بخشی از مقاله
چکیــده:
نماز با اسرار نهان و آشکار خود و با در نظر گرفتن تأثیر معنویش در کردار فردی و اجتماعی بشریت نقش به سزایی را ایفا می نماید. نماز ضمن زیبا ساختن شخصیت انسان، خانواده وی را در مسیر صراط مستقیم قرار می دهد. در آخرت با مقبولیت نماز دیگر اعمال انسان پذیرفته می گردند. عبادت، هم فرد و هم جامعه را از بردگی هوسها، گناهان، شیطان و از دست طاغوت ها، ستمگران و ابرقدرتها نجات می دهد. پرستش و عبادت ظاهری، اگر بدون تسلیم و پذیرش قلبی باشد بی ارزش است چرا که عبادت یعنی قرار دادن همه ابعاد زندگی در مسیر خواست و رضای الهی. نماز وسیله ای برای رسیدن به مبدأ هستی، ابدیت و سرچشمه همه این زیبایی هاست. خانواده از عوامل مهم در سازندگی، شکوفایی و یا تخریب شخصیت انسان است؛ آموختن نماز به فرزندان در دوران کودکی از وظایف پدر و مادر است؛ اگر این تربیت و آموزش به شکل درست انجام پذیرد ایمان آن کودک را در ضمیر خودآگاهش بارور می سازد. نماز عمل خیر، وسیله تکامل معنوی خانوادهها و بهترین فریضه برای رساندن انسانها به بالاترین درجه از کمال است.
واژگان کلیدی: نماز، عبادت، بندگی، خانواده، متعالی، فرزند.
-1 مقدمـــه:
أَیها النﱠاس أَنتُم الْفُقَرَاء إِلَی» اللﱠه واللﱠه هو الْغَنی الْحمید«ُ فاطر، 15 »ای مردم شما به خدا نیازمندید و خداست که بینیاز ستوده است. «
ستایش مخصوص خداوندی است که روح پرستش و خدا جویی را در سرشت آدمی درآمیختتا او را بشناسد. بندگی انسان از آنٍ ربی است که توان اتصال نوع بشر خاکی را به نیروی عشق برای دست یافتن به مقامات و منازل بلند معنوی محیا ساخت؛ یکی از بزرگترین نعمتهایی که خداوند سبحان به این بشر خاکی عطا فرموده این است که اجازه داده با او از طریق فریضه نماز در ارتباط باشد؛ نماز عروج انسان مومن به دستیابی عزت نفس و تعالی معنویات است؛ نماز و الاترین جلوه عشق بازی مخلوق و خالق است؛ در نماز شور است و شعور؛ نماز، عبادت و دعا با خالق هستی از مهمترین موضوعهایی است که اکثر نویسندگان حوزه دین پژوهی در رابطه با آن کتابها، متون ها و رسالههایی را به رشته تحریر در آوردهاند، که این خود دلیل محکمی بر اهمیت نماز است. لذا هنگامی انسان در آیات و روایات فراوانی که در خصوص جایگاه نماز وارد شده مطالعه و تدبر میکند و یا زمانی که به سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) نگاهی ژرف میاندازد این مطلب برای وی به وضوح روشن میگردد که، بزرگ ترین عبادت در اسلام نماز است و دیگر عبادت ها و مناجاتها از این چنین جایگاهی برخوردار نیستند؛ نماز در دین مبین اسلام به منزله عمود دین است، اگر در خانهای عمود یا همان ستون وجود نداشته باشد آن خانه بر چه چیزی باید بنا گردد؟ علاوه بر این در آخرت پذیرش دیگر کردارهای عبادی انسانها نیز وابسته به شرط قبولی نماز است. یکی از آثار و برکات نماز همیشه به یاد خداوند بودن است که این خود نقش بسیار مهمی در بالا بردن کمال و سطح معنویات انسان دارد. در این مقاله نویسنده کوشیده است تا به روش کتابخانهای به جمع آوری دیدگاه قرآن کریم، ائمه معصومین، و سایر صاحب نظران این عرصه در جهت بیان اهمیت و جایگاه خاص نماز و چگونگی تربیت و آموزش نماز به عنوان ستون دین در همان پایه ابتدایی زندگی انسان به جهت داشتن نقش حیاتی و بی بدیل نماز، بندگی و پرورش روح و روان فرزندان با داشتن یک خانواده متعالی با توجه به امر اقامه نماز و تأثیر آن در زندگی دنیوی
و سعادت اخروی انسانها با نقشی کارساز به پژوهش و بررسی و در پایان نتیجهگیری نماید.
-2 تعــــاریف:
2-1 نمــاز :
واژه »صلاه«که در زبان فارسی به آن نماز گفته می شود، در لغت، به معنای دعا، تعظیم و بزرگداشت، به یاد خدا بودن است. (بن منظور، ج14، (464 در زمان اعراب پیش از اسلام، برای هر گونه عبادت و نیایش استعمال می شده است؛ پس از ظهور اسلام ، واژه »صلاه« کاربرد
خاصتری یافت و در معنای عبادتی ویژه با مقدمات، مقارنات، اجزاء، ارکان و واجبات خاصی به کار گرفته شد، در زمان حاضر مقصود از نماز، عبادت ویژه ای است که از منظر تعالیم روح بخش دین اسلام، انجام آن واجب و ترک آن حرام و از گناهان کبیره است و همه مسلمین به شکل واحدی، آن را به جا میآورند.( مظاهری،1391، (7-8
کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی
International Congress on Culture and Religious Thought
2-2 سیمای نمــاز :
نماز عبادتی است که بر انبیاء پیشین نیز واجب بوده است. در روایات نماز به نور، برهان، چراغ، منهاج انبیاء، عمد دین، قیم دین، رأس الامور، اصل اسلام، پرچم ایمان، سیمای دین، بهترین اعمال، ملت و آیین، بهترین وسیله توسل، محبوبترین اعمال، نور چشم پیامبر(ص)، اول واجب دین برای انسان، اول چیزی که باید به تازه مسلمان آموزش داده شود، اول چیزی که در قیامت مورد محاسبه قرار میگیرد، آخرین وصیت پیامبر(ص) و ... توصیف شده که تمامی این تعبیرات متن روایات ائمه اطهار(ع) است. (قرائتی، 1391، (6
2-3 عبـودیت :
پرستش و اطاعت ظاهری، اگر بدون تسلیم و پذیرش قلبی باشد، بی ارزش است »بنده« باید تسلیم محض و بی قید و شرط "امر خدا" باشد و در برابر فرمان الهی و دینی خدا، سلیقهها و خواستههای شخصی را کنار بگذارد و به نیش و نوش دیگران و خوش آمدن و بد آمدن مردم بی اعتنا باشد. این تسلیم محض و بی چون و چرا بودن، همان »عبودیت« است که فلسفه عبادت است. (قرائتی،1375، (40
-3 ابعــاد عبادت و بندگی خداوند :
۱- تفکر در کار خداوند ۲- کسب و کار ۳- آموختن دانش
۴- خدمت به مردم و جامعه ۵- انتظار حکومت عدل الهی. (قرائتی ،1375 ،( 24-25
حضرت امام حسن عسکریعلیه السلام در این باره میفرمایند::
ِ والصیامِ، و»إِنﱠما الْعبادهُ کَثْرَهُ التَفَکﱡرِ فی أَمرِاللﱠه).«حری،1387، » .(518عبادت، زیاد نماز خواندن و روزه گرفتن نیستهمانا. عبادت، تفکّر بسیار در امر خداوند است.« دیگر اینکه رسول خدا(ص) در خصوص کسب و کار می فرمایند :
»عبادت هفتاد بخش است، برترین آنها طلب حلال و به دنبال روزی رفتن است.« (حر عاملی،ج11،1391،(2 رسول خدا (ص) در بیان فراگیری دانش که خود نوعی عبادت است میفرمایند:
»کسی که از خانه به دنبال آموختن دانش بیرون برود، تا با آن، باطلی را رد کند و گمراهی را به هدایت بکشد. کار او همچون چهل سال عبادت است است.)«فیض کاشانی، ج19،1418،(1
کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی
International Congress on Culture and Religious Thought
در خصوص خدمت به خلق روایات و احادیث بسیاری در جهت رسیدگی به مشکلات و رفع گرفتاری آنها با این مضمون کلی که خدمت به خلق به نوعی عبادت است آمده و ثواب آن از برخی عبادتها و حج مستحب برتر شمرده شده است.
انتظار حکومت عدل جهانی را رسول خدا(ص) با این بیان که: افضل» العباده انتظار الفرج.« (انتظار فرج و گشایش با آمدن امام زمان(عج) برترین عبادت است.« (نهج الفصاحه ،جمله(4096 قرآن یکی از ثمره های مفید به پاداشتن نماز را بازداشتن از فحشا و منکراتنَ الصلاهمیداند:تَنه »ی عنِ الفَحشاء و المَنکر« (عنکبوت، (45
