بخشی از مقاله

نقش روابط عمومي ها در تحقق اصل حق دسترسي آزادانه به اطلاعات در نظام هاي دموكراسي

هدف از نگارش اين مقاله اهميت ويژه اي بوده است كه در سالهاي اخير در اكثر كشورهاي دنيا كه داراي ساختار دموكراتيك هستند به حق دسترسي آزادانه به اطلاعات و در پي آن به حق آزادي بيان داده شده است ديگر اينكه آيا روابط عمومي ها مي توانند محملي براي گسترش مفهوم درست اين حق در هر جامعه اي باشند يا نه و در مرحلة بعد بدنبال راهكارهاي عملي كه يك روابط عمومي براي به تحقق پيوستن هدفش كه تحقق اصل حق دسترسي آزادانه به اطلاعات است بود. آنچه مسلم است ارتباط مستقيم حق دسترسي آزادانه به

اطلاعات و دموكراسي آنچنانكه در سالهاي اخير از حق دسترسي آزادانه به اطلاعات بعنوان اكسيژن دموكراسي نام مي برند پس قبل از هر چيز مي بايست به تبيين مباني فكري دموكراسي و مباني حكومت دموكراتيك پرداخت تا شناختي كلي در مورد حكومتهاي دموكراتيك بدست آورده و در كنار آن به بررسي حق دسترسي آزادانه به اطلاعات در جوامع دموكراتيك پرداخت سپس به تعريف واحدهاي عمومي و تبيين وظايف اصلي آنها پرداخت تا بتوان ارزيابي درستي از آنچه ادعا شده است بدست آورد.

مهمترين مسئله براي واحد روابط عمومي كه قدم اول نيز هست كسب اعتبار و جلب اعتماد مخاطبان درون سازماني و برون سازماني مي باشد چون در غير اين صورت هر راهكاري به بن بست ميرسد در فضاي بي اعتمادي هيچ فعاليتي به سرانجام نخواهد رسيد حال با داشتن پيش فرض وجود روابط عمومي با اعتبار و مورد اعتماد بايد قدمهاي بعدي را به درستي برداشت روابط عمومي مي تواند با نفوذ بر افكار عمومي رسيدن به هدف خود را قريب الوقوع تر نمايد آن هم با استفاده از عوامل مؤثر بر افكار عمومي كه مهمترين آن ها رهبران افكار

عمومي و رسانه هاي جمعي مي باشند نزديك شدن به رهبران افكار عمومي از طرق مختلف و توضيح و تبيين مسئله براي آنها يكي از مهمترين راهها براي تنوير افكار عمومي در مورد آزادي اطلاعات و حق دسترسي به آن مي باشد چرا كه رهبران افكار عمومي در مرحلة اول به راحتي مي توانند از طريق رسانه هايي كه به نوعي بلندگو يا تريبون آنها محسوب مي شود نظرات خود را به عامه مردم القاء كرده و بر آنها اعمال نفوذ كنند مخصوصاً اگر از رسانه هايي مثل تلوزيون استفاده شود كه خود به خاطر خاصيت ذاتي اش به افراد اعتبار مي بخشد و اعتبار منبع پيام را افزايش مي دهد. اين روش مي تواند هم بر عامه مردم تأثير گذار باشد و هم بر مديران و كارگزاران سازمانها تا بتوان قدم هايي را در جهت رسيدن به اين حق مسلم شهروندان در يك جامعة دموكراتيك برداشت.


روابط عمومي ها هم چنين مي توانند با استفاده از مطبوعات در جهت بالا بردن آگاهي هاي مردم در زمينه اين حق مسلم شان گام بردارند و افراد جامعه را با انتشار و چاپ مقالات مختلف در زمينه حق دسترسي به اطلاعات و شفاف كاري دولت حاكم به سوي هدف خود ترغيب كنند چرا كه هميشه گفته ايم مطبوعات ركن چهارم دموكراسي است و در اينجا مي توان با استفاده از راهكارهاي درست اين ركن را در جهت مطلوب به كار گرفت. متخصصين روابط عمومي (مديران و كارشناسان) مي توانند اطلاع رساني را در دو بخش درون سازماني و

تشكيل جلسات توجيهي براي نيروهاي درون سازماني البته در دو سطح مديران و كاركنان برگزار نمايند و برگزاري جلسات اينچنيني را در يك مدت معين بطور مكرر تكرار كنند تا بتوان با توجه به اصل تكرار و هم چنين با استفاده از شيوه هاي مؤثر بياني به هدف خود كه همانا ناآشنايي نيروهاي درون سازماني اعم از مديران و كارمندان است برسند. مطمئناً بخش مهم وظيفه روابط عمومي در درون سازمان به برگزاري جلسات توجيهي مديران در راستاي هدف مورد نظر است چون اولين افرادي كه با هدف اصلي روابط عمومي مخالفت خواهند كرد

مديران سازمانها هستند كه جايگاه خود را در صورت دسترسي شهروندان به اطلاعات مختلف سازمان در خطر مي بينند و به خاطر ترس از تخريب پايگاه اجتماعي و منافعشان ساز مخالف خواهند ز. چون شهروندان و يا مخالفان برون سازماني طبيعاتاً خواهان دسترسي به اطلاعات در مورد آنچه در محيط اطرافشان مي گذرد هستند مخصوصاً اگر به زندگي خصوصي آنها نيز ارتباط پيدا كند اينجاست كه مسئله اعتبار و اعتماد به روابط عمومي رخ مي نمايد چون اگر روابط عمومي از اعتماد و اعتبار لازم برخوردار باشد و جايگاه مناسبي را در ساختار سازمان به خود اختصاص داده باشد پذيرش سخنشان از طرف مديران آسانتر خواهد بود روابط عمومي بايد يك ارتباط دوسويه بين مديران و شهروندان كه همان مخاطبان برون

سازماني هستند ايجاد كند و خود به عنوان يك نهاد فر هنگ ساز عمل كند و فرهنگ و چگونگي دسترسي به اطلاعات، چگونگي استفاده از اطلاعات مزاياي استفاده از چنين حقي و همچنين كاري را هم به مديران سازمانها و هم به شهروندان در بالاترين سطح ممكن انتقال دهند. شايان ذكر است يكي از مزاياي مهم چنين حقي كاهش فساد در دولت حاكم و هم چنين ايجاد اعتماد متقابل بين مردم و دولت حاكم مي باشد.


هرجا سخن از پاسخگويي و مسئوليت پذيري مي رود نشان از اين پيش فرض دارد كه نوعي ارتباط دوسويه مبتني بر اعتماد، صداقت و منافع مشترك در ميان است در اكثر نظريه هاي مربوط به حكومت مردم سالار نيز اين فرض نهفته است حكومت خدمتگذار مردم است و انتخاب شده تا ارادة مردم را عملي سازد همان طور كه اشاره شد يكي از شرايط پاسخگويي نظام سياسي، آگاهي از شرايط بيروني و بين المللي است، ما در عصر اطلاعات، ارتباطات و پردازش اطلاعات به سر مي بريم و پردازش آن، خود سرمايه اي عظيم در دست دارندگان آن است ظهور دهكدة الكترونيك جهاني، انقلاب اطلاعاتي. فشردگي زمان و جهان، گسترش آگاهي در سطح جهان و انتقال و پردازش سريع اطلاعات، از ويژگيهاي اصلي دوران كنوني است نظام سياسي يا دولت حاكم براي اينكه بتواند پاسخگو باشد لازم است از شرايط داخلي و جهاني اطلاع و آگاهي كافي داشته باشد از تغييرات دروني و بيروني آگاه باشد و براي حفظ و تداوم بقاي خود با اين تغييرات منطبق شود.


يكي از ويژگيهاي حكومت هاي مردمي، كاهش فاصلة ميان دولتمردان و اقشار مختلف مردم است لازمة اين كار ارتباط مستقيم مبتني بر اعتماد، احترام و منافع متقابل مشترك كارگزاران حكومت با مردم است پس براي ارتقاي سطح ارتباط، همدلي، تفاهم و همكاري، توسعه نهادهاي ارتباطي بين دولت و ملت يك ضرورت اساسي است واحدهاي روابط عمومي و

سازمانها و نيز رسانه هاي همگاني از بهترين نهادهاي ارتباط بين دولت و مردمند آنها را مي توان حلقة واسط ميان مردم و دولت دانست روابط عمومي هنر مردمداري و هنر ايجاد ارتباط اثربخش بين سازمان و مخاطب است يكي از مهم ترين وظايف آن اطلاع رساني و آگاه ساختن مردم و بازتاباندن اطلاعات و سليقه هاي مردم به مسئولان است. براي موفقيت روابط عمومي در گسترش مردم داري و مردم سالاري در يك نظام سياسي ميتوان پيشنهادهاي زير را ارايه كرد:


1-گسترش اصل گفت و شنود در درون و بيرون سازمان و برقراري ارتباط دوسويه با مخاطبان.
2-گسترش تماس و ارتباط هدفمند با مخاطبان، مديران و كاركنان.
3-گسترش مشاركتهاي مردمي
4-گسترش جريان آزاد اطلاعات و انديشه ها


علاوه بر موارد پيش گفته، براي ايفاي نقش پاسخگويي بهتر توسط روابط عمومي ها، رعايت موارد زير ضروري به نظر مي رسد:
1-قرارگرفتن روابط عمومي ها در جايگاه سازماني و تشكيلاتي مناسب
2-اعطاي اقتدار و جايگاه شايسته به روابط عمومي


3-شركت مديران روابط عمومي در مجامع تصميم گيري و سياستگذاري
4-آگاهي روابط عمومي ها و مديريت آنها از شرايط دروني و بيروني و سازماني
5-كسب اطلاعات، پردازش و انتقال به موقع اطلاعات و آگاهي از نتيجه و بازخورد اقدامات سازمان
6-ايجاد بانك اطلاعاتي جامع مرتبط با سازمان


7-پيوند مناسب با رسانه هاي همگاني و پاسخ به انتقادات و نظرات به قصد روشنگري و نه توجيه اطلاع از وضع مخاطب و مخاطب پژوهي
دكتر فرقاني از استادان ارتباطات و رئيس دانشكدة علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي در مورد اهميت نقش روابط عمومي ها در رابطه با جريان گردش آزاد اطلاعات گفته است: مهمترين كاركرد روابط عمومي ها در جهان امروز كمك به جريان گردش آزاد اطلاعات، تأمين حق دسترسي آزادي و همگاني به اطلاعات و شفاف سازي و علني سازي جريان امور به نفع آزادي و دموكراسي است و نه پنهان كاري، تحريف و جعل واقعيت. ايجاد رابطة مناسب بين روابط عمومي ها و رسانه ها و كمك به ارتقاء درك و تفاهم متقابل بمنظور پاسخگويي

هرچه بهتر به مشتريان سازمان، استفاده از ابزارها و فناوريهاي نوين ارتباطي بمنظور كمك به توليد و توزيع اطلاعات، بويژه اطلاعات متعلق به قلمرو عمومي و دولت مي باشد تا سال 1015 تمامي دولت ها بايد تدابيري بيانديشند كه همة سازمانها و حتي روستاها نيز به اينترنت متصل شده باشند و دولت به سوي يك دولت الكترونيك حركت كند كه به مشتريان خود به نحوي كارآمد و بهتر پاسخگو باشد دولت الكترونيك يعني محقق ساختن شعار پاسخگويي دولت و اين سؤال در ذهن تداعي مي شود كه آيا محور اين پاسخگويي تشكيلاتي بجز روابط عمومي مي تواند باشد؟ تشكيل دولت الكترونيك را مي توان از چندين ديدگاه بررسي كرد يكي از مباحث مطرح در حوزه ارتباطات، دولت الكترونيك يا E-Government مي باشد اين جنبه از ارتباطات رايانه اي و الكترونيكي طي سالهاي اخير در جهان مورد توجه جدي قرار گرفته و بسياري از سازمانهاي دولتي براي ارايه خدمات خود به مردم به استفاده از اين پديده روي

آورده اند از جمله مهمترين مزاياي دولت الكترونيك آن است كه همة افراد را اعم از حقيقي و يا حقوقي و خصوصي يا دولتي قادر مي سازد از طريق سايت هاي اينترنتي و به دور از محدوديت هاي مكاني و زماني به اطلاعات و خدمات دولتي دسترسي پيدا كنند ازجمله مصاديق بارز مزيت چنين دولتي را ميتوان از بين رفتن رانت دانست چرا كه لازمة چنين دولتي شفافيت كامل است دولت الكترونيك مزاياي ديگري نيز دارد كه در حالت كلي ميتوان به ارايه بهتر خدمات دولتي به شهروندان از طريق دسترسي به اطلاعات و ارادة مؤثرتر امور دولتي اشاره كرد در نتيجه رانت خواري، مفاسد اداري و هزينه هاي دولت كمتر و دقت و شفافيت امور آن بيشتر خواهد شد كه البته ناگفته نماند كه مزاياي فوق در ساية وجود يك روابط

عمومي الكترونيك در دولت الكترونيك تحقق مي يابد.
اولين اقدام براي تحقق دولت الكترونيك و متعاقب آن روابط عمومي الكترونيك ايجاد ذهنيت و احساس مسئوليت در ميان دست اندركاران اصلي كشور است. دوم آنكه بايد به 5 منبع اصلي حكومت يعني قانون، نظم، تعليم و تربيت، سواد و زيربنا و اشتغال توجه كرد در اينجا جدا از تبادل اطلاعات و اجراي الگوي موفق در نقاط مختلف شايد بهتر باشد كه مطالعات سريعي صورت گيرد تا معلوم شود كه فن آوري اطلاعات چگونه مي تواند بطور مؤثر موجب افزايش سرعت توسعه و تحقق دموكراسي و دموكراسي ديجيتالي شود، سوم حل خلاقانه معضل فاصلة ديجيتالي است بايد از فن آوري اطلاعات براي رسيدن به جامعة پيشرفته استفاده كرد چهارم ايجاد زيربنا براي فن آوري اطلاعات است و اين به نوبه خود منجر به ايجاد

حكومتي مي شود كه قادر به استفاده از فن آوري اطلاعات است و پنجم آنكه بايد به قوانين سايبرنتيك توجه شود تا هنگامي كه سيستم مبتني بر كاغذ جاي خود را به سيستم رايانه اي مي دهد مشكلات و موانع قانوني وجود نداشته باشد يكي از كاركردهايي كه مي توان براي روابط عمومي الكترونيك در نظر گرفت گسترش دموكراسي در جامعه و حركت بسوي تحقق آن مي باشد ماهيت و ويژگي تكنولوژي ارتباطي و اطلاعاتي و كاركرد آن فرصتهايي را بوجود آورده است كه در عرصه سياسي و اجتماعي با مفهوم جديد سايبر دموكراسي

(Cyber Democracy) مواجه هستيم استفاده از شبكه الكترونيكي عمومي PEN (Public Electronic Network) در سازمانها و بخصوص روابط عمومي ها اين امكان را براي نظام سياسي بوجود آورده است كه دخيل كردن آراء و نظارت مردمي در جريان امور به سوي تحقق كامل دموكراسي حركت كند. سايبر دموكراسي از جمله پديده هايي است كه انقلاب اطلاعات و ارتباطات بوجود اورده است نقش روابط عمومي هاي الكترونيك در اين فرآيند كاملاً قالب مشاهده است روابط عمومي الكترونيك با توجه به ويژگي هاي خود از ابزارهاي گسترش مشاركت عمومي در جامعة مدني مي باشد.


گسترش مشاركت عمومي در جامعة مدني باشد با در اختيار داشتن چنين روابط عمومي اطلاعات درست و قابل اعتماد بدون هيچ واسطه اي و بطور شفاف مي تواند در اختيار مخاطبان سازمانها قرار گيرد و مخاطبان نيز از طريق روابط عمومي الكترونيك نظرات، انتقادات و پيشنهادات خود را به سازمان منتقل كنند كه اين خود ادعاي براي انجام دو وظيفه مهم و اصلي روابط عمومي است يعني اطلاع راني و اطلاع يابي از طريق روابط عمومي الكترونيك بهتر مي توان به مفهوم دسترسي آزادانه به اطلاعات در يك جامعه دموكراتيك رسيد و به تحقق آن انديشيد. به اميد تشكيل يك دولت كارآمد الكترونيك در كشور عزيزمان ايران و به كارگيري روابط عمومي الكترونيك در جهت تحقق بهتر يك حكومت مردم سالار و شفاف كه در آن افراد هم داراي حق دسترسي آزادانه به اطلاعات را داشته باشند و هم در سايه آن به آن آزادي بيان كه در دموكراسي تعريف شده است و شايسته يك حكومت دموكراتيك است رسيد به اميد آن روز باشكوه.

منابع:
1-درسهاي دموكراسي براي همه، حسين بشيريه. نشر نگاه معاصر چاپ دوم 1381
2-ميرسعيد قاضي، علي، تئوري و عمل در روابط عمومي و ارتباطات، ويرايش سوم مبتكران 1382
3-سلطاني فر، محمد، مومني نورآبادي، مهدي، روابط عمومي الكترونيك


4-نمك دوست تهراني، حسن، حق دسترسي به اطلاعات: بنيان ها، روند جهاني و جايگاه ايران. نشريه رسانه سال چهاردهم شمارة اول
5-نمك دوست تهراني، حسن، حق دسترسي به اطلاعات: بنيان ها، روند جهاني و جايگاه ايران. نشريه رسانه سال پانزدهم شمارة سوم
6-فرقاني، محمدمهدي، تحقيق و پژوهش در روابط عمومي، نشريه روابط عمومي بهمن ماه 1382، شماره 28


7-عضدي، پرويز، دولت پاسخگو و روابط عمومي پاسخگو، نشريه هنر هشتم سال نهم شمارة 1 و 2 ، 1383
8-فولادوند، عزت اله، معيار عدالت آزادي است، روزنامة ايران بتاريخ 12 تيرماه 1384 ص 10
9-تقوي نژاد، معاون وزير امور اقتصادي فاش كرد «منافذ فساد اقتصادي در كشور». روزنامة ايران بتاريخ 11 تيرماه 1384، ص 21
10-روزنامة ايران بتاريخ 14/4/84 ص 2. دولت لايحه آزادي اطلاعات را تصويب كرد.


11-مطهري نژاد، ميرزابابا، تنها متولي جامع، مشروع و با قدرت براي روابط عمومي ها تشكل هاي روابط عمومي است، نشريه روابط عمومي شمارة 28 بهمن 1382 ص 21
12-هاي، جان. جامعة مدني، نظريه ها، تاريخ و مقايسه. مترجم افشين خاكباز، تهران انتشارات علمي و فرهنگي 1382، ص 33
13-حياتي، روابط عمومي در جامعة مدني، نشريه روابط عمومي شمارة 22 اسفند 1380 ص 19
14-حسين زاده، حسين، در بستر نظام پاسخگويي نشرية روابط عمومي شمارة 34 و 33 بهمن 1383

جايگاه بالاي مردم در نظر آنهاست و در واقع حرف اصلي را مي زند روابط عمومي نهادي است در خدمت مردم و در واقع خانه و مأمن مردم در دستگاه هاي اداري و مؤسسات به حساب مي آيد و جامعة مدني جامعه اي است كه در آن مشاركت مردم در سرنوشت خود و ادارة حكومت حرف اصلي را نيز با توجه به مطالب عنوان شده مي توان گفت روابط عمومي با ايجاد فضاي مناسب براي جلسه مشاركت هاي مردمي ارتباط بين ملت و دولت، انعكاس متقابل افكار عمومي به دولت و نظرات دولت به مردم در كنار مطبوعات مي تواند بخشي از اهداف

جامعه مدني را برآورده سازد مسئله اي كه بايد به آن توجه بيشتر مبذول داشت عامل بازخورد است در يك روابط عمومي كارآمد ارتباط با مردم دوسويه بوده و جريان پيانم يك طرفه و از سوي روابط عمومي به مردنم نيست بلكه توجه به واكنشهاي مردم از درجه اهميت بالايي برخوردار است به عبارت ديگر براي آنكه روابط عمومي ها به واقع بتوانند مشاركت سياسي را شكل دهند بايد به پويا و فعال كردن ارتباطات دوسويه و پاسخگو كردن دستگاههاي اجرايي در مقابل مردم (شهروندان) توجه كنند عامل بازخورد باعث مي شود كه گفت و گو بين مردن و مسئولين فعال و پويا شده و دولت را در پاسخگويي به مردم توانمند سازد بنا بر آنچه گفته شد ميتوان نتيجه گرفت كه روابط عمومي و مطبوعات در جامعه مدني به عنوان اساسي ترين وسايل اطلاعت رساني به شهروندان مورد توجه هستند.


در ابتدا شايسته است قبل از ورود به مبحث فوق تعريفي از جامعة مدني را كه از اين پس بسيار مورد استفاده قرار ميگيرد ارايه دهم جامعه مدني جامعه اي ست كه در آن تشكيلات، سازمانها و نهادهاي نيرومندي ميان فرد و حكومت وجود دارد و در نتيجه، امكان دسترسي مستقيم گروه حاكم به توده هاي تشكل نيافته است و اين نقش توسط نهادهاي واسطه ايفا مي شود به سخن ديگر جامعه مدني مجموعه اي از نهادهاي مختلف غير دولتي است كه از قدرت كافي براي كنترل دولت برخوردار است و در حالي كه مانع ايفاي نقش دولت در مقام حافظ آرامش و داور گروه هاي داخلي نمي شود مي تواند مانع از سلطة دولت بر جامعه و خردسازي ساير بخش هاي جامعه شود.

 

در نظامهاي مردم سالار قدرت از طريق نهادهاي مدني و نهادهاي مردمي و علمي تخصصي به مردم منتقل مي شود قدرت قالب تفويض به تك تك مردم نيست ولي به نهادهاي مردمي مي تواند واگذار شود يكي از ويژگيهاي مهم جامعه مدني وجود كانالهاي مطمئن و مورد اعتماد براي انتقال پيامهاي متقابل مردم و دولت است در نتيجه مطرح شدن ارتباطات و وسايل مربوط به آن بعنوان چهارمين ركن حكومت در كنار مقننه، قضائيه و مجريه خود بهترين نشانه بر اهميت رابطة ميان آنها و نظام مردمي است بنابراين ميتوان گفت اطلاع رساني و آگاه كردن مردم و بازتاب اطلاعات و سليقه هاي مردم از مهمترين وظايف روابط عمومي به شمار مي آيد پس با توجه به آنچه گفته شد اهميت مطبوعات و روابط عمومي در جوامع مردم سالار بيش

از پيش آشكار مي شود زيرا اساسي ترين مشخصه جامعة مدني توسعه نهادهاي واسطه اي بين ملت و دولت براي ايجاد ارتباط بين آنها است از طريق اين ارتباط مردم درك مناسب‌تري از واقعيات خواهند داشت كه اين درك اساس ارزيابي برنامه ها، طرحهاي توسعه و مشاركت است و با توجه به اينكه اصول بسيار مهم جامعه مدني مشاركت است در اينجاست كه روابط عمومي و نقش آن در جامعة مدني بعنوان يك نهاد مدني بايد جذب مشاركت باشد آنچه بيشتر از هر مسئله ديگري جامعة مدني و روابط عمومي را به يكديگر نزديك مي سازد.


در جوامع دموكراتيك و مردم سالار نهاد و سازمانها بوسيله مردم و براي مردم ايجاد مي شوند و در برابر آنها پاسخگو هستند و اساساً لازمة يك سيستم و نظام حكومتي مردن سالار داشتن يك سيستم پاسخگويي مناسب و ايجاد فرهنگ پاسخگويي است براي ايجاد چنين فرهنگي و داشتن سيستمي پاسخگو در سطح نظام حكومتي نيازمند يك سري ساز و كارها، ابزارها و برنامه ريزي هاي دقيق و علمي مي باشيم در اين زمينه و با توجه به تعريف روابط عمومي كه عبارتست از تلاش ها و اقدامات آگاهانه برنامه ريزي شده و سنجيده براي استقرار و كسب تفاهم متقابل بين يك سازمان، نهاد يا وزارتخانه يا گروه هايي از مشتريان و مخاطبان مورد نظر آن مي توان اظهار داشت بهترين و مناسب ترين مكان براي انجام چنين امر مهمي

روابط عمومي ها مي باشند كه بايد نظام پاسخگويي سازمان را مديريت كنند در اين حالت نه فقط روابط عمومي كه تمام اركان سازمان با رهبري روابط عمومي به پاسخگويي مي پردازند البته بايد در نظر داشت كه تنها روابط عمومي هايي از اين امر مهم بهره مي شوند كه مقتدر و نظام مند باشند چرا كه روابط عمومي نظام مند مي تواند جريان اطلاع رساني و تنوير افكار عمومي را بر عهده مي گيرد و از طرف ديگر اقتدار روابط عمومي نيز كه از اختيارات تفويضي از سوي مديريت ارشد سازمان ناشي مي شود مي تواند در تقويت و استمرار نظام پاسخگويي در سازمان نقش مؤثر و ارزنده اي ايفا كند.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید