بخشی از مقاله
چرا معصومین نسبت به هم عملکرد مختلفی دارند (حدیث سلسله الذهب)
چکیده
در جامعه امروزی ما شاهد هجوم انواع حملات فرهنگی هستیم. در واقع سوالات و شبهات بسیاری باعث سردرگمی خصوصاً در نسل جوان امروز شده است . تنها راه نجات از این مهلکه تمسک جستن به سخنان و رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام است. تحقیق پیش رو درصدد جوابگویی به شبهات زیر است:
1. علل عملکرد مختلف معصومین علیهم السلام چه بوده است؟
2. علل پذیرش ولایتعهدی از طرف امام رضا علیه السلام چیست؟
3. هدف حضرت از بیان حدیث سلسله الذهب چه بوده است؟
4. «انه لیس کمثله شی» به چه معنا است؟
5. حل شبهه جبر و تفویض در کلام حضرت به چه صورت است؟
6. شبهه اراده انسان و علم الهی چگونه جواب داده می¬شود؟
7. اراده الهی جزء صفات ذات است یا زائد ذات است؟
8. حدوث عالم در کلام حضرت چگونه بیان می¬شود؟
9. شرح «بسم الله»در کلام حضرت به چه صورت است؟
10. از بررسی احادیث «لولاالحجه» چه نتیجه¬ای گرفته می شود؟
11. ولایت معصومین علیهم السلام بر ماسوی الله به چه معنااست؟
12. تفسیر آیه «و اذابتلی ابراهیم ربه ... و اماماً در آیه به چه معنا است؟
13. منظور از « الظالمین» در آیه فوق به چه معنا است ؟
14. امام رضا علیه السلام با چه بیانی امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف را معرفی می-کند؟
جواب سوالات به شرح زیر است:
1. دربخش اول ابتدا عصمت را در مرحله ثبوتی بیان کرده و در بخش های بعدی عصمت در مرحله اثبات بیان می¬شود. به این صورت که با پذیرش عصمت در پیشوایان باید این را بپذیریم آنچه آن بزرگواران انجام می¬دهند، بر اساس خیر و مصلحت است. البته سایر فرق اسلامی عصمت را شرط امامت نمی¬دانند وهرچند امام گناه کرده باشد باز هم شرایط امام شدن را دارد.
2. از علل قبول ولایتعهدی همین بس که مأمون کار خود ر ابه شورایی که عمر تشکیل داد و حضرت امیرالمومنین علیه السلام را مجبور به حضور درآن کرد تشبیه کرد.
3. با حدیث سلسله الذهب حضرت دو اصل «توحید» و «امامت » را به خوبی بیان کرده و قبول ولایت خودشان- که مستلزم پذیرش ولایت معصومین علیهم السلام است - شرط ورود به دژ محکم الهی دانسته اند.
4. آیه«انه لیس کمثله شی ء» به ما می¬فهماند بین خدا و مخلوقات مفارقت ذاتی و جزء به جزء است و ما قادر به درک ذات الهی نیستیم زیرا هیچ نوعی سنخیتی بین خدا و مخلوقات وجود ندارد (عجز از درک ذات بی منتهای باری تعالی حد کمال و معرفت است)
5. جواب شبهه جبر و تفویض چنین است : «لاجبر ولاتفویض بل امر بین الامرین»زیرا هر کدام به تنهایی مفسده هایی دارند.
6. خداوند عالم به افعال انسان است. از طرفی انسان دارای اختیار است. این مسئله دو مقوله جدای از هم هستند . علم الهی مستلزم تحقق فعل نیست، هر چند نجات انسان ازمهلکه در علم الهی وجود دارد.
7. اراده الهی جزء صفات فعل است، زیرا اگر خداوند بخواهد می¬توانداراده نکند آیات و روایات دال بر این مطلب است.
8. عالم حادث است. زیرا خداوند قدیم است ، چیزی پیش از او نبود و چیزی همراه او در قدیم با او وجود نداشته است.
9. حضرت با تفسیر «بسم الله »به ما می¬فهمانند که انسان با این سخن داغ بندگی را بر خود می¬نهد و خود را تنها مختص خدای باری تعالی می¬کند.
10. زمین هیچ گاه بدون حجت باقی نمی¬ماند که اگر چنین شود، سبب خلقت از بین می-رود و زمین اهلش ر ادر خود فرو می¬برد.
11. با توجه به سخن حضرت ولایت بر ما سوی الله ، به این معنا است که عالم و عالمیان به منزله نصف گردو و نزد امام خود هستند و امام ولایتش نسبت به خود افراد، به خودشان بیشتر است.
12. با این آیه برتری امامت بر نبوت و رسالت به خوبی اثبات می¬شود.
13. رسالت الهی هیچگاه به ظالم نمی¬رسد ، هر چند فرد برای یک لحظه متلبس به این صفت باشد یعنی امامت خلفای سه گانه با این آیه به خوبی رد می¬شود.
14. حضرت کراراً طولانی شدن غیبت و امتحانات سخت الهی در آخر الزمان را خبر داده ولی در نهایت مژده رسیدن حق به صاحب اصلی اش را به ما می دهند.
انشاءالله ماجزء وصل شدگان به حق و حقیقت باشیم.
مقدمه
اگر دیدگان را بر افق خلقت بگشاییم و اندکی فراتر از محسوسات را بنگریم، چهارده حقیقت ملکوتی و چهارد ه وجود نورانی را خواهیم دید که بر بلندای آفرینش به بندگی حضرت حق مشغولند .
آفرینش به برکت آنان آفریده شده و بقیه مخلوقات به طفیل آنان پای در این عالم گذارده اند. حضرت مهدی _(عجل الله تعالی فرجه شریف ) می¬فرمایند:
ما مصنوع پروردگار مان هستیم ، و پس از آن خلائق برای ما آفریده شدند. آری خداوند آفرینش را به آنان آغاز نموده و به آنان خاتمه می بخشد.
ایشان به اذن و عنایت خدای رحمن، در تمام جهان حاضر و بر هر آشکار و پنهان ناظرند. واقف به احوال پیشینییانند و آگاه به آمال آیندگان.
آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم، معلمان دین خدا و مبلغان و مروجان آیین اسلامند.
محبت و دوستیشان و ولایت و فرمانپذیری از ایشان و بغض از دشمنانشان، شرط قبولی طاعات وعبادات و رمز سعادت دنیوی و اخروی انسانهاست و بدون ولایتشان ، هیچ طاعت و عبادتی به درگاه الهی پذیرفته نمی¬شود.
از اینرو ست که امام رضا علیه السلام می¬فرمایند:
«هر کس در حالی که عارف به امامانش نباشد ، بمیرد به مرگ جاهلیت مرده است.»
بدین ترتیب واضح است که تجاهل در مساله امامت و عدم موضع گیری صریح در انتخاب امام و پیشوا به معنای انکار و طرد آن از گستره زندگی است و ثمره آن مرگ بر جاهلیت و فرجام بر او دردنیا و آخرت است.
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام می¬فرمایند :«در آن روز هر قومی به نام امام زمانشان و کتاب و پروردگار و سنت پیامبر خویش خوانده می¬شوند». پس بر همه ما واجب است که امام و پیشوای حق ر ابا اطلاع و تحقیق انتخاب کرده و تابع آن بزرگان در تمام امور دنیوی باشیم تا در آخر به سعادت اخروی برسیم انگیزه اینجانب از نوشتن چنین تحقیقی معرفت یافتن به وجود مقدس امام رضا علیه السلام ، آن امامی که مملکت ما تحت لوای ایشان قرار دارد و به برکت ایشان روزی می¬خورد.
از طرفی در زمان حضرت مباحث کلامی، فلسفی رونق بسیاری یافته ، از این رو حضرت را عالم
آل محمد صلی علیه و آله و سلم نامیدند پس هدف اینجانب از بررسی مناظرات آن حضرت ،
تطبیق آن در جامعه امروزی می باشد که سیر در آن می تواند پاسخگوی سوالات و
شبهات بسیاری از افراد باشد که این را ه ما را به حق و حقیقت نزدیک تر می¬سازد. تحقیق
اینجانب از روش «کتابخانه ای»و به شیوه« تحلیلی» «توصیفی» و با استفاده از کتب
«کلامی»،«فلسفی» ، «فقهی» و« تاریخی »سعی در جوابگویی به شبهات و نزدیکتر شدن به فهم کلام
حضرت بوده است.
مختصراً بخشهای مورد بررسی شده در این تحقیق چنین است.
بخش اول: اختلاف عملکرد معصومین علیهم السلام و تحلیل آن
1 -1 عصمت ، مبین اختلاف عملکرد معصومین
2 – 1 منشأ اختلاف شیعه و سنی در امامت
3 – 1 چرا عامه عصمت را در امام لازم نمی¬دانند؟
4 – 1 وجوب عصمت امام در کلام معصومین علیهم السلام
بخش دوم: علل پذیرش ولایتعهدی
1 – 2 مأمون و شخصیت او
2 – 2 مأمون و سیاست
3 – 2 ولایتعهدی
الف) دلائل مأمون برای انتخاب ولیعهد
ب ) علل قبول ولایتعهدی توسط حضرت
بخش سوم : بیان معار ف الهی از مدینه تا خراسان
1 – 3 عرضه اعمال شیعیان بر امام
2 – 3 حدیث سلسله الذهب
- شرح «وانا من شروطها»
بخش چهارم: تبیین معارف در سخنان ثامن الحجج علیه السلام
1 – 4 توحید
الف) توحید ذاتی (انه لیس کمثله شی)
ادراک خداوند
مفارقت کلی خداوند با همه چیز در موجودات
ب) جبر و تفویض و ارده الهی
- نفی جبر و تفویض در کلام امام رضا علیه السلام
- بیان آیه الله مکارم شیرازی
- علم خداوند و اراده انسان
- جواب شبهه فوق درکلام امام خمینی (ره )
- تقابل علم خداوند و اراده انسان در کلام امام رضا علیه السلام
ج ) چگونگی اراده الهی در کلام امام رضا علیه السلام
- سخنان حضرت پیرامون اراده الهی
- اقوال حکماء پیرامون اراده الهی
- اقوال فقها و متکلمین پیرامون و اراده الهی
د) صفات خداوند عین ذات الهی اوست
- کلام امامیه و اشاعره پیرامون صفات خدا
- اشکالات و اراده به کلام اشاعره
ج) ولایت معصومین بر ما سوی الله
- برتری مقام امامت بر نبوت در کلام امام
- شر ح و تفسیر ایه«و اذا ابتلی ابراهیم ربه... » و برتری امامت بر نبوت و رسالت
- منظور از «اماماً» درکلام اهل سنت
- جواب علامه طباطبایی (ره) به علمای اهل سنت
- شرح و تفسیر کلام علامه طباطبایی (ره )
- منظور از «الظالمین» در آیه فوق
- لفظ «ظالمین» و شبهه فخررازی
- کلام استاد سبحانی پیرامون حقیقت مشتق
- جواب اصولیها بر شبهه فخر رازی
- جواب علامه طباطبایی (ره)
و) امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف درکلام امام رضا علیه السلام
بخش اول
کلیات
تعریف و تبیین موضوع:
در این تحقیق سعی شده به یک سری مباحث عقیدتی پرداخته شود، که می تواند راه گشای حل بسیاری از شبهات می باشد.
ما فراوان در نحوه ی عملکرد معصومین مشاهده می¬کنیم که آنان فی الواقع هدف شان یکی ولی عملکردهای مختلفی خصوصاً نسبت به حکام وقت خود داشته اند. خاصه امام رضا علیه السلام که با پذیرفتن ولایتعهدی مأ مون شرایط خاصی را دارا شده اند، که این عمل موجب نسبت دادن اتهامات فراوانی به ایشان شد . درواقع با بیان عصمت از دیدگاه تشیع به این سوالات پاسخ داده می شود .
در آن زمان بحث های کلامی به اوج خود رسیده بود، به خاطر فرق مختلف اسلامی و دینی ورود کتب فلسفی و نشر آن در ایران توسط مأمون ، شبهات بسیاری ذهن مردم را مشغول کرده بود ، که حضرت جوابگوی تمام این شبهات به نحو احسن بودند و به همین دلیل است که یکی از القاب حضرت عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
درنتیجه بررسی وسیر در این روایات و مناظرات می¬تواند راه گشای بسیاری از شبهاتی که ، امروز گریبان همه ی ما را گرفته و باعث سردرگمی در جامعه شده باشد. از طرفی آشنایی با عملکرد معصومین علیهم السلام حضرت امام رضا علیه السلام برای ما ایرانیا ن که مملکت ماتحت لواء ولایت ثامن الحجج علیه السلام است و اینکه ما خود ر اشیعه اثنی عشری و جزء فرقه ناجیه می¬دانیم واجب و ضروری است.
پیشینه موضوع:
ردپای این بحث و پی بردن به اهمیت آن را باید گفت از همان زمانهای اولیه غیبت کبری امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف می¬توان پیدا کرد. به طوری که محدثین اولیه شیعه در بحثها و کتب خود بخصوص در مورد حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام و زمان ولایتعهدی ایشان بحث نموده¬اند و از آن جمله مرحوم ثقه¬الاسلام محمدبن یعقوب کلینی متوفی 328 – 329 ه. ق و در کتاب شریف کافی که درمواضع مختلفی بحثهای حضرت را ذکر نموده¬اند و همچنین
مرحوم رئیس المحدثین محمدبن علی بن بابویه قمی متوفی (381 ه . ق ) درکتاب التوحید که بحثهای توحیدی و پاسخگویی به شبهات مربوطه توسط حضرت را در این کتاب آورده¬اند و همچنین در کتاب کمال الدین و تمام النعمه که بحثهای مربوط به امامت و ولایت که توسط حضرت انجام شده را ذکر کرده اند و اینکه در کتاب عیون الاخبار الرضا علیه السلام که می¬توان گفت اولین کتابی است که به صورت جامع پیرامون علی بن موسی الرضا علیه السلام و بخصوص ویژگیهای زمان ولایتعهدی حضرت و بحثهای مختلف حضرت پیرامون عقاید شیعه امامیه در اصول پنجگانه تألیف شده است و کتبی چند دیگر در این موارد آمده است . البته بنده مقاله¬ای که مربوط به موضوعم باشد پیدا نکردم .
فرضیات و سوالات تحقیق
سوالات اصلی:
1. چرا معصومین نسبت به هم عملکرد مختلفی دارند؟
2. عالم آل محمد صلی الله وعلیهم و آله و سلم توحید و امامت را چگونه بیان فرمودند.
3. دلایل و اهداف حضرت ازبیان حدیث سلسله الذهب چه بوده است؟
4. حضرت با چه بیانی شبهه جبر و تفویض و اراده الهی را جواب داده¬اند؟
1 . نظر شیعه وسنی در نحوه انتخاب امام چگونه است؟
2 . چهره واقعی مأمون به چه صورت بوده است؟
3 . دلایل حضرت جهت پذیرش ولایتعهدی مأمون چه بوده است؟
4 . انه لیس کمثله شی به چه معنا است؟
5 . اراده الهی جزء صفات ذات است یا جزء صفات فعل است؟
6 . صفات خداوند عین ذات اوست به چه معنا است؟
7 . نظر امام رضا علیه السلام درباره حدوث عالم چه بوده است؟
8 . بندگی خدا از زبان امام رضا علیه السلام به چه صورت است؟
9 . شرح حدیث لولاحجه از زبان امام رضا علیه السلام به چه صورت است؟
10 . علم امام از دیدگاه حضرت رضا علیه السلام و حکماء و متکلمین چگونه است؟
11 . حضرت چگونه آیه «و اذا ابتلی ابراهیم ربه... » را شرح دادند؟
12 . منظور از «الظالمین » در لاینال عهدی الظالمین چه کسانی هستند؟
13 . امام رضا علیه السلام با چه بیانی وجود مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف را معرفی می¬کنند؟
روش تحقیق
برای انجام دادن یک تحقیق جامع و کامل بهترین کار دست یافتن به مراکز معتبر است. از جمله این مراکز معتبر رفتن به کتابخانه ها و سرزدن به سایت های اینترنتی است.
کتاب منبعی است که علوم گذشتگان را به راحتی دراختیار آیندگان قرار می¬دهد. و به راحتی ما را با علم و تجربه گذشتگان آشنا می¬سازد.
پژوهش های حاضر مبتنی بر «روش کتابخانه ای» است.
بنده جهت شروع کار ، به لیستی که عناوین پیشنهادی پایان نامه های سطح دودر آن بود مراجعه شد.
ازجمله کتابخانه ها، کتابخانه مجلس ، الغدیر ، حضرت فاطمه سلام الله علیها ، دانشکده علوم و حدیث ، کتابخانه برادرم مرکز پژوهشگاه اطلاعات و مدارک و اسناد ملی، و همچنین از کتبی که خود در اختیار داشتم استفاده کردم وهمچنین cd نور را مورد استفاده قرار دادم.
نگارش مطالب در این تحقیق بر اساس روش تحلیلی صورت گرفته، که بعد از جمع آوری بررسی شده است .
