بخشی از مقاله
ارزیابی ریسک خطر در بهداشت و درمان صنعت نفت ماهشهر
چکیده
به منظور ارزیابی ریسک هاي خطر درفرآیندهاي جاري بهداشت و درمان صنعت نفت ماشهر , کلیه فعالیتهاي انجام شده در هر یک از بخشهاي فعال در بیمارستان و درمانگاههاي صنعتی و خانواده بهداشت و درمان صنعت نفت ماهشهر با استفاده از روش FMEA مورد ارزیابی قرار گرفـت و ریسک آنها محاسبه گردید. علیرغم اینکه درابتدابه نظرمیرسیدکه خطرات زیاد وبزرگی دربیمارستان وجود ندارد وکارکنـان نیزبـه ایـن مسـاله پافشاري داشتند،نتایج به دست آمده ازاین مطالعه بیانگروجودخطرات ناشناخته بسیاري باریسک بالا بود.به طـور کلـی 642 مـورد خطـر در 79واحد در بیمارستان و درمانگاهها شناسایی شد و ریسک آنها مورد محاسبه قرار گرفت , در این میان بیشترین ریسک محاسبه شده برابر80 بوده است که مربوط به تهیه و ساخت داروها ومحلولها در داروخانه بیمارستان میباشد و کمترین ریسک مربوط به تزریقات و خـونگیري در برخـی از بخشهاي بستري با عدد 3 RPN میباشد.همچنین 89 مورد ریسک داراي شدت وقوع 5 و6 بوده است که وقوع هر کدام از این خطرات میتوانـد ایجاد شرایط اضطراري در محیط کار نماید.( عدد 5و6 در شدت وقوع به ترتیب بیانگر مرگ و مرگ دسته جمعی میباشـد.)بسـیاري از فعالیتهـا داراي اقدامات کنترلی اولیه هستند که بایستی حتما اعمال آنها مستمر باشد و برخی از آنها جهت اطمینـان بیشـتر نیازمنـد اقـدامات اصـلاحی پیشرفته تر و مطمئن تري میباشند که در صورت وجود اعتبارات مالی ، اعمال آنها صد درصد خواهد بود.
-1 مقدمه
کارکنان بیمارستانها قریب به 4.5 میلیون از 8 میلیون کارمند بخشهاي مراقبتهاي بهداشتی – درمانی در ایالات متحـده و بـه عبارتی حدود %4 ازکل نیروي کاري آمریکا را تشکیل میدهد. در سال 1972 نتیجه پرسشـنامه ملـی خـدمات بهداشـت شـغلی در2600 بیمارستان حاکی از میانگین سالانه 68 صدمه و 6 بیماري در میان کارکنان بیمارستان بود.((1
تعداد محدودي محیط کاري وجود دارد که شرایط حاکم برآن ها به سختی شرایط موجود در بیمارستان باشـد.در بیمارسـتان علاوه بر اینکه نیازهاي اولیه درمانی براي تعداد بیشماري از افراد (بیماران) فـراهم میشـود. بـه دلیـل وجـود موقعیتهـا و بخشـهاي مختلف , مواد موجود مصرفی و نیز روشهاي کاري , مکانی براي آموزش و پـژوهش نیـز میباشـد. بنـابراین فهرسـت گسـترده اي از مخاطرات بالقوه مانند: پرتوها- مواد شیمیایی سمی – مخاطرات بیولژیک حرارت – صـدا- گردوغبـار- اسـترس و ... در بیمارسـتان وجود دارد.((2
بطور کلی مشکلات ایمنی و بهداشتی متعددي در بیمارستان وجود دارد که آنها را به دو دسته مخاطراتی که به عنوان تهدیـد و خطر فوري محسوب می شوند و مخاطراتی که مسبب مشکلات بهداشتی طولانی مدت می باشـند ، تقسـیم مـی کننـد.در مـورد حوادث بیمارستانی میتوان آنها را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم نمود. موقعیت بیمارستانها در زمان وقوع هر یک از حوادث یا بحران ها به دلیل وجود افراد آسیب پذیر در آن و پاسخگویی به مصدومان خارجی از اهمیت ویژه اي برخوردار است.((3
شناخت خطرات – بحرانهاي احتمالی و حوادث درون بیمارستانها , حفاظت و حمایت از از بیماران و پرسنل در مقابل حـوادث داخلی , استاندارد کردن مقررات سازه ها , تجهیزات و موارد غیر سازه اي را میطلبد که یکی از مسئولیتهاي مهم مدیران بیمارستان و برنامه ریزان سیستم هاي بهداشت و درمان است. (4)بحران همان عدم انطباق بین نیازها و منابع و تواناییها در یک مقطـع زمـانی خاص که نتیجه بروز یک اتفاق غیر عادي و پیش بینی نشده طبیعـی یـا غیـر طبیعـی ( انسـان سـاخت ) میباشـد. (5)بهتـرین راه حفاظت از کارکنان و بیماران , انتظار داشتن وقایع غیر منتظره و شناسایی مخاطرات و ایجاد یـک طـرح واکـنش اضـطراري خـوب میباشد. شناسایی خطرات و ارزیابی آنها روشهاي مختلفی دارد که از جمله این روشها میتوان به )FMEA تجزیه و تحلیـل حـالات خطر و اثرات ناشی از آن) اشاره نمود.
FMEA یک روش معتبر است که توسط ارتش آمریکا جهت مدیریت ریسک و کاهش اثرات بلایاي طبیعی و غیر طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد.FMEA ابزاري نظام یافته و یک روش پیشگیرانه کاملا ذهنی بر پایه کار تیمی است کـه در تعریـف,شناسـایی,
ارزیابی, پیشگیري, حذف یا کنترل حالات , علل و اثرات خطاهاي بالقوه در یک سیستم , فرآیند , طرح یا خـدمت ( پـیش از آنکـه محصول یا خدمت نهایی به دست مشتري آن برسد) بکـار گرفتـه میشـود و لازمـه آن پیشـگویی خطاهـا و چگـونگی جلـوگیري از آنهاست. این پیشگویی توسط متخصصین امر که تجربه کافی درباره طرح فرآیند یا خدمت هستند صورت می پذیرد. به همین دلیل انتخاب تیم و برنامه ریزي جهت جهت اجراي روش بسیار اهمیت دارد.((6هدف این تحقیق معرفی روش FMEA به عنـوان روشـی کاربردي جهت شناسایی و بررسی خطرات – خطاهاي سیستم و مخصوصا خطراتی که میتوانند ایجاد بحران نمایند میباشـد. بـراي کسب آمادگی جهت روبرو شدن با بحران و کسب آمادگی , پیش بینی خطاها و خطرات- اثرات بالقوه آنها و اولویت بنـدي نمـودن آنها بسیار با اهمیت است. این امر با استفاده از روش FMEA تحقق می یابد.
-2 مواد و روشها
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی است که در بهداشت و درمان صنعت نفت ماهشهر انجام شـده اسـت. در ابتـدا بـه معرفـی بهداشت و درمان صنعت نفت ماهشهر میپردازیم. این سازمان شامل یک بیمارستان با نام بیمارستان صـنایع پتروشـیمی ماهشـهر-
سه درمانگاه صنعتی در منطقه ویژه اقتصادي و سه درمانگاه خانواده در سطح شهرمیباشد. در بیمارستان و کلیه درمانگاههاي مذکور به کارکنان صنعت نفت و خانواده هاي ایشان و بازنشستگان خدمات بهداشتی و درمانی ارائه میشود. با توجه به وسعت منطقه تحت پوشش خدمات درمانی متنوعی نیز طی فرآیندهاي مختلف ارائه میگردد که هر کدام از این فرآینـدها میتوانـد در نـوع خـود بـراي کارکنان ومراجعه کنندگان آسیب رسان باشد. به منظور شناسایی و ارزیـابی و کنتـرل مخـاطرات موجـود در ایـن سـازمان از روش
FMEA استفاده شده است. در ابتداي کار کمیته اي متشکل از کلیه مسـئولین واحـدهاي درمـانی – غیـر درمـانی و درمانگاههـا-
کارشناس مسئول ایمنی و رئیس HSE تشکیل شد و در خصوص اهمیت موضوع ارزیابی ریسک , الزام آن , فواید انجام کـار و روش
FMEA توضیحات کاملی ارائه گردید. پس از آن طی هماهنگی با واحد آموزش و پژوهش, کلاسهاي حضوري و جزوه هاي آموزشی جهت آگاهی و آموزش پرسنل در نظر گرفته شد. طی اطلاعیه اي حضور پرسنل در کلاس آموزشی و یـا مطالعـه جـزوه مربوطـه و شرکت در آزمون براي کلیه پرسنل الزام گردید.به این ترتیب برنامه زمانبندي تشکیل کلاس آموزشـی و پمفلـت آموزشـی مـذکور تهیه و در اختیار کلیه کارکنان قرار گرفت. سپس بر طبق برنامه کلاس آموزشی و آزمون در موقع مقرر برگزار گردید. سئوالات بـه صورت تستی و تشریحی طراحی شده بود. آمار برگزاري کلاس آموزش حضوري...... نفر ساعت و کلاس غیر حضوري ...... نفر سـاعت اعلام گردید.
پس از اطمینان از آگاهی پرسنل از روش مذکور , کمیته مبادرت به تهیه لیست از کلیه فعالیتهاي جاري در هر واحد نمـود.
سپس با کمک پرسنل شاغل در هر واحد خطرات و پیامدهاي هر فعالیت را مشخص کرده و اقدامات کنترلی که در آن زمـان بـراي هر یک از خطرات اعمال میشد را مکتوب نمودیم . بر اساس جـدول تعریـف شـده در روش اجرایـی احتمـال وقـوع – شـدت اثـر و احتمال کشف هر خطر را ارزش گذاري کرده و وجود الزام قانونی یا عدم وجود الزام قانونی جهت کنترل خطرات را مشخص نمودیم.
-3 جداول مربوط به ارزش گذاري در روش اجرایی
-1-3 شدت (S)
شدت خطر ، میزان جدي بودن " اثر خطر بالقوه " بر افراد است و میزان تاثیر یک ریسک خطر به شدت آن بسـتگی دارد کـه امتیاز مربوط به این شدت براي هر ریسک خطر با استفاده از تقسیم بندي زیر انجام می گیرد :
-2-3 احتمال وقوع (O)
تعداد دفعات رخ دادن یک خطر تاثیر مستقیم بر میزان تاثیر پذیري ریسک خطر دارد احتمال وقوع مشخص می کند که یـک علت یا مکانیزم بالقوه خطر با چه تواتري رخ می دهد. در تعیین امتیاز احتمال وقوع مواردي نظیـر اثـر بخـش بـودن کنتـرل هـاي موجود، تعداد دفعات رخداد ، مدت در معرض بودن ریسک، مواد شیمیایی، آموزش و تجربه کاري نفرات، ماهیت اخلاقی کارکنان ,
فاکتورهاي محیطی مورد بررسی قرار می گیرد. جدول زیر امتیاز بندي احتمال وقوع را نشان می دهد.
-3-3 قابلیت کشف ( D)
میزان قابلیت کشف یک ریسک خطر که از چه طریقی بتوان به آن پی برد کاملاً کیفی می باشد. احتمال کشف ، نوعی ارزیابی از میزان توانایی است که به منظور شناسایی علت وقوع خطر وجود دارد. به عبارت دیگر احتمال کشف ، توانایی پی بردن به خطر قبل از رخداد آن است. بررسی فرآیندهاي کنترلی مانند بهداشت و درمان ، استانداردها مانند استانداردهاي ایمنی و زیست محیطی ، الزامات و قوانین کار و نحوه اعمال آنها براي دست یافتن به این عدد بسیار مفید است. جدول زیر براي تعیین میزان قابلیت کشف یک کانون خطر مورد استفاده قرار می گیرد.
