بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز که متأسفانه آلودگی هوا به طرز وحشتناکی توسط تکنولوژی و فرآوردههای آن تولید میشود یکی از بهترین راهها برای مقابله با آن، نگرش به طبیعت و احترام به طبیعت است. جامعهی امروز ما برای داشتن شهر پایدار نیازمند این است که در راستای صنعتی شدن و روی آوری به تکنولوژی از طبیعت و اثرات مفید آن غافل نشود و با آوردن طبیعت به شهر و معماری در این راستا قدم مهمی بردارد. ولی به نظر میرسد مشارکت مردم در این راه خالی از لطف نباشد. ما میتوانیم با فرهنگ سازی بر روی مردم این روند را تسریع بخشیم. در واقع اگر مردم نسبت به مکانیزم گونه شناسی طبیعت شناخت داشته باشند، برای حفظ و نگهداری آن هم تلاش میکنند. باغگیاه شناسی مهمترین مکانی است که میتواند در این راه مشارکت داشته باشد. این باغها نقش مهمی در زمینههای مختلف تحقیقاتی از جمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها برعهده دارند، ضمن اینکه منظرهای دلنشینی را برای کسب آرامش فراهم میکنند. این تحقیق در تحلیل کیفی مبتنی بر مطالعات کتابخانهای تحقیقات معتبر، به دنبال بررسی و تأثیر حضور باغهای گیاهشناسی در داشتن شهری پایدار است.
مقدمه
بدون شک یکی از مهمترین عناصر حیاتی در طبیعت گیاه است که هر کجا پای بگذارید تعدادی از آنان را خواهید دید. حفظ و نگهداری فضاهای سبز در محیط شهری جنبه بسیار مهمی از تحقق هدف بهبود کیفیت محیط زیست و داشتن شهری قابل زیستن است که به لحاظ محیط زیست و اقتصاد پایدار باشد. همچنین در کنوانسیون تنوع زیستی با عنوان “استراتژی جهانی برای حفاظت از گیاهان ”1 - GSPC - تخمین زده شده است که دو سوم گیاهان شناخته شده به واسطه افزایش جمعیت، آلودگی، تغییرات اقلیمی و زیستگاه، قطع درختان جنگلی، استفاده بیش از حد منابع و گسترش گونههای مهاجم، مورد تهدید قرار گرفته اند. باغ گیاهشناسی2 مکانی است که در آن مجموعه ای از گیاهان بومی و غیر بومی در فضای باز و در گلخانه ها کشت می شوند. این باغ ها نقش مهمی در زمینه های مختلف تحقیقاتی از جمله علوم گیاهی و باغبانی ، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها بر عهده دارند. [1] باغهای گیاهشناسی در برقراری و افزایش ارتباط بین مردم و طبیعت تأثیر بسزایی دارد و از این رو حضور آن در داشتن شهر پایدار ضروری به نظر میرسد. منتها طراحی و جانمایی آن باید به گونهای باشد که بتواند با شهروندان ارتباط برقرار کرده و در قالب اهداف کوتاهمدت خود به هدف والای خود که داشتن شهری پایدار است برسد.
با روند پیش رو در سرعت صنعتی شدن شهرها، سلامت روحی و جسمی شهروندان به جهت افزایش آلودگی محیط و افزایش تنشهای روحی و جسمی؛ با خطر روبرو است و یکی از راههای مقابله با آن افزایش فضاهای سبز در محیطهای شهری است. در واقع با آوردن فضای سبز در معماری و فضاهای باز شهری ما میتوانیم از خطرات پیش رو جلوگیری کنیم. هدف از انجام این تحقیق این است که نشان دهیم علاوه بر افزایش فضاهای سبز شهری توسط مسئولین مردم نیز نقش بسزایی در تسریع این روند دارند که در این راستا حضور باغ گیاهشناسی در شهرها برای کمک به مردم در جهت شناخت طبیعت و رویآوری به طبیعت و تعامل بیشتر با آن و در نتیجه داشتن شهری پایدار حائز اهمیت است.
با توجه به هدف تحقیق پیش رو - تأثیر حضور باغهای گیاهشناسی در داشتن شهری پایدار - ، سؤالات زیر مطرح میشوند: -1 نقش باغهای گیاهشناسی در افزایش رابطهی بین مردم و طبیعت چیست؟
-2آیا باغ گیاهشناسی میتواند در داشتن شهر پایدار مؤثر باشد؟
مبانی نظری تحقیق
باغ گیاه شناسی یا باغ بوتانیک3 به مکانی اطلاق می شود که نباتات مختلف را در آن جمعآوری نموده و بطور طبیعی از آنها نگهداری می نمایند. بعبارت دیگر باغی از کلکسیون زنده گیاهان می باشد.[2] طبق تعریف پایه در فرهنگ لغات آکسفورد، باغ گیاهشناسی مؤسسه ای است که در آن، گیاهان برای مطالعه علمی و در معرض نمایش گذاشته شدن برای عموم مردم رویانده میشوند.[3] 4 و طبق آخرین تعریف تخصصی از باغهای گیاهشناسی که توسط BGCI در سال 2000 در » دستورالعمل بینالمللی باغهای گیاهشناسی حفاظتی « 5 - LABGC - ، ارائه شده است، باغهای گیاهشناسی مؤسساتی هستند که مجموعههای مستند شده گیاهان زنده را با اهداف تحقیق، حفاظت، نمایش و آموزش نگهداری میکنند.[ 4] 6 حدود 60٪ باغهای گیاهشناسی جهان در مناطق معتدله ، شمال آمریکا، اروپا و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق قرار دارند. اما در مناطقی که گونههای گیاهی به صورت استثنایی متمرکز میباشند همانند آمریکای لاتین، جنوب شرقی آسیا و آفریقا به نسبت تعداد محدودی از باغهای گیاهشناسی وجود دارد. این تعداد محدود را البته به صورت خوشبینانه اینگونه میتوان تعبیر کرد که این کمبود میتواند باعث ایجاد باغهای گیاهشناسی جدید و مدرنی در این مناطق گردد. [4] در جدول1 میتوانید پراکندگی و تعداد باغهای گیاهشناسی در دنیا را ببینید.
جدول:1 پراکندگی و تعداد باغهای گیاهشناسی، منبع: [4] BGCI database,2000
با تعریفی که از باغهای گیاهشناسی شده مجموع باغهای گیاهشناسی بازهای از انواع گوناگون، از باغهای گیاهشناسی بزرگ با هزاران کارمند با فعالیتهای متنوع و فراوان تا نهادهای کوچک با منابع محدود و فعالیتهای محدود را شامل میشود. تمامی این نهادها میتوانند نقش خود را در گیاهشناسی، باغبانی، محافظت گونهای گیاهی و آموزش را ایفا نمایند و طبق تعریف دستورالعمل بین المللی محافظت1 در زمره باغهای گیاهشناسی قرار گیرند. در میان انواع گوناگون باغهای گیاهشناسی، باغهایی که در ارتباط مستقیمی با جامعه و مردم قرار دارند در حال رشد و توسعه سریعتری قرار دارند. این باغها برای ایجاد موقعیتهای خاص برای اجتماعات محلی و همچنین رساندن این جوامع به خواستههای خود طراحی شدهاند و با همان اجتماع هم مدیریت میشوند. در برخی از کشورهای واقع در مناطق حاره این باغهای گیاهشناسی در کنار پارکهای ملی برای ایجاد یکپارچگی و هماهنگی در توسعه پایدار و آموزش عموم مردم، ایفای نقش مینمایند. [4]
مؤسسات و ادارههای متنوعی هستند که باغهای گیاهشناسی را در سراسر دنیا مدیریت مینمایند و نوع این مدیریت و دیدگاههای آنها بر فعالیتها و نقش هر باغ گیاهشناسی تأثیر میگذارد. بسیاری از باغهای گیاهشناسی توسط حکومتها و یا قدرتهای محلی اداره میشوند و سرمایههای عمومی را جذب مینمایند. بیش از 30٪ کل باغهای گیاهشناسی دنیا به دانشگاهها یا دیگر نهادهای آموزشی عالی تعلق دارند. تعداد باغهای گیاهشناسی خصوصی بسیار محدود میباشد. در سالهای اخیر روند به گونهای بوده است که باغهای گیاهشناسی سعی دارند برای گسترش و استقلال بیشتر به جذب سرمایهها به صورت مستقل بپردازند و مدیریت مستقل خود را توسعه دهند. دستهبندی انواع باغهای گیاهشناسی به صورت زیر است، گرچه با این حال بسیاری از باغهای گیاهشناسی با توجه به نقش چند منظوره آنها به صورت دقیق درون یک دسته قرار نمیگیرند: [ 4] در جدول 2 میتوانید خلاصهای از انواع باغهای گیاهشناسی را که در سال 2000 در » دستورالعمل بینالمللی باغهای گیاهشناسی حفاظتی « 2 - LABGC - آمده است را ملاحظه کنید.
