بخشی از مقاله
چکیده:
توسعه روز افزون شهرنشینی از مشخصه های بارز زندگی اجتماعی در عصر کنونی است که تاثیر عمیقی بر جوامع انسانی داشته است. متناسب با توسعه شهرنشینی و ظهور کلانشهرها، مدیریت شهری نیز به تدریج تکامل یافته است.مدیریت شهری صرفا مدیریت مشکلات شهر را بر عهده ندارد بلکه فراتر از این موضوع ، راهبری شهر به سوی توسعه ای همه جانبه و پایدار را بر عهده دارد.
هماهنگی ها و روابط بین سازمانی، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. هدف از مدیریت یکپارچگی شهری ایجاد هماهنگی در فعالیت های اجرایی و شهری میان ارگان هاست تا آنها بتواننددر کنار فعالیت های خود به بهترین نحو از یک نقطه واحد دستور بگیرند و اهداف مدیریت همگون و هماهنگ را محقق سازند.تحقیق حاظر با هدف بررسی عوامل تحقق پذیری مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهر تبریز انجام شده است.بر این اساس ابعاد این موضوع بر مبنای شاخص هایی تشریح و با استفاده از روشهای تحلیلی و توصیفی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
یافته های تحقیق حاکی از آن است که شاخص های مهم مانند هماهنگی و تعامل سازمانها، ساختار تشکیلاتی و وجود چشم انداز مشترک و برنامه عملیاتی در این راستا از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی باشد.باوجود تلاش و برنامه ریزی برای ایجاد یک مدیریت هماهنگ شهری به نظر می رسد، در کلانشهر تبریز، مدیریت یکپارچه شهری به هیچ یک از اشکال پیشنهاد شده توسط صاحب نظران پیاده نشده و مدیریت شهری تبریز، نه تنها از نظر وظایف مدیریتی دچار تفرق و چندپارگی است، بلکه مشکل اساسی تر آن، تفرق در روابط میان نهادهای اثرگذار بر مدیریت شهری - تفرق عملکردی - است و هر کدام از سازمانها به سبک خود عمل می کنند و از یک نقطه واحد برای انجام کارها هماهنگ نمی شوند که موجب ناهماهنگی ها و عدم توفیق مدیریت شهر است.بدیهی است چنین عملکردی و همچنین نبود مدیریت یکپارچه شهری، ناهماهنگی، اتلاف منابع اعم از انسانی و مادی و بالاخره نارضایتی فزاینده شهروندان گریزناپذیر خواهد بود.
-1 مقدمه
توسعه روز افزون شهرنشینی از مشخصه های بارز زندگی اجتماعی در عصر کنونی است که تاثیر عمیقی بر جوامع انسانی داشته است، متناسب با توسعه شهرنشینی و ظهور کلانشهرها، مدیریت شهری نیز به تدریج تکامل یافته است. تغییرات در محیط زندگی شهری چنان شتابی یافته است که متخصصان و صاحبنظران در حوزه های مختلف را به بررسی و مطالعه مستمر، برای غلبه بر مسائل و مشکلات رویاروی شهرها به ویژه کلانشهرها وادار نموده است
چارچوب سازمانی مدیریت شهری باید به نحوی طراحی شود که تمام امور شهر، در هر دو زمینه جغرافیایی و عملکردی را تحت پوشش قرار دهد. در چنین شرایطی، هماهنگی ها و روابط بین سازمانی، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند، به گونه ای که تمام سازمان ها و ادارات مؤثر و مسئول امور شهر، باید در قالب یک سامانهی هدفمند و هماهنگ عمل کرده و به ایفای مسئولیت خود بپردازند
کارایی برنامه ها و سیاست های شهری، تا حد زیادی به کیفیت نهادهای مسئول برنامه ریزی و پیاده سازی آنها بستگی دارد. مؤلفه های ظرفیت نهادی شهر در یک کشور شامل هماهنگی افقی و عمودی بین سازمان مورد نظر، ترسیم مسئولیت ها و کارکرد سازمان، مهارت های فنی و ایجاد روابط عمومی سازمان ها برای انجام وظایفشان و تمرکززدایی از برنامه ریزی و اختیارات مدیریتی می شود
می توان اینگونه نتیجه گرفت که یکپارچگی مفهومی است در مقابل تفرق و تعدد، که این تفرق و تعدد می تواند در جنبه های مختلف عملکردی، سیاسی، برنامه ای و... اتفاق بیفتد و برای جلوگیری از نتایج سوء این تفرق، باید هماهنگی برقرار گردد. به نظر می رسد، در کلانشهر تبریز، مدیریت یکپارچه شهری به هیچ یک از اشکال پیشنهاد شده توسط صاحب نظران پیاده نشده و مدیریت شهری تبریز، نه تنها از نظر وظایف مدیریتی دچار تفرق و چندپارگی است، بلکه مشکل اساسی تر آن، تفرق در روابط میان نهادهای اثرگذار بر مدیریت شهری - تفرق عملکردی - است که موجب ناهماهنگی ها و عدم توفیق مدیریت شهر است.
وجود مدیریت یکپارچه شهری شرایط لازم را برای پاسخگویی بهتر و بیشتر مسئولان در برابر مردم محقق می کند و این امر موجب می شود به اهدافی که برای شهری ایده آل در نظر گرفته ایم، سریعتر دست یابیم. مشکلات موجود در کلانشهر تبریز به این دلیل است که نهادهای زیادی همانند سازمان آب و فاضلاب، آموزش و پرورش، شهرداری و غیره در شهر فعال هستند و هر کدان به سبک خود عمل می کنند و از یک نقطه واحد برای انجام کارها هماهنگ نمی شوند: عدم هماهنگی میان این ارگان ها و سازمان ها مشکلات عدیده ای به وجود می آورد.
همانگونه که در حال حاضر با معضلات و مشکلات عدم یکپارچگی مدیریت روبرو هستیم. به عنوان مثال در تبریز دستگاه های اجرایی مختلفی در زمینه خدمات رسانی فعالیت می کنند که برای انجام فعالیت هایشان باید با شهرداری هماهنگ بوده و همکاری و تعامل مناسبی داشته باشند. در غیر اینصورت در بحث خدمات رسانی به شهروندان با مشکلاتی روبرو بوده و موجب نارضایتی آنها در این زمینه خواهند شد.
هدف از مدیریت یکپارچگی شهری نیز ایجاد هماهنگی در فعالیت های اجرایی و شهری میان ارگان هاست تا آنها بتواننددر کنار فعالیت های خود به بهترین نحو از یک نقطه واحد دستور بگیرند و اهداف مدیریت همگون و هماهنگ را محقق سازند. به موضوع مدیریت یکپارچگی شهری در برنامه 5 ساله دوم شهرداری نیز توجه ویژه ای شده است زیرا در غیر اینصورت در برنامه ریزی و اداره امور مشکلات و مسائل متعددی بوجود می آید.
.20 پیشینه پژوهش
- 1 بررسی انجام شده در سازمان شهرداریها، خصلتهای مدیریت شهری در ایران را پراکندگی و نبود روابط میان سازمانی لازم بین عناصر مختلف، مدیریت شهری و حداقل برتری عملکردی شهرداری و شورای شهر بر امور شهری و نهادهای وابسته توصیف می کند. ویژگیهایی که ریشه در الگوی نظام اداری و قانونگذاری کشور دانسته و حاصلی ندارد، جز آنکه گفته شوداصولاً نظام اداری ایران رده مدیریت محلی - شهری - ندارد. براساس این مطالعه، حدود 25 نهاد رسمی در اداره امور شهرهای ایران دخالت دارند. بدون اینکه حداقل هماهنگیهای روابط فنی لازم میان آنها برقرار باشد و در این میان شهرداری فقط یکی از 25 نهاد است، آن هم بدون حداقل اختیارات لازم
- 2 کاظمیان در پایان نامه خود که با عنوان »طراحی سیستم مدیریت شهر مناسب شهرهای ایران، نمونه موردی شهر مشهد« تدوین شده است، مینویسد: مدیریت شهری موجود در ایران علاوه بر موارد تاریخی دچار مسائل و مشکلات جدی است که اهم آن ها را می توان به صورت نامشخص بودن جایگاه و هویت مدیریت شهری در سیستم کلان مدیریت کشور، نامناسب بودن مفهوم سیستم، برای مدیریت شهری موجود به لحاظ شرایط عملکردی و جغرافیایی، نبود عناصر و نهادهای منتخب شهروندان، وابستگی شدید همه جانبه به حکومت مرکزی و رویارویی سازمان ها و عناصر با یکدیگر خلا صه کرد و در ادامه اهم نکات پیشنهادی وی عبارتند از:
-1ایجاد و تقویت ساختارهای قدرت و حکومت محلی اعم از نهادهای دولتی و یا منتخب شهروندان،
-2 پوشش عملکردی و جغرافیایی کامل سیستم مدیریت شهری؛
-3 جدا کردن تدریجی امور نظارت و هدایت مدیریت شهری به عنوان عنصر تصمیم گیر و سیاست گذار اصلی سیستم،
-4 تشکیل و تقویت سازمان شهرداری های کشور به عنوان اجرایی و هماهنگ کننده ی اصلی شهری وی و لزوم طراحی سیستم مدیریت شهری اختصاصی برای هر شهر، بر مبنای ویژگی های عمومی و اختصاصی شهر یادآور می شود
3 - در پژوهشی با نام »ارائهی الگوی مناسب تقسیمات شهری براساس مدیریت یکپارچه«، شیوه ی مدیریت شهری به سه دسته کلی شامل سیستم غیرمتمرکز در نظام های فدرالی، سیستم غیر متمرکز در نظام های متمرکز، و سیستم نظارتی تقسیم شده است. محقق بر این باور بوده است که وزارتخانه ها، سازمان ها و شرکت های زیادی مستقیم و غیرمستقیم در مدیریت شهری دخالت می کنند. این شیوه مدیریت شهری، مشکلات زیادی را برای شهرداری ها و سازمان های مؤثر در مدیریت شهری به وجود آورده است. وی با اشاره به مطالعه ای که درباره ی مشهد صورت گرفته، اظهار می دارد که هر سازمان با معیار مورد نظر خود شهر را به چند منطقه تقسیم کرده است و ناهماهنگی در تقسیم بندی شهر توسط سازمان ها، معلول مدیریت های گوناگونی است که در این تقسیم بندی شکل گرفته است و راه برون رفت از آن مدیریت شهری هماهنگ و یکپارچه در شهرها است
4 - در طرح مطالعات کاربردی و تحقیقات شهری که در مرکز مطالعات برنامهریزی شهری وزارت کشور انجام شده، گفته شده است که تدوین نظام مدیریت شهری، از جمله مهمترین اهداف کیفی مندرج در برنامه پنج ساله ی دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. از این رو گسترش دامنه مطالعات مدیریت شهری از مؤلفه های بنیادی این امر محسوب می شود. بررسی ساختار نظام مدیریت شهری در وضع موجود با روند افزایشی مطالعات تطبیقی، شرایط لازم را برای تصمیم گیران و تصمیم سازان نوین مدیریت شهری فراهم می سازد تا با گسترش حوزه های خود در تصمیمات، آگاهانه تر اقدام نمایند
