بخشی از مقاله
انواع پسماندهای مواد غذایی مورد استفاده در تغذیه دام و طیور
چکیده:
دو نوع آلودگی توسط کارخانجات تولیدکننده مواد غذایی تولید می شود:پسماندها و پسابها. فرآیند مواد غذایی باعث ایجاد مقدار زیادی مواد زائد از جمله:ساقه،پوست و هسته و برگ میوه ها ، استخوان و لاشه در محصولات حیوانی و آب پنیر در صنایع لبنی می شود که برای حذف از خط تولید و شستشو نیاز به مقدار زیادی آب است.ایجاد بوی بسیار نامطبوع از دیگر مشکلات این مواد می باشد.بنابراین برای جلوگیری از مخاطرات ناشی از پسماندها و آلودگی محیط زیست ، باید آنها را قابل استفاده نمود. یکی از راههای استفاده از پسماندها، استفاده از آنها در تغذیه دام و طیور است.با به کار بردن روشهای مناسب مدیریتی در جهت استفاده بهینه از پسماندهای کشاورزی در تهیه خوراک داو و طیور،باعث افزایش بهره وری و کاهش خسارات وارده به صنایع کشاورزی و تبدیلی و استفاده از منابع جدید در تغذیه دام و طیور می شود.
کلمات کلیدی: پسماند، پساب، محیط زیست،صنایع غذایی،دام،طیور
مقدمه:
صنایع تولید مواد غذایی عمدتاً از موادی که منشا گیاهی و جانوری دارند برای فرآوری استفاده می نمایند. افزایش پسماندهای کشاورزی متناسب با افزایش جمعیت و اهمیت نیاز به غذا است.که امروزه به یکی از دغدغه های زیست محیطی نیز تبدیل شده است.این مواد در صورت عدم کنترل و مدیریت صحیح ،می توانند سلامت و حیات موجودات زنده را به خطر بیندازند.نیاز بشر به تغذیه باعث شده تا امروز شاهد حضور انواع مختلفی از کارخانجات و صنایع وابسته به تولید مواد غذایی و کشاورزی باشیم. فرآیندهای صنعتی که در نتیجه آن مواد اولیه به محصولات مورد نظر تبدیل می شوند ضایعاتی به شکل ماده و انرژی را به دنبال دارند که با ورود در محیط زیست باعث آلودگی آن می شود.( (6
ضایعات کارخانجات مواد غذایی،محصولات نهایی و متنوع فرآیند کارخانه های مواد غذایی هستند که بازیافت نشده اند اما برای اهداف دیگر می توانند استفاده شوند.معمولا ارزش اقتصادی این مواد بسیار پایین است و با عنوان ضایعات خوانده می شوند.بازیافت ،فرآیند و استفاده از باقیمانده های تولیدات مواد غذایی فعالیتی است که پیش از تخلیه این مواد در محیط سبب کاهش اثرات منفی بر محیط زیست می گردد. پسماندها به عنوان زباله به حساب نمی آیند.از طرفی این ضایعات روزانه در حال افزایش هستند و به طور بالقوه مشکلات آلودگی را ایجاد می کنند. در کنار این جنبه های آلودگی و مخاطرات، ضایعات مواد غذایی می توانند پتانسیل تبدیل به مواد مفید با ارزش بالاتر و نیز امکان استفاده تغذیه ای بعد از تصفیه بیولوژیکی را داشته باشند. 6)و(12
ایران جزء مناطق خشک و نیمه بیابانی بوده و کمبود محصولات زراعی و علوفه ای در کشور وجود دارد. از معضلاتی که دامپروران همواره با آن روبرو هستند.تامین خوراک برای دام ها است. یکی از راه های بر طرف نمودن این مشکل استفاده از خوراک های غیر معمول است که پسماندهای کشاورزی و صنایع دارد. در صورت استفاده از این ها در تغذیه دام و طیور، علاوه بر کاهش هزینه خوراک، از آلودگی های غذایی در زمره آن ها قرار زیست محیطی نیز کاسته می شود، زیرا معمولاً این نوع ضایعات در محیط زیست رها شده و باعث ایجاد آلودگی های خاک و آب های سطحی و زیر زمینی می شود. از جمله:این پسماندها می توان به تفاله مرکبات، تفاله سیب، پسماندهای انگور و ...
اشاره نمود((4
با توجه به این که پس مانده های صنایع غذایی در ایران به منظور کاستن آلودگی های زیست محیطی ناشی از دفع آن و نیز کمبود صنایع خوراکی برای دام استفده می شود، در پژوهش های انجام شده سعی بر آن است که ارزش تغذیه ای این پسماندها به عنوان بخشی از جیره غذایی دام و طیور مورد بررسی قرار بگیرد. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی اثرات استفاده از پس مانده های صنایع غذایی در تغذیه دام و طیور می باشد.
پسماندهای محصولات و فرآورده های کشاورزی و دامی دارای مواد باارزشی می باشند که قابل به کارگیری در تهیه خوراک دام و طیور می باشد.این پسماند ها به طور کلی چهار دسته هستند:
- باقیمانده های گیاهی
-پسماندهای صنایع فرآوری
-پسماندهای موجود در پساب صنایع فرآوری
-پسماندهای صنایع دامی و شیلاتی
برخی پسماندها به دلیل ارزش غذایی بالا به صورت مستقیم و یا با فرآوری در تهیه محصولات خوراک دام و طیور
مورد استفاده قرار می گیرد.مثل:پودر ماهی،کنجاله سویا،ملاس نیشکر و چغندرقند،کاه گندم و ...
پسماندهای مورد استفاده در تهیه خوراک دام و طیور:
پسماندهای سبزی و صیفی جات:
از مهمترین پسماندهای صیفی جات،مورد استفاده در خوراک دام و طیور می توان به ضایعات کارخانجات فرآوری سیب زمینی (شامل: سیب زمینی های دور ریز،تفاله و...) و ضایعات کارخانجات فرآوری گوجه فرنگی(شامل:پوست،بذر و ...)اشاره نمود.((3
پسماندهای غلات:
سبوس و بقایای بوجاری گندم،تفاله های صنایع تخمیر جو،پلتهای بقایای مالت جو حاصل از ریشه ها و جوانه های جو،کاه و سبوس برنج،بقایای بوجاری ذرت و ... را می توان در تهیه خوراک دام و طیور استفاده نمود.((3
پسماندهای مرکبات:
ضایعات مرکبات محتوی انرژی بالا برای نشخوارکنندگان هستند . شامل ضایعات مراحل برداشت، حمل و نقل و نگه داری و تبدیل آن ها می باشد.تفاله خشک مرکبات شامل پلی مرهای کربوهیدراتی محلول و غیر محلول متنوعی است.که آن را به یک خوراک دامی ایده آل و همچنین سوبسترایی برای تبدیل بیولوژیکی به سوخت های زیستی مثل اتانول و بیوگاز تبدیل می کند.( (16 تفاله مرکبات یک ماده خوراکی با ارزش است که شامل طیف وسیعی از مواد مغذی انرژی زا برای میکروارگانیسم های شکمبه می باشد((13
استفاده از پسماندهای مرکبات در جیره نشخوارکنندگان و طیور:
