از آنها ،به صورت اجمالی، اشاره می شود.
محمد مهدي ياوري(1375)، در تحقيقي تحت عنوان"توانايي سود عملياتي،
خالص و جامع در توضيح بازده سهام" و انتخاب نمونه اي 30 تايي طي سال هاي 1370 تا 1374 از بين شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به بررسي ميزان مفيد بودن اين سه متغير در توضيح پس مانده هاي بازده سهام پرداخت. وي به اين نتيجه رسيد که سود خالص به عنوان معياري که سود و زيان هاي غير عملياتي را نيز در برمی گيرد، به عنوان يک متغير توضيحي از توانايي توضيح بالاتري نسبت به دو متغير ديگر برخوردار است و پس از آن سود جامع قدرت توضيحي بالاتري نسبت به سود عملياتي دارد و توان توضيحي سود عملياتي دو متغير ديگر پايين تر است.
قدرت ا... برزگر نيز در سال 1378 در تحقيقي تحت عنوان "بررسي تحليلي تاثير اجزاء نقدي و تعهدي سود عملياتي در پيش بيني سود هاي آتي شرکتهاي پذيزفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" به بررسي ماهيت اطلاعات اجزاي تعهدي و نقدي سود عملياتي پرداخت که در پيش بيني قدرت سودآوري و ارزيابي کيفيت و اعتبار سود از اهميت زيادي برخوردار است.
نتايج تحقيق وي نشان داد که جزء تعهدي و نقدي سود عملياتي هر يک به تنهايي براي پيش بيني سودهاي عملياتي نقدي مفيد نيستند، اما اين اجزاء توأما براي پيش بيني سودهاي عملياتي آتي مفيد بوده و از محتواي اطلاعاتي نسبت به تک تک اجزاء برخوردار هستند. همچنين، بررسي هاي انجام شده در تحقيق وي بيانگر اين مطلب بود كه اجزاي نقدي و تعهدي سود تواما نسبت به سود عملياتي براي پيش بيني برتري ندارند و ضمنا تاثير جزء نقدي نسبت به جزء تعهدي در پيش بيني سودهاي آتي بيشتر نيست.
بابائیان در سال 1379 به بررسی "ارتباط بین تغییرات اقلام تشکیل دهنده ترازنامه و تغییرات بازده سهام" پرداخته است. نتایج حاصل از تحقیق وی نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد ارتباط معنی داری بین تغییرات نرخ بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1372 تا 1377 و تغییرات اقلام ترازنامه
وجود ندارد. لازم به ذکر است که اقلام ترازنامه که به عنوان متغیر مستقل انتخاب شدند عبارت از تغییرات دارائی های جاری، تغییرات دارائی های بلندمدت، تغییرات بدهی های جاری، تغییرات بدهی های بلندمدت و تغییرات ارزش ویژه بودند.
علی پناهی (1380)، به بررسی "ارتباط بین تغییرات اقلام تشکیل دهنده صورت سود (زیان) و تغییرات بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" پرداخت. وی با انتخاب نمونه 53 تایی و دوره زمانی 1372 تا 1377 به این نتیجه رسید که در سال 72 رابطه معناداری بین متغیرها وجود ندارد ولی در سالهای 73 تا 77 این رابطه قوی تر است.
ظریف فرد و ناظمی (1383)، در تحقیقی تحت عنوان "نقش سود حسابداری و جریان های نقدی در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" با در نظر گرفتن سه متغیر اقلام تعهدی، اندازه شرکت ها و نوع صنعت به بررسی رابطه بین سود و جریان های نقدی در سنجش و ارزیابی عملکرد شرکت ها پرداختند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سود حسابداری نسبت به جریان های نقدی (اعم از خالص جریان های نقدی و جریان های نقدی حاصل از عملیات) توان بیشتری در سنجش و ارزیابی عملکرد شرکت ها دارد. همچنین آنها نشان دادند که هرچه میزان قدر مطلق اقلام تعهدی بالاتر باشد، توان جریان های نقدی نسبت به سود کاهش می یابد. همچنین محققان به این یافته رسیدند که با ورود اندازه شرکت به مدل روابط بین سود و جریان های نقدی با بازده تحت تاثیر قرار می گیرد و با افزایش اندازه، توان سود نسبت به جریان های نقدی کاهش می یابد. در آن تحقیق، ازش بازار شرکت ها به عنوان اندازه شرکت در نظر گرفته شده بود.
دوستیان نیز در سال 1385 در تحقیقی تحت عنوان "مقایسه ارتباط تغییرات سود خالص و تغییرات جریان های نقدی عملیاتی با تغییرات بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" به این نتیجه رسید که فقط متغیر سود خالص با بازده سهام رابطه دارد. هرچند این رابطه نیز بسیار ضعیف است.
مهتدی (1385) نیز در تحقیقی تحت عنوان "ارزیابی تجربی ارتباط متغیرهای حسابداری با قیمت سهام در پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" به بررسی رابطه بین جریان های نقدی عملیاتی، سود عملیاتی، سود سهام و سود انباشته با قیمت سهام پرداختند. نتایج حاصله بیانگر وجود رابطه معنادار بین متغیرهای مستقل مورد نظر با قیمت سهام بود. همچنین سود سهام دارای بیشترین رابطه و سود انباشته دارای کمترین رابطه
با قیمت سهام بودند.
در زمینه بررسی روابط غیر خطی بین متغیرهای حسابداری در ایران تحقیقات زیادی انجام نشده است. با بررسی های به عمل آمده فقط یک مورد مشاهده شد و آن، تحقیق کرمی و همکاران در سال 1385 می باشد. آنها در تحقیق خود تحت عنوان "بررسی روابط خطی و غیر خطی بین نسبت های مالی و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران " و با در نظر گرفتن نسبت های بدهی، سودآوری و بازار به عنوان متغیرهای مستقل به این نتیجه رسیدند که رابطه خطی و غیر خطی بین متغیرهای تحقیق وجود دارد ولی شدت این رابطه قوی نبوده و نمی تواند قابل اتکاء باشد و متغیرها نمی توانند بیش از 50 درصد تغییرات بازده سهام را توضیح دهند.
روش تحقيق
در تحقیق حاضر، روش تحقیق از نوع همبستگی است، زیرا در آن به بررسی وجود رابطه همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته پرداخته می شود.
جامعه و نمونه آماری
از آنجائی که دسترسی به اطلاعات مورد نیاز جهت تحقیق، شرط اساسی هر تحقیقی است و این اطلاعات برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از نرم افزارهای موجود در دسترس است؛ جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. همچنین از آنجائی که دوره زمانی این تحقیق 1379 تا 1383 است و تغییرات متغیرهای مورد نظر طی این سالها مد نظر می باشد، باید حد اکثر تا تاریخ 29/12/77، نام شرکت در فهرست تابلو بورس درج شده باشد. با توجه به بررسی
های به عمل آمده جامعه آماری تحقيق حاضر 282 شرکت می باشد.
از جامعه آماری فوق، کلیه شرکت هایی که دارای ویژگی های زیر بودند به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند:
1. دارای سال مالی منتهی به 29/12 باشند.
2. طی سال های 1379 تا 1383 سال مالی خود را تغییر نداده باشند.
3. در طی دوره های مورد مطالعه توقف عملیات نداشته باشند.
4. جزء شرکت های سرمایه گذاری نباشند.
5. تمامی اطلاعات مرتبط با متغیرهای تحقیق برای آن ها در دسترس باشد.
با توجه به موارد فوق تعداد نمونه این تحقیق85 شركت مي باشد.
روش جمع آوري و تجزيه و تحليل داده ها
تمام اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق از نوع اطلاعات ثانویه می باشد، چون از صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس و نرم افزارهای موجود شامل نرم افزارهای دنا سهم و تدبیر پرداز بدست آمده اند.
متغيرهاي تحقيق حاضر به طور كلي سه دسته و شامل متغيرهاي مستقل، متغير وابسته و متغير كنترل مي باشند.
متغيرهاي مستقل سه تا و شامل سود خالص، سود عملياتي و جريانات نقدي عملياتي مي باشند.
متغير وابسته، بازده کل سالانه سهام می باشد و منظور از آن، تغییرات قیمت اول دوره و آخر دوره سهام بعلاوه سایر عایدات ناشی از خرید سهم مانند مزایای ناشی از حق تقدم، سهام جایزه و سود نقدی سهام، تقسیم بر قیمت سهام در اول دوره می باشد. از آنجائي كه بورس اوراق بهادار تهران سالانه ميزان بازده را براي كليه شركت هاي پذيرفته شده در آن محاسبه مي كند، رقم مذكور بدون انجام محاسبات اضافي از نرم افزارهاي موجود استخراج شده است.
و بالاخره، متغير كنترل تحقيق حاضر كل دارائي هاي شركت مي باشد كه به منظور حذف اثر اين متغير، متغيرهاي مورد مطالعه، اعم از مستقل و وابسته، به كل دارائي هاي شركت در هر سال تقسيم مي شوند.
براي جمع آوري داده هاي فوق الذکر، از نرم افزارهاي تدبيرپرداز و دنا سهام و براي تجزيه و تحليل فرضيه هاي آماري نيز از نرم افزار SPSS استفاده شده است. فرمول ها
ی رگرسیون خطی، غیر خطی درجه دوم و درجه سوم، که در این تحقیق برای آزمون فرضیات استفاده می شود، به ترتیب به قرار زیرند:
یافته های تحقیق
برای بررسی فرضیه اول تحقیق، یعنی وجود رابطه خطی بین متغیرهای مورد نظر، به این دلیل که داده ها کمی بوده و از توزیع نرمال پیروی می کنند ، از ضریب هم
بستگی پیرسون استفاده شده است .
شکل ریاضی مربوط به این فرضیه به صورت زیر است :
جدول شماره1 ضرایب همبستگی بدست آمده از آزمون های رگرسیون برای بررسی وجود رابطه خطی بین متغیرهای تحقیق را نشان می دهد:
جدول شماره 1- نتایج حاصل از بررسی رابطه خطی بین متغیرهای مورد مطالعه
تغییرات جریانات نقدی عملیاتی تغییرات سود عملیاتی تغییرات سود خالص
تغییرات بازده سهام مقدار ضریب همبستگی 0.033 -0.132 -0.022
سطح معنی داری(دو سویه) 0.765 0.229 0.844
تعداد 85 85 85
با توجه به سطح معنی داری بدست آمده برای ضرایب همبستگی بین متغیر وابسته و متغیر های مستقل، از آنجا که مقدار سطح معنی داری از مقدار 0.05 بیشتر است ، شواهد قوی برای رد فرض صفر وجود نداشته و فرض صفر در سطح اطمینان 95% مورد پذیرش قرار می گیرد. بنابراین می توان گفت شاخص ها مستقل از یکدیگر هستند. بنابراین در سطح اطمینان 95% فرضیه اول تحقیق رد خواهد شد .
ولی بررسی های بیشتر نشان داد که در سطح 50 درصد هر سه این متغیرها با بازده سهام رابطه دارند و فرضیه فوق در سطح اطمینان 50 درصد پذیرفته خوا
هد شد و در ضمن رابطه بین جریانهای نقدی عملیاتی با بازده سالانه سهام از دو متغیر دیگر بیشتر است. علت اینکه نتایج برخی از تحقیقات پیشین (برای نمونه دوستیان در سال 1385 و ظریف فرد و ناظمی در سال1383) بیانگر رابطه قویتر بین سود خالص و بازده سهام، نسبت به جریان های نقدی، بود را می توان در دوره زمانی متفاوت این تحقیقات و نیز اثر متغیر کنترل جستجو کرد.
از آنجائیکه بورس اوراق بهادار در سال های 84 و 85 دچار رکودی بود که شروع آن در سال 83 بوده است، به نظر می رسد که داده های سال 83 بر نتیجه حاصل از تحقیق اثر گذاشته باشد. به همین دلیل آزمون فوق برای هر سال به طور جداگانه نیز انجام شد که در ادامه نتایج حاصله ارائه می گردد.
بررسی رابطه خطی بین متغیر های مستقل با متغیر وابسته به تفکیک سال
نتایج بدست آمده برای سالهای 79 تا 83 به صورت منفک به طور خلاصه در جدول شماره2 ارائه شده است :
جدول شماره2- نتایج حاصل از بررسی روابط خطی بین متغیرها به تفکیک سال
متغیر وابسته سال ضریب تعیین ضریب تعیین تعدیل شده
آماره فیشر سطح معنی داری سطح اطمینان متغیر مستقل مقدار ضریب رگرسیون آماره t سطح معنی داری
تغییرات بازده 79 0.407 0.387 20.374 0.000 99% تغییرات جریانات نقدی عملیاتی 1.434 7.788 0.000
تغییرات سود عملیاتی 0.168 0.584 0.561
تغییرات سود خالص 0.241 0.711 0.479
80 0.450 0.432 24.297 0.000 99% تغییرات جریانات نقدی عملیاتی 1.256 8.2895 0.000
تغییرات سود عملیاتی -0.037 -0.211 0.833
تغییرات سود خالص -0.188 -0.491 0.624
81 0.078 0.047 2.504 0.064 93.574% تغییرات جریان
ات نقدی عملیاتی 0.000 0.485 0.629
تغییرات سود عملیاتی -0.001 -1.774 0.079
تغییرات سود خالص 0.000 -1.917 0.058
82 0.049 0.017 1.532 0.212 78.828% تغییرات جریانات نقدی عملیاتی 0.000 0.114 0.910
تغییرات سود عملیاتی -0.002 -1.568 0.120
تغییرات سود خالص 0.000 1.649 0.103
83 0.038 0.005 1.163 0.328 67.170% تغییرات جریانات نقدی عملیاتی 0.001 1.616 0.110
تغییرات سود عملیاتی 0.002 0.850 0.397
تغییرات سود خالص -0.002 -0.991 0.324
با توجه به این جدول، در بین سال های 79 تا 83 ، رگرسیون های گرفته شده برای متغیر وابسته در قبال متغیر های مستقل نشان می دهد که در سالهای 79 و 80 رگرسیون گرفته شده در سطح اطمینان 99% معنی دار بوده که البته قویترین عامل پیش بینی در این دو سال متغیر جریانات نقدی عملیاتی بوده است، در سایر سالها، رگرسیون بدست آمده در سطوح پایینتر سطح اطمینان معنی دار بوده است ، در سال 81 در سطح اطمینان 93% ، در سال 82 در سطح اطمینان 78% و در سال 83 در سطح اطمینان 67% معنی دار بوده است. در بین سال های مورد بررسی، در سال 83 متغیر های مستقل کمترین قدرت پیش بینی کنندگی را برای متغیر وابسته داشته اند. همانطور که قبلانیز بیان شد، علت اینکه در سال 83 قدرت توضیح دهندگی متغیر های مستقل در رابطه با بازده سهام کمتر از سال های قبل است را می توان در رکودی دانست که از این سال در بورس اوراق بهادار تهران پدیدار و تا سال 85 ادامه یافت.
از آنجائیکه با در نظر گرفتن دوره پنج ساله در سطح 95 درصد و حتی در سطوح پایین تر تا 50 درصد نیز فرضیه اول رد شد، رابطه خطی موجود بین متغیرهای مست
قل و متغیر وابسته وجود دارد ولی ضعیف است.
برای بررسی روابط غیر خطی بین متغیر های مستقل و متغیر وابسته از دو رگرسیون درجه دوم و رگرسیون درجه سوم استفاده شد. نتایج حاصل آن به طور خلاصه در جدول شماره3 ارائه شده است:
جدول شماره3- نتایج حاصل از بررسی روابط غیر خطی بین متغیرهای تحقیق
متغیر وابسته متغیر مستقل نوع رگرسیون ضریب تعیین آمار فیشر سطح معنی داری ضرایب رگرسیون
b1 b2 b3
تغییرات بازده تغییرات جریانات نقدی عملیاتی رگرسیون خطی 0.010 0.851 0.359 0.000
رگرسیون درجه دوم 0.028 1.210 0.304 0.001 -0.006
رگرسیون درجه سوم 0.039 1.122 0.345 0.000 -0.014 0.093
تغییرات سود عملیاتی رگرسیون خطی 0.021 1.811 0.182 -0.001
رگرسیون درجه دوم 0.041 1.755 0.179 0.000 0.015
رگرسیون درجه سوم 0.042 1.184 0.321 0.000 0.012 -0.074
تغییرات سود خالص رگرسیون خطی 0.001 0.111 0.740 0.000
رگرسیون درجه دوم 0.008 0.335 0.717 0.000 0.008
رگرسیون درجه سوم 0.008 0.233 0.873 0.000 0.006 0.042
با توجه به این جدول و ضرایب تعیین بدست آمده برای رگرسیون های انجام شده، می توان اذعان داشت که برای هر سه متغیر استفاده از رگرسیون غیر خطی درجه سوم مناسبتر می باشد و این نوع رگرسیون قدرت پیش بینی کنندگی بیشتری برای متغیر وابسته را داراست . بنابراین می توان گفت بین متغیر وابسته و هر یک از متغیر های مستقل نوعی روابط غیر خطی برقرار است. به عبارت بهتر، رابطه غیر خطی بین متغیرهای تحقیق قوی تر از رابطه خطی بین آنها می باشد.
نتیجه گیری
تحقیق حاضر نشان داد که بین متغیرهای تحقیق با بازده سهام هم رابطه خطی برقرار است و هم یک نوع رابطه غیر خطی. ولی رابطه خطی بین آنها ضعیف است. لذا با توجه به نتایج حاصل از تحقیق، که بیانگر رابطه ضعیف بین متغیرهای حسابداری و بازده
سهام است، می توان چنین استنباط کرد که سرمایه گذاران ایرانی در تصمیم گیری های خود، علاوه بر این متغیرها، به عوامل دیگری نیز توجه می کنند. عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی اجتماعی و فرهنگی می تواند از جمله این عوامل باشد. عوامل مؤثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران بیشمار و نیازمند بررسی متغیرهای کمی و کیفی زیادی است. علیرغم تحقیقات متعدد انجام شده، هنوز شناخت رفتار بازده سهام و مدل تصمیم گیری سرمایه گذاران مبهم است.
پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی
با توجه به نتایج حاصل از تحقیق می توان پیشنهاداتی به شرح زیر برای تحقیقات آتی ارائه نمود:
1. از آنجائیکه اثر عوامل مختلف سیاسی و اقتصادی بر صنایع مختلف متفاوت می باشد لذا پیشنهاد می گردد تحقیق حاضر یا تحقیقی مشابه با تاکید بر نوع صنعت انجام شود تا اثر این عامل نیز در نظر گرفته شده باشد.
2. از آنجائی که در بازارهای ناکارا، مثل بورس اوراق بهادار کشورمان، اطلاعات با یک فاصله زمانی در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد، لذا پیشنهاد می گردد رابطه بین متغیرهای مختلف با توجه به عامل وقفه زمانی در انتقال اطلاعات نیز مورد بررسی قرار گیرد.
3. از آنجائی که تعداد تحقیقات انجام شده در زمینه بررسی روابط غیرخطی بین متغیرها کم است، پیشنهاد می گردد با تغییر متغیرهای مستقل و وابسته روابط غیر خطی بررسی و با روابط خطی بین آنها مقایسه گردد.
منابع و ماخذ:
1. آذر عادل و منصور مؤمنی (1377)، آمار و کاربرد آن در مدیریت (تحلیل آماری)، جلد اول و دوم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) تهران، چاپ اول.
2. بابائیان علی، ارتباط بین تغییرات اقلام تشکیل دهنده ترازنامه و تغییرات بازده سهام، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بهشتی، 1
379.
3. برزگر قدرت ا...، "بررسي تحليلي تأثير اجزاء نقدي و تعهدي سود عملياتي در پيش بيني سودهاي آتي شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد بهشتي، اسفند 1378.
4. دوستيان صديقه، مقايسه ميزان ارتباط تغييرت سود خالص و تغييرات جريان نقدي عملياتي با تغييرات بازده سهام شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه الزهرا،1385.
5. سرمد زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی، روش های تحقیق در علوم رفتاری،انتشارات آگاه، چاپ یازدهم، 1384.
6. ظریف فرد احمد و امین ناظمی، بررسی نقش سود حسابداری و جریان های نقدی در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 37، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، پائیز 1383، صص 119-93.
7. علي پناهي خديجه، ارتباط بين تغييرات اقلام تشکيل دهنده صورت سود و زيان و تغييرات بازده سهام شرکت هاي پذيرفته شده در بورس تهران، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس، 1380.
8. کرمی غلامرضا، محمد تقی و فریدون مرادی و آرمیتا مصلی نژاد، "بررسی روابط خطی و غیرخطی بین نسبت های مالی و بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران"، بررسیهای حسابداری و حسابرسی، سال سیزدهم، شماره 46،زمستان 1385.
9. مهتدی اعظم، " ارزیابی تجربی ارتباط متغیرهای حسابداری با قیمت سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهراء، بهمن 1384.
10. ياوري محمد مهدي، "توانايي سودهاي عملياتي، خالص و جامع در توضيح بازده سهام، پايان نامه کارسناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس، 1375.
11. A. Ohlson. “Aggregate Accounting Earnings can explain most of Security returns.”, Journal of Accounting and Economics, vol. 15, No. 2, 1992, pp. 119-142.
12. J. Board, "Information Content of Cash flow figures", Accounting and business Research, Vol. 20, No. 1, 1989, pp. 3-11.
13. J. Livant. "The I
nformation Content of Funds statement Ration", Journal of Accounting, Auditing and Finance, Vol. 5, No. 3, 1990, pp. 411-438.
14. Mc Millan, D.G (2001). Nonlinear predictability of stock market returns: Evidence from nonparametric and threshold models. International Review of Economics and Finance 10:353-368.
15. Moramor, D., & Maromor – Kosta N. (1992). Accounting rations as factors of rate of rate of return on equity. New Operational Approaches for Financial Modeling. Heidelberg: Physica, Verlag: 335-348.
16. Mramor, D., & Pahor, M(1998). Testing nonlinear relationships between excess rate of return on equity and financial rations. 23th Meeting of the Euro Working Group on Financial Modeling. Polonia College.
17. Omran. M., & Ragab, A (2004). Linear versus non-linear relationships between financial rations and stock return. Review of Accounting & Finance 3: 84-103.
18. Ross L. Watts and Jerold L. Zimmerman. Positive Accounting Theory. Prentice-Hall, INC., Englewood cliffs, New Jersey 07632. 1986..
19. William Scott, Financial Accounting Theory, Version 3, 2003.
