بخشی از مقاله
ارائه چارچوب مفهومی برای ارزیابی سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات مبتنی بر مدل RAMS و استانداردهای نت
چکیده
به مجموعه ای از فعالیتهای فنی، اجرایی، اداری و مدیریتی که در چرخه عمر دستگاه ها انجام می شود، برای آن که در حالت و وضعیت مناسبی قرار گرفته و عملکرد مناسب و مورد انتظار را داشته باشد، سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات (نت) اطلاق میگردد. با توجه به اهمیت این سیستمها در شرکتها، وجود چارچوبهای ارزیابی برای آنها از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد. با بررسی تحقیقات انجام شده اهمیت فرایندهای ارزیابی و چارچوبهای ارزیابی در بحث سیستم مدیریت نت آشکار و اهمیت مدلهای ارزیابی نت پیدا میشود. در بررسیها و مطالعات انجام شده توسط نویسندگان این مقاله مشخص شد که چارچوبها و مدلهای ارزیابی یک سیستم مدیریت نت بایستی در برگیرنده وجوه مشترکی در قالب محورهای ارزیابی از قبیل: سطح ایمنی محیط کار، میزان اثربخشی برنامههای PM، میزان سرویس دهی انبار قطعات یدکی، سیستم دستور کار، فرایند برنامه ریزی نت، استفاده از نرم افزار نت (CMMS)، مشارکت پرسنل بخش عملیات در اجرای برنامههای نت، طراحی نیازمندیهای نت پیشگویانه (PdM)، پیشگیری از نیاز به نت (PM)، طراحی سیستم مدیریت کیفی نت (MQM) و میزان اثر بخشی اجرای TPM باشند. لازم به ذکر است که چارچوبها و مدلهای ارزیابی مهم بوده و در اثربخشی یک سیستم مدیریت نت در دو دسته کمی و کیفی قابل ارائه میباشند. بیشتر مدلهای ارزیابی کیفی ارائه شده در تحقیقات قبلی مبتنی بر مفاهیم TPM و یا استانداردهای مربوطه از قبیل IEC 60300-3-14 و استاندارد ISO 14224 بودهاند و مدلهای کمی نیز مبتنی بر شاخصهای قابلیت اطمینان، قابلیت دسترسی، قابلیت تعمیرپذیری بوده که در سالهای اخیر سیستم RAMS که در کنار شاخصهای مذکور موضوعات ایمنی را هم در بر دارد، مورد استفاده واقع شده است. بنابراین در این مقاله یک چارچوب مفهومی مبتنی بر محورهای ذکر شده فوق جهت ارزیابی سیستم مدیریت نت و جایابی سیستم مذکور با توجه به امتیاز کل کسب شده در هرم وایرمن ارائه خواهد شد.
واژه های کلیدی:سیستم مدیریت نت- چارچوب مفهومی- محورهای ارزیابی سیستم مدیریت نت- -TPMاستاندارد
-IEC 60300 -3-14 مدل RAMS
-1 مقدمه
میزان افزایش سرمایه گذاری بر روی ماشین آلات صنعتی و اتوماسیون از یکسو و افزایش ارزش مالی و اقتصادی آنها از سوی دیگر منجر به آن شد که مدیران و صاحبان صنایع به فکر راهکارهایی منطقی بیفتند که قادر به بیشینهسازی طول عمر مفید تجهیزات تولیدی و طولانی کردن چرخه عمر اقتصادی آنها باشد. در کارخانجات صنعتی ماشین آلات همواره در حال فرسوده شدن هستند، بنابراین مسئله نت ماشین آلات یکی از مهمترین مسائل قابل توجه می باشد . ضرورت طراحی واستقرار سیستم های نت درکارخانجات، یکی ازمسایل مبرم و حیاتی امروز صنایع کشور است. حفظ سرمایههای کشور از یک سو و ارز بالای
خرید ماشین آلات و تجهیزات از سوی دیگر، استفاده ی عقلایی و برنامه ریزی شده و نگهداری و تعمیر به موقع ماشین آلات و تجهیزات را الزامی می سازد. قوت و ضعف این بخش مستقیما در بهر ه وری و سوددهی تولید تأثیر می گذارد.[1] نت مقوله ای فراگیر در یک سازمان/شرکت می باشد که حس و انگیزه عملیاتی و تصمیم گیری در سطوح مختلف سازمانی از
اپراتور در کف سازمان تا مدیریت را در می گیرد. نت یک فرایند مدیریتی –اجرایی می باشد که تصمیمات آن به دلیل جامعیت و مقبولیت عمومی سازمان بایستی هم پختگی مدیریتی و هم پختگی مهندسی/فنی را شامل گردد. لذا شکل گیری نت بایستی از ابتدای سرمایه گذاری یک طرح (می تواند توسعه ظرفیت یا احداث یک مجتمع/پالایشگاه باشد) تا بهره برداری مستمر ازآن طرح در قالب یک سیستم مهندسی-برنامه ریزی - اجرا و کنترل کامل گردد تا موجب حصول اطمینان از صحت سلامت تجهیزات و استمرار تولید گردد. لذا بررسی اجزاء و نحوه شکل گیری سیستم نت در یک سازمان از ابتدا بایستی به صورت شفاف و استاندارد تعریف شده و فرایند شکل گیری آن ترسیم گردد. [2] چارچوبها و مدلهای ارزیابی سیستم مدیریت نت در دو دسته کمی و کیفی قابل ارائه میباشند. بیشتر مدلهای ارزیابی
کیفی ارائه شده در تحقیقات قبلی مبتنی بر مفاهیم TPM و یا استانداردهای مربوطه از قبیل IEC 60300-3-14 و استاندارد ISO 14224 بودهاند و مدلهای کمی نیز مبتنی بر شاخصهای قابلیت اطمینان، قابلیت دسترسی، قابلیت تعمیرپذیری بوده که در سالهای اخیر سیستم RAMS که در کنار شاخصهای مذکور موضوعات ایمنی را هم در بر دارد، مورد استفاده واقع شده است.
-1-1 چارچوبهای مرسوم نت جهت بهبود
چارچوب ها و روش های متفاوتی برای ارزیابی سیستم مدیریت نت مورد استفاده قرار گرفته اند به عنوان مثال وایرمن1 اجرای متوالی گامهایی را پیشنهاد می کند تا بتوان اطمینان داشت که تمامی کارکردهای مدیریت نت انجام گرفته اند. او معتقد است که قبل از حرکت به گام بعدی در مرحله اول باید نت پیشگیرانه وجود داشته باشد . گام دوم استقرار و پیاده سازی CMMS است. وی عنوان می کند که قبل از در نظر گرفتن نت متمرکز بر قابلیت اطمینان و برنامههای پیش بینی نت، یک سیستم منظم برای انجام کار (برای زمان بندی و اجرای درست فعالیتهای اولویت دار) و یک سیستم مدیریت منابع نت لازم است. همچنین اپراتور باید از اهمیت نقش خود در کار کرد کلی نت آگاه باشد . در این صورت اپراتور علاوه بر داشتن عنوان کارمند عام سازمان، فردی است که فرآیند پیاده سازی و اجرا در مرحله بعد به او ارجاع داده می شود. توجه شود که نت بهره ور فراگیر –که ابتکار دهه 1980 به شمار می رود- از ابتکارات و مداخله مدیریت (مانند آن چه درTQMهست) تشکیل شده است که بر ایفای نقش اپراتور در نت و ترویج استفاده از روشهای بهینه سازی کمک می کند، برای ایجاد ساختار لازم برای نت در سازمان نیز مفید است و بهبود مستمر را در فعالیتهای نت تسهیل می کند. تصویر کلی مدل وایرمن را در شکل (1) ببینید.[2]
شکل :1 چارچوب و سطح بلوغ سیستم مدیریت نت بر اساس وایرمن[2]
کمبل نیز ساختاری رسمی برای مدیریت اثر بخش نت پیشنهاد می کند. (شکل 2را ببینید) این فرآیند با ایجاد یک استراتژی برای هر یک از داراییها آغاز می شود وبا برنامه تجاری ارتباطی تنگاتنگ دارد. جنبههای مربوط به منابع انسانی که برای ایجاد تغییرات فرهنگی مورد نیاز اند، مورد توجه قرار گرفته است. سپس سازمان جهت تضمین کارکرد صحیح هر یک از داراییها در چرخه عمرش، کنترل را به دست می گیرد. این کار با پیاده سازی CMMS، اجرای یک سیستم اندازه گیری و سنجش عملکرد نت و برنامه ریزی و زمان بندی فعالیتهای مربوط به نت انجام می پذیرد. این کار با روشهای مختلفی صورت می گیرد که اساس انتخاب آنها ارزش و میزان ریسک دارایی برای سازمان است. از میان این روشها کمبل موارد زیر را مورد توجه قرار می دهد:[2]
- کارکرد و استفاده از دستگاه تا ایجاد خرابی
- نسخه برداری
- جایگزینی زمان بندی شده
- پیاده و سوار کردن قطعات دستگاهها جهت بازبینی و به صورت زمان بندی شده
- نت با هدف خاص
- نت پیشگیرانه
- نت براساس عمر دستگاه یا کار برد
- نت براساس شرایط
- طراحی مجدد
در نهایت کمبل بهبود مستمر اجرای دو روش بسیار موفقRCM و TPM را پیشنهاد می کند. او همچنین توصیه میکند که از روشهای مهندسی مجدد فرآیند (روشهای نقشه فرآیند بر مبنای فعالیت، روشهای تحلیل ارزش فرآیند و روشهای بصری و ابتکاری فرآیند) برای ایجاد بهبود جهشی و پیشرفت چشمگیر، به صورت گام به گام استفاده شود.
شکل :2 چارچوب نت بر اساس کمبل[2]
پینتلن1 و وسنهاو2 ابزاری را برای ارزیابی عملکرد نت ارائه می دهند. این ابزار تشکیل شده است از یک برد کنترلی و دسته ای از گزارشات جهت تحلیل نسبتهای خاص. این ابزار در حوزههای مختلف تحت کنترل مدیریت نت به کار می رود:عملکرد هزینه/ بودجه دستگاه، عملکرد پرسنل، مدیریت مواد اولیه و کنترل ترتیب کارها. برای هر یک از این حوزهها برد کنترلی نسبتها را به صورتهای مختلفی چون دادههای واقعی، دادههای مورد انتظار، اهداف و توجهات و نکات لازم نمایش می دهد. پینتلن و جلدرز3در مورد چار چوبی بحث می کنند که جنبههای اصلی مدیریت نت در آن جا می گیرد. این چار چوب از سه بلوک ساخته شده است:
فعالیت مربوط به طراحی سیستم مدیریت عملیات/ مدیریت نت: این موضوع مدیریت نت را با مفهوم و مفاد تجارتی وسیع تر پیوند می زند؛ تجارتی که در آن برای آن که هیچ کارکردی تنها اهداف محدود خود را دنبال نکند، مفاهیم بازاریابی، مسائل مالی و عملیاتی با همدیگر در تعامل اند. در اینجا مدیریت نت به عنوان یک کارکرد فرعی از کار کردهای عملیاتی در نظر گرفته شده است.
بلوک دوم در تصمیم گیری در مورد مدیریت نت، کنترل و برنامه ریزی است که شامل تصمیماتی می شود که مدیر نت در حوزه سه کارکرد اصلی(بازاریابی، مالی و عملیات) و مدیریت منابع و گزارش عملکردها اتخاذ می کند. تئوریها و روشهای نت که از لحاظ فنی پیچیده تر هستند (مانند تکنولوژی نت، مطالعه مطالب فنی که می تواند نت را بهبود دهند مانند روش تعمیر یا نظارت جدید روشهای مربوط به طراحی بهتر نت)، در این جا مستقیما مورد بحث قرار نگرفته اند.
-2-1 سنجش و کنترل فعالیتهای مدیریت نت
مجموعه کاملی از شاخصهای کنترل و ارتقای مدیریت نت را می توان در منابع[3] ، ]4[و]5[ یافت. مثلا وایرمن در منبع[3] دسته ای از شاخصها را معرفی می کند که به گروههای مشارکتی / مالی/ کارایی و اثربخشی/ فنی / عملکردی تقسیم شده اند. او می گوید که افراد باید از شاخصهای استفاده کنند که به درستی با شاخصهای مشارکتی پیوند خورده باشند. اهداف شاخصهای عملکردی چنین است:
- روشن کردن هدف استراتژیک
- پیوند دادن فرآیندهای اصلی تجارت با اهداف
- تمرکز برفاکتورهای اساسی موفقیت وپیگیری روندهای عملکردی
- شناسایی راه حلهای ممکن برای مشکلات
برای ارزیابی ابزارهای گوناگون مدیریت نت یک گروه از شاخص ها در کتاب وایرمن آمده است. جدول 1 کارکردهای گوناگون مرتبط با رکن مهندسی نت را به طور خلاصه نمایش می دهد،
جدول :1 طبقه بندی فعالیتها در روشهای[2] ME1
-3-1 چارچوبها و مدلهای ارزیابی نت
با توجه به ظهور متدها و روشهای مختلف جهت بهبود انجام کار، شاهد پیشرفت و ترقی روز افزون صنایع در ابعاد مختلف هستیم. هدف از این روشها ارایه استراتژی می باشد که با تمسک و توسل بر آن بتوان مراحل مختلف کار را به درستی و با تمام جزئیات آن شناخت و بهترین روش را جهت انجام تک تک مراحل آن انتخاب نمود. در عصر حاضر، اندازه گیری عملکرد از جمله بهترین راههای بدست آوردن اطلاعات برای تصمیم گیری در سازمانها است و نقش حیاتی در موفقیت آنها ایفا می کند. با این حال تعداد زیادی از سازمان ها، فرآیندهای رسمی برای ارزیابی عملکرد خود را توسعه نداده و به کار نگرفته اند.[1] مهم ترین موضوع در پیاده سازی سیستم نت بهینه در صنایع داشتن اطلاعات و دادههای کافی و لازم از وضعیت موجود، وضعیت ایده آل باید و گامهای مورد نیاز برای پر کردن فاصله فعلی با بایدها می باشد.[6] به این منظور مدل های مختلفی برای اندازه گیری عملکرد توسعه داده شده اند که هریک مزایا و معایب خاص خود را دارند. اگر بتوان روش و معیارهای یکسانی را بین سازمانها به اجرا گذاشت، در این صورت امکان مقایسه نسبی بین آنها فراهم می شود. ارزیابی عملکرد سازمانها می تواند با تعریف معیارهای مناسب، کلیه ورودی ها، فرآیندها، خروجیها و کلیه نتایج فعالیتهای سازمانها را در بربگیرد و هم می تواند به منظور مقایسه عملکرد سازمان نسبت به عملکرد سالهای گذشته یا مقایسه آنها با عملکرد سازمانهای دیگر به کار رود.[1] روشهای مختلفی برای ارزیابی سیستم نت اعم از کیفی و کمی استفاده شده اند. وحید ابراهیمی پور و همکاران از روش استنتاج فازی برای ارزیابی خرابی پمپها جهت بهبود فرایند نت در صنعت پتروشیمی استفاده کردند.[7] سید اکبر نیلی پور طباطبایی و همکاران مدلی کاربردی از ارزیابی متوازن برای ارتقا ء عملکرد سیستم نت یک کارخانه ی تولیدی ارایه کردند و در پی آن برای هر یک از جنبههای مطرح شده در نقشه استراتژی معیارهای مناسبی برای گزارش گیری از سیستم اتخاذ نمودند.[1] ناصر جلالی و همکاران چک لیستی را برای آدیت فعالیتهای نت ارائه کردند .[6]بختیار استادی و همکاران نت پیشگیرانه با در نظر گرفتن قابلیت دسترسی مولفهها در یک سیستم را در کورههای دوار سیمان بکار بردند . [8] فاطمه داوودی و سودابه قهرمانی روش قابلیت اعتماد را برای مدیریت نت ریل استفاده نمودند.[9] مرتضی اوستا خان و همکاران سطح ایمنی در محیطهای تولیدی را با استفاده از روش فازی ارزیابی نمودند.[10] یکی از موضوعات بسیار مهمی که در اثربخشی یک سیستم نت اهمیت دارد چارچوبها و مدلهای ارزیابی سیستم نت میباشند که با بررسی تحقیقات گذشته
