بخشی از مقاله
ایمن سازي لرزه اي اجزاي غیرسازه اي بیمارستانها
خلاصه
اهمیت حفظ عملکرد بیمارستانها پس از زلزلههاي بزرگ از یک سو و وابستگی این عملکرد به اجزاي غیرسازهاي از سوي دیگر، لزوم ایمنسازي اجزاي غیرسازهاي بیمارستانها را روشن میسازد. به علاوه، اکثر تأسیسات و تجهیزات بیمارستانی وارداتی هستند و آسیب دیدن آنها هزینه بالایی را به کشور تحمیل میکند. در این مقاله، ابتدا به اختصار به تاریخچه بررسی رفتار لرزهاي اجزاي غیرسازهاي و آمار مراکز درمانی کشور پرداخته میشود. سپس انواع اجزاي غیرسازهاي و ویژگیهاي آنها مورد بحث قرار میگیرد. در پایان، به روشهاي بهسازي اجزاي غیرسازهاي و مراحل اجراي طرحهاي مربوطهمختصراً اشاره میگردد. بکارگیري راهکارهاي پیشنهادي میتواند در کاهش خطرپذیري لرزهاي بیمارستانها تأثیر فراوان داشته باشد.
کلمات کلیدي: اجزاي غیرسازهاي، ایمنسازي لرزهاي، بیمارستانها
1. مقدمه
بیمارستانها از جمله ساختمانهایی هستند که باید بتوانند پس از وقوع زلزلههاي شدید قابلیت استفاده بیوقفه داشته و خدمترسانی خود را براي حالات فوقالعاده ناشی از تعداد زیاد مجروحانکاملاً حفظ کنند، چرا که پس از هر زلزله تعداد زیادي زخمی میتواند حادث شود. در صورت عدم امدادرسانی به موقع و صحیح، تعداد زیادي از مجروحان جان خود را از دست خواهند داد.
به این ترتیب باید از حفظ عملکرد بیمارستانها بعد از زلزله مطمئن بود. جدول 1، تعداد کشتهشدگان و مجروحین را در زلزلههاي اخیر ایران نشان میدهد.
نکته مهمی که توجه به آن لازم است این است که براي حفظ عملکرد بیمارستان پایداري سازهاي و سالم ماندن اسکلت ساختمان بیمارستان کافی نیست، چرا که اجزاي غیرسازهاي، بخصوص تجهیزات پزشکی نیز در اثر زلزله آسیب میبیند و یا از کار میافتند و خروج آنها از عملکرد، بیمارستان را نیز از خدمت رسانی میاندازد.
آسیبهاي وارده به اجزاي غیرسازهاي بیمارستان اولیو ویو (Olive View) در زلزله 1989 لوماپریتا را میتوان نقطه عطف توجه متخصصان مهندسی زلزله به رفتار لرزهاي اجزاي غیرسازهاي دانست. در واقع این بیمارستان در زلزله 1971 سانفرناندو دچار آسیبهاي شدید سازه اي و غیرسازه ای تصاویر گردید ( 2 و (1 و از حیز انتفاع افتاد.
مسؤولین امر در مدتی کوتاه، ساختمان مقاومی به جاي ساختمان آسیب دیده احداث نمودند. در زلزله 1989 لوماپریتا، ساختمان جدید این بیمارستان دچار هیجگونه آسیب سازهاي جدي نشد، ولی اجزاي غیرسازهاي آن به گونهاي آسیب دیدند که عملکرد بیمارستان به طور کامل مختل گردیدو عملاً بیمارستان قادر به ادامه خدمات نبود (تصاویر .(43
در زلزله 1994 نورثریج، نیزمجدداً اجزاي غیرسازهاي این بیمارستان آسیبهاي مختلفی را متحمل شد که منجر به اختلال کار بیمارستان گردید (تصاویر.( 65
واضح است که اجزاي غیرسازهاي به ویژه تجهیزات بیمارستانی،معمولاً بسیار پرهزینه هستند و زیانهاي ناشی از آسیب مستقیم به آنها نیز میتواند قابلتوجه باشد. اطلاعات موجود نشان میدهـد که فـقــط %15 هزینه ساخت بیمارستانها به المانهاي سازهاي اختصاص دارد و %85 کل هزینهها متعلق بـه اجـزاي معماري، مکانیکی، الکتریکی و مخازن ذخیرهسـازي اسـت. در واقع میتوان گفت تجهیزات بیمارستانهاي کشور بخش عظیمی از سرمایه ملی را تشکیل میدهد و حفظ آنها در برابر زلزله ضروري است.
تعداد مؤسسات درمانی فعال (بیمارستان و زایشگاه) کشور در سال 1384 برابر با 750 واحد اعلام شده است. تعداد تخت ثابت مؤسسات درمانی کشور 113.244 تخت گزارش شده است. تعداد کل تختهاي فعال کشور در این سال 93002 تخت اعلام شده است. با توجه به جمعیت کشور در سال 1384 که رقمی معادل 436 ، 467، 68 نفر برآورد شده است، نسبت جمعیت به تخت ثابت در سطح کشور معادل 605 نفر بوده است و نسبت جمعیت به تخت فعال در سطح کشور رقمی معادل 736 نفر را شامل میشود.
تعداد و درصد بیمارستانهاي کشور بر حسب سازمان ادارهکننده به شرح ذیل است :[4]
- بیمارستانهاي تحت پوشش دانشگاههاي علوم پزشکی در سطح کشور به تعداد 495 مؤسسه با 66 درصد؛
- بیمارستانهاي تحت پوشش بخش خصوصی در سطح کشور به تعداد 128 مؤسسه با 17 درصد؛
- بیمارستانهاي تحت پوشش بخش خیریه در سطح کشور به تعداد 25 مؤسسه با 3 درصد؛
- بیمارستانهاي تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی در سطح کشور بهباتعداد 65 مؤسسه 9 درصد؛
- بیمارستانهاي تحت پوشش سایر نهادها و سازمانها در سطح کشور به تعداد 37 مؤسسه با 5 درصد.
طبق برآوردهاي اولیه، نزدیک به 5000 واحد درمانی در سطح شهر تهران موجود است که مشتمل بر کلینیکهاي درمانی، مطب پزشکان، بیمارستانها (نزدیک به 200 مورد) و سایر مراکز درمانی میباشد. این آمار و ارقام نشان میدهد که چه حجمی از سرمایه در بخش بهداشت و درمان کشور وجود دارد. خسارات غیرسازهاي وارد شده به داروخانهها حائز اهمیت میباشند. باید توجه داشت که عمدة تجهیزات بیمارستانی در کشور ما وارداتی هستند و هزینه قابل توجهی نیز براي تهیه و بهرهبرداري از آنها صرف شده و میشود. همچنین برخی از تجهیزات بیمارستانی منحصر به فرد هستند و از دست رفتن عملکرد آنها میتواند کل کشور را با مشکل جدي روبرو سازد. حال با توجه به وضعیت فعلی کشور، در این رابطه چند سئوال مهم باید مورد نظر قرار گیرد:
- آیا مراکز درمانی موجودبالايامکان جذب حجم مجروحین را دارند؟
- با فرض اینکه ساختمانهاي بیمارستانها از پایداري کافی در برابر زلزله برخوردار باشند، اجزاي غیرسازهاي در چند درصد از مراکز درمانی در اثر زلزله آسیب نمیبیند و یا میزان آسیب دیدگی آنها ناچیز است، بطوریکه امکان خدماترسانی پس از زلزله را داشته باشند؟
- امکان بهسازي اجزاي غیرسازهاي در بیمارستانهاي کشور تا چه حد وجود دارد؟
با عنایت به مطالب فوق، یکی از مقولههایی که باید با اولویت بالا به آن پرداخته شود، میزان آسیبپذیري اجزاي غیرسازهاي بیمارستانها و راهکارهاي بهسازي لرزهاي آنهاست و از آنجا که آییننامههاي زلزله در دنیا کمتر به این موضوع پرداختهاند، توجه هر چه سریعتر به این مسأله بسیار ضروري اسـت.
2. انواع اجزاي غیرسازهاي و اهمیت ایمنی آنها
اجزاي غیرسازهاي مشتمل بر اجزاي معماري، تأسیسات برقی و مخابراتی، تأسیسات مکانیکی نهایتاًو تجهیزات و محتویات داخلی ساختمان میباشند . جدول 2
