بخشی از مقاله
چکیده
دانش و مهارت، دو نیاز حیاتی در توسعه و پیشرفت هر جامعهای است. اندیشمندان بستر شکوفایی و خاستگاه تعالی دانش و مهارت را آموزشوپرورش میدانند. امروزه جهان در تلاطمهای اقتصادی و ناامن، به دنبال برقراری رشد و توسعه پایدار، آموزشهای فنی و مهارتی را هدف قرار داده است. چراکه تجهیز نیروی انسانی به این دو نیاز، به باروری اشتغال، کارآفرینی و توسعه اقتصادی میانجامد.پژوهش حاضر با نگاهی اقتصادی به جریان آموزش در هنرستانهای فنی و حرفهای و کار و دانش کشور، درآمدزایی حین آموزش را بهعنوان راهبرد تحقق مأموریت اقتصادی و حرفهای نظام تعلیم و تربیت عمومی، مورد بررسی قرار میدهد. به کمک دادههای موجود در سازمانها و ادارات آموزشوپرورش استان البرز، با روش تحقیق توصیفی، به امکانسنجی تولید محصولات دارای تقاضا در دوایر دولتی بهعنوان بازار مناسب، پرداخته میشود.
همچنین برای ساخت محصولات مختلف، به ایجاد روابط بین هنرستانهای دارای فرایند مکمل و مشابه مبادرت میشود. بهای تمامشده محصولات قابلتولید با امکانات هنرستانها، از روشهای حسابداری صنعتی تعیین و بهمنظور بررسی میزان درآمدزایی، باقیمت محصولات مشابه در بازار مقایسه شده است. بدینوسیله دانش آموزان بهمنظور یادگیری و تمرین بهجای ساخت ضایعات از مواد اولیه و نیمساختهها، محصولاتی دارای ارزش خواهند ساخت. آنها با لمس فرایندهای ساخت و تولید و مشارکت در کسب درآمد در کنار آموزش، به تقویت انگیزههای کارآفرینی، اشتغالزایی، رقابت و نوآوری خواهند پرداخت. این مهم علاوه بر تأمین تقاضای داخلی و صرفهجویی در هزینههای آموزش، با نگاهی جامع دانش آموزان را به سمت کسب درآمد مستقیم هدایت میکند و هنرستانها را به بخشی مشابه صنعت در کشور تبدیل و صاحب درآمد خواهد نمود.این تحقیق به دنبال ارائه یک رویه متفاوت در آموزشهای فنی و حرفهای و کاردانش، است. پژوهش حاضر نشان میدهد چگونه میتوان در هنرستانها درآمد کسب کرد.
کلیدواژه ها : اقتصاد حرفهای؛ نظام تعلیم و تربیت؛ آموزش فنی و حرفهای؛ آموزش کار و دانش؛ مهارت.
.1 مقدمه و بیان مسئله
تقرباًی تمام کسانی که به دنبال توسعه و پیشرفت هستند، در همه جای دنیا از آموزش و پرورش شروع میکنند و نظام تعلیم و تربیت را بستر تغییرات شگرف آتی میدانند. در این میان، جوامع بهخصوص کشورهای درحالتوسعه با امکانات محدود و هزینههای جدید و متنوع به فکر بهرهوری حداکثری از داشتههای موجود و تلفیق و کاربرد فناوری های نوین دررویش، تداوم و رونق معاش مبتنی بر رویههای دانشبنیان افتادهاند. بدین مبنا، تغییر در سیاستها و رویههای گذشته از دوران مصرفگرایی و هزینه گرایی به سمت کسب درآمد و تأمین مالی از طریق ارزشافزوده بخش آموزش بهمنظور انسداد شکاف میان بودجهها و هزینهها، اجتنابناپذیر خواهد بود - صبوری خسروشاهی، . - 1389
مهمترین ابزار بهرهوری در توسعه اقتصادی، توسعه مهارت است و این مهم زمانی بهعنوان یک تفکر بنیادی در هر کشور نمایان میشود که برنامهریزیهای مربوط به آن جامع و مستمر باشد؛ بنابراین آموزش و پرورش بهترین بستر برای این منظور خواهد بود. شکوفا شدن مهارتهای دانش آموزان فنی وقتی تحقق خواهد یافت که بتوانند با اشتغال هدفمند به ارائه مهارتهای خود در توسعه اقتصادی بپردازند. بهمنظور افزایش بهرهوری، تحریک رقابت و رشد اقتصادی، توسعه مهارت مهم و مورد نیاز است. آموزش فنی و حرفهای در دنیای امروز نیروی محرک تحولات فناورانه در سراسر جهان است. امروزه تمامی فعالیتها و شئون زندگی در این حوزه تنیده شده است. نقش تربیت نیروی انسانی ماهر، قلب تپنده، در کالبد هر اقتصادی میباشد. ازاینرو توسعه آموزش های فنی و حرفه ای بدون تردید محرک توسعه اقتصادی خواهد بود - علی احمدی، . - 1393
آموزش و پرورش مولد اشتغال است. اولین عامل تأثیرگذار متفاوت در مقایسه کشورهای توسعهیافته و کمتر توسعه یافته در حجم و کیفیت آموزش های فنی و حرفهای آنها است. این مهم برافزایش بهرهوری، کاهش فقر نسبت مستقیم دارد. نتایج نشان میدهد که رشد آن موجب افزایش درآمد سرانه نیز میگردد. در کشورهای توسعه یافته، رویکرد دولتها به عنوان یک راهبرد اصلی، بررسی و ارائه پویای آموزشهای فنی و حرفهای درسطح عمومی تعلیم و تربیت می باشد. از سوی دیگر اهمیت و حساسیت آموزشهای فنی و حرفهای در آموزش و پرورش هر کشوری، بهاندازهای رسیده است که دولت ها تلاش خود را به تمرکز ایجاد شبکههای وسیع و قویِ تحت دانش و فناوری نوین، معطوف ساخته اند. دولتها به منظور بهبود یادگیری و آموزش وپالایشِ دانش قدیمی که بهطورمعمول با عدم انطباق تقاضای بازار کار جامعه همراه بوده است به دنبال رفع ضعفهایی نظیر عدم هماهنگی و تبعات ناشی از آن در توسعه فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و سیاست کشورمی باشند.
در تمامی کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، سیاستگذاران حوزه آموزش و پرورش در مهارتهای فنی و حرفهای به دنبال نوعی انعطافپذیری وپویایی هستند، تازمان و هزینه فاصلههای توسعهیافتگی را حداقل نمایند. آنها با ارائه مفاهیم جدید علمی و مدیریتی نظیر استقرار سیستم مدیریت کیفیت1 در مدارس و یکپارچهسازی آن، همچنین دعوت تمامی ذینفعان ازجمله دانش آموزان، اولیا، معلمان و بخشهای خصوصی، با داشتههای خود، این مسیررا، شاهراه کارآفرینی و اشتغال زایی و توسعه کشور میدانند - مصطفی و پاتریک2، . - 2015آموزش و پرورشبستر توسعه است و کلید موفقیت، تجهیزِ عنصر اصلی، یعنی نیروی انسانی به مهارتهای مطلوب است.
این مهم در کشور ما در قالب مراکزی با عنوان هنرستانهای فنی و حرفهای و کاردانش، به آموزشهای رسمی، مهارتی و علمی نیروی انسانی مبادرت ورزیده است. دانشآموختگان این حوزه، در قالب نیروی کار ماهر میتوانند در اشتغال توسعه اقتصادی سهیم باشند. از این رو تدوین راهبرد تحقق مأموریت اقتصادی و حرفهای نظام تعلیم و تربیت عمومی بخشهنرستانهای استان البرز، پژوهشی است که به امکانسنجی محصولات قابل تولید و فروش و در نتیجه کسب درآمد برای هنرستانها میپردازد. هزینههای بالای آموزش در مراکز فنی و حرفهای و کار دانش و همچنین بودجه محدود دولتها، ذهنها را به سمت تغییر رویههای آموزشی سوق میدهد. ازاینرو استفاده از روش های جدید با هدف بهرهوری در آموزش و کاهش هزینهها همراه با افزایش کیفیت مهارت، از ضروریات مدیریت امروز است - تسانگ3، . - 2013
ضرورت انجام تحقیق
آموزشهای فنی و حرفهای با هدف انتقال مهارتهای مختلف به فراگیران و نیز اشتغال دانشآموختههای این دورهها از طریق مزدبگیری و خوداشتغالی توسط سازمان آموزشهای فنی و حرفهای پیگیری میشود. با توجه به محدودیت بازارهای سازمانی و غیرسازمانی - آزاد - جهت جذب دانشآموختههای آموزشهای فنی و حرفهای توجه به مقوله کارآفرینی در این آموزشها امری ضروری و اجتنابناپذیر است. ازآنجاکه هدف اصلی آموزشهای فنی و حرفهای، تربیت نیروی کار مورد نیاز بخشهای مختلف جامعه است، به نظر میرسد هدف از این آموزشها، افزایش تواناییهای دانش، مهارت و قدرت درک افراد و انجام مطلوبتر کار در محدوده وظایف شغلی است. آموزش های فنی و حرفهای به سبب انعطافپذیری نشأتگرفته از خصیصههای بازار کار و اوضاع اقتصادی کشور و نیز به دلیل آموزش و ایجاد مهارتهای لازم در افراد برای توانایی در احراز مشاغل، نقش به سزایی در اشتغال دارد.
این آموزشها هم مهارتهای خاص مورد نیاز صنعت و هم مهارتهای عمومی بازار کار را فراهم میسازد و همچنین برای شاغلینی که به دلیل تغییرات فناوری دچار کاهش کارایی میشوند امکان بهروز شدن و تکمیل مهارت را فراهم میکند؛ بنابراین به این نوع آموزشها بهعنوان ابزاری برای مقابله با بیکاری بهخصوص بیکاری ساختاری که ناشی از تغییرات در اقتصاد جهانی است، نگریسته میشود. در واقع خصیصه این آموزشها، نوعی پرورش »کارآفرینی« است، به این معنی که افراد پس از کسب مهارت و تخصص دانش فنی، قادر خواهند بود که فرصتهای شغلی مناسبی را به دست آورند و یا در نهایت فرصت شغلی ایجاد نمایند. یکی از هدفهایآموزشیِ کارآفرینی در آموزشهای فنی و حرفهای، بهبود تواناییهای فردی و تخصصی مهارت آموزان است. آموزش فنی و حرفهای میتواند از طریق دانشافزایی، باعث افزایش فرصتهای بازار شده و سطح تقاضای کارآفرینی را ارتقاء بخشد - تاجآبادی و همکاران، . - 1392
اهداف تحقیق
1.بسترسازیِ کارآفرینی در نظام تعلیم و تربیت عمومی و استمرار آن در اقتصاد کشور.
2.کسب مهارتها و دانش عمومی و پایهیِا هنرجویان برای ورود به بازار کار.
3.استفاده حداکثری از ظرفیتهای بالقوه هنرستانهای آموزشی به منظور تولیدات قابل ارائه به بازار.
سوالات تحقیق
1.آیا امکانات و فناورهایِ نوعیِ موجود در اغلب هنرستانهای فنی و حرفهای و کار دانش ِاستان البرز، قابلیت تولید محصولات صنعتی توسط هنرجویان را دارا هستند؟
2.آیا تقاضا برای خرید محصولات قابلتولید در هنرستانهای فنی و حرفهای و کار دانش در بازارهای موجود، وجود دارد؟
3. آیاتولید محصولات قابل ساخت در هنرستانهای فنی و حرفهای و کار دانش، دارای نرخ بازگشت سرمایه4 - مثبت - است؟
