بخشی از مقاله
بازشناسی قابلیت های روستای ورکانه همدان در جهت توسعه گردشگری وتاثیر توسعه گردشگری بر این روستا
چکیده
امروزه گردشگری به عنوان یکی از موثرترین عوامل افزایش درآمد ملی کشورها محسوب می شود و به نوبه خود نقش بسیار مهمی در تحقق توسعه پایدار داراست . بنابراین گردشگری با هر هدفی که انجام گیرد ، موجب اشتغال زایی و جلوگیری از مهاجرت های روستایی به شهرها میشود، لذا می تواند پایداری اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی را بدنبال داشته باشد .با توجه به نابسامانی چهره شهرهای امروزین ،قطع ارتباط معماری امروز با فرهنگ و اقلیم هر منطقه و دلباختگی به ارزشهای مدگرایانه غربی دیگر بار ذهن را به سوی سکونتگاه های روستایی میکشاند، مناطقی سرشار از اعتقادات،فرهنگ و تاریخ نهفتهایرانی،از این روی روستایی از استان همدان(ورکانه) را بر گزیدیم که علاوه بر جذابیت های طبیعی و طبیعت بکر و دست نخورده ، تاریخی چند هزار ساله دارد که در جهت توسعه گردشگری روستایی ، دارای قابلیت های فراوانی است. . بااین دیدگاه روستای مورد مطالعه ترکیبی از جاذبه های طبیعی و انسانی را دارا می باشد که میتوان آنرا به قطبی فرهنگی و توریستی تبدیل کرد. مقاله ی حاضر از نوع تاریخی، تفسیری بوده،جمع آوری آن به صورت اسنادی می باشد،در ابتدا اشاره به مفاهیم مرتبط با گردشگری روستایی وپایداری نموده ،سپس پتانسیل های موجود در روستارا به اختصار بر می شماریم و در آخر راهکارهایی چند در جهت تحقق اهداف مورد نظر ارائه می نماییم،باشد که تاثیرگذارد.
واژه های کلیدی: توریسم و گردشگری ، توسعه پایدار ، شاخص های پایداری ، روستای ورکانه
. 1 مقدمه:
با گسترش روزافزون مهاجرت های روستایی،کاهش درآمد خانوارهای روستایی،افول کشاورزی،نیاز روزافزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی، در نواحی روستایی احساس می شودتا در راستای توسعه پایدار روستایی، امکان بهره مندی روستائیان از معیشت پایدار فراهم شود که بهبود کیفیت زندگی و رضایت مندی روستایی را به همراه دارد.(شهیدی(1388 با توجه به ویژگی بارز گردشگری روستایی به مثابه یکی از مردمی ترین اشکال گردشگر ی، می توان انتظار داشت که این صنعت از یک سو به رشد اقتصادی و تنوع فعالیت های روستایی و از سوی دیگر با جذب مازاد نیروی انسانی ، به ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای ساکنان روستاها کمک کند و فرصتی برای توسعه همه جانبه قلمداد شود.(سبزیان ملایی و خسروی پور، 1391 ، (2 رشد و توسعه پدیده گردشگری از نیمه دوم سده بیستم میلادی تا جایی پیش رفته است که هم اکنون به عنوان یکی از مهم ترین بخشهای اقتصادی و همچنین از مشخصه های بارز تغییر سبک زندگی مردم در مقیاس جهانی شناخته میشود (پیتچارد ومورگان.(11 :2007 روستای ورکانه همدان با توجه به قرارگیری در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی و ارتفاعات(کوه سرده، کوه سرخ بلاغ، کوه قره داغ) دارای اقلیم کوهستانی بوده است که درهر فصل به گونه ای متفاوت چهره ای خوش را در میان ارتفاعات به نمایش می گذارد. وجود دره های فراوان از جمله دره های زیبای » یورد صفرخان«، »دره خان«، »تخته سنگ«، »جن دره« و »سوبلاغ« در مجاورت روستا از خصوصیات طبیعی منطقه است ،همچنین وجود عناصر تاریخی،کالبد،آداب و رسوم کهن در روستا می تواند باعث رشد صنعت توریسم در منطقه گردد.
در این پژوهش سعی در پاسخ گویی به سوالات زیر داریم:
-1 آیا پتانسیلهای موجود در روستای ورکانه برای جذب گردشگر مناسب میباشد؟
-2 آیا میتوان با تقویت پتانسیلهای موجود در روستای ورکانه و تلاش برای پویایی آن در رونق صنعت گردشگری به سوی توسعه پایدار به پیش رفت؟
در ابتدا به بررسی مفهوم پایداری،معماری پایدار، گردشگری روستایی و پایداری در گردشگری روستایی پرداخته سپس چندی از پتانسیل های روستای ورکانه را که قابلیت تقویت داشته برمیشماریم و با ارائه راهکارهایی در جهت پیشرفت روستای ورکانه همگام با مبانی توسعه پایدار وجذب گردشگر بحث را به پایان می رسانیم.
.2 مفهوم پایداری و منشاء آن
فعل Sustain از ریشه لاتین sustinere و از دو جز ( sub) به معنای از پایین به بالا و (Tenere) به معنای نگه داشتن و حفظ کردن تشکیل شده و از سال 1920 میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است . این فعل با مفاهیمی از قبیل " حمایت، پشتیبانی و تداوم " آمیخته است و صفت Sustainable در توصیف " شرایط، حالت و یا چیزی " بکار می رود که مورد پشتیبانی قرار گرفته یا به واسطه کمک یا تامین معاش، همچنان تداوم یافته است . معانی و اشکال دیگری از واژه ی sustain طی قرن ها وجود داشته، اما تنها در این چند دهه اخیر است که واژه ی پایداری با معنی کنونی آن یعنی" آنچه که می تواند در آینده تداوم یابد "کاربرد پیدا کرده است(محمد زاده،(1383 .در فارسی کلمات پایا به معنی ثابت، باقی و پاینده : پابرجا به معنی استواری، پایدار به معنی ثابت، با ثبات، دائم، باقی، بادوام و مدام برقرار :ماندنی(مقابل رفتنی) به کار رفته است؛ که از همه متداولتر کلمه پایدار و پایداری است (دهخدا،( 1377 .واژه پایدار امروزه به طور گسترده به منظور توصیف جهانی که در آن نظام های انسانی و طبیعیتواماً بتوانند تا آینده ای دور ادامه حیات دهند، به کار گرفته می شود.
. 3 مفهوم معماری پایدار
اگر بخواهیم تعریفی کوتاه ولی جامع از معماری پایدار ارائه دهیم می توان گفت معماری پایدار نوعی از معماریست که نسبت به ویژگی ها و شرایط محیطی و مکانی پاسخگو است و از قابلیت های بستر خود، در راستای ایجاد شرایط محیطی مطلوب، استفاده بهینه می نماید (محمودی،(1383
. 4 تعریف توریسم(گردشگری)
گردشگری یک فرآیند سیستماتیک است که جدا از شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی ، زیست محیطی و روابط بین المللی و حتی نظام ارزشی موجود جوامع نمی تواند تعریف شود . در مفهوم توریسم یا گردشگری فلسفه گردش و سیاحت در زندگی بشر با توجه به تمامی ابعاد مختلف آن مد نظر است . به همین خاطر پدیده ای است که بیان ایدئولوژیک دارد و همیشه نگاه جدید و نو گرایانه به همراه داشته است. توریسم به مجموعه فعالیت ها و اقداماتی گفته می شود که به شکلی مرتبط با فرد گردشگر صورت می گیرد ، به همراه کلیه ی فعالیت هایی که گردشگران در هنگام مسافرت به مکانی خارج از محل سکونتشان انجام می دهند . بنابراین ویژگی اصلی توریسم این است که در درجه ی اول، به سفری اطلاق میشود که دور از خانه یا محل کار است ؛ و دوم ، اقامت کوتاه مدتی است که گاهی ممکن است بدون توقف شبانه باشد.
. 5 گردشگری و روستا
امروزه گردشگری یک تجارت بسیار پیچیده و پیشرفته شده و گردشگران جدید، افرادی نکته سنج و دقیق شده اند . سفر، فقط بازدید از مکان نیست بلکه فراگرفتن مطالبی در خصوص فرهنگ و روشهای زندگی دیگران است(ال .جی ،(1388آگاهی جوامع از اینکه گردشگری منبع در آمد ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار میدهد، باعث شده است که گردشگری مفهوم بسیار گسترده ای در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کرده وبه عنوان یک صنعت تلقی شود (طیبی و همکاران ،(1387افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری با عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند .در این راستا توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی با عنوان گردشگری روستایی جزیی مهم از این صنعت محسوب می شود.می توان گردشگری روستایی را از جمله روش های رهایی روستاها از مشکلات فقر،اشتغال ،بهداشت،امنیت و ...
برشمرد.نوشدارویی افزاینده ی توان اقتصادی ،بالابرنده ی قابلیت زیست در نواحی دورافتاده،محرک تجدیدحیات سکونت گاه هاو بهبود دهنده ی شرایط زندگی جوامع روستایی (رکن الدین افتخاری و همکاران (1389که با برنامه ریزی و مدیریت مناسب می تواند خالق یا محرک یک فرایند توسعه یافته برای حصول به پایداری در نواحی روستایی و پایداری جوامع محلی در کلیه شاخصه ها باشد .
.6 شاخص های جذب گردشگر در روستا
فرهنگ مردم بومی( شامل همه آن چیزی که اسباب تفاوت میان آنها و جوامع دیگر است .نظیر معماری مصالح ساختمانی، گویش، پوشش، موسیقی و مراسم، آداب و سنن و نظایر آن) ، طبیعت که از سوی گردشگران شهری کالایی کمیاب و واجد ارزش تلقی میشود، محیطی مناسب، آرام و دلچسب برای گذران اوقات فراغت و استراحت به دور از آلودگیهای مرسوم محیط شهری. مشارکت در فعالیتهای روستایی،عمدتاً حضور و تماشا و یا حتی همراهی با روستائیان در فعالیت های موسوم تولیدی در روستا، نشستن پای دار قالی، دوشیدن گاوها، زراعت، میوهچینی و برداشت محصول به طور عام نمونه هایی از آن به شمار میروند. حضور در روستا و بررسی فعالیتهای روستائیان از تمامی جنبه های فوق بدون آن که موضوع مشارکت در میان باشد به منظور کسب آگاهی- .گردشگری روستایی را به واقع باید نوعی از گردشگری پایدار تلقی کرد .زیرا انتظار میرود که حضور گردشگران به تقویت زندگی روستایی ارتقای سطح آن، افزایش توان مالی مردمان روستا و بهبود اوضاع اقتصادی آن و حفظ محیط و فرهنگ روستایی یاری رساند .این نوع گردشگری میتواند حفظ سنتها وارزشهای کهن روستا و انتقال آن به مردم را نیز به دنبال داشته باشد .گاه بقای برخی مناطق روستایی در جهان وابسته به حضور گردشگران و توجه ایشان به این نواحی تلقی میشود.(رنجبریان و همکاران، (1384
.7 مزایای گردشگری روستایی
از مزیت های مهم صنعت گردشگری می توان توزیع اشتغال در روستا را نام برد . یکی از مزایا و منافع عمده اقتصادی فعالیتهای گردشگری ایجاد درآمد اضافی، مکمل و توسعه و گسترش فرصتهای شغلی در مناطق روستایی و در زمینه کشاورزی است که به دنبال آن نقش عمده ای در فقرزدایی داشته و موجب رفاه و رونق روستاها می شود . همچنین بازار جدیدی برای فروش محصولات کشاورزی و تولیدی به وجود می آورد. جدای از مزایای اقتصادی و اجتماعی، گردشگری روستایی مزایای فرهنگی و زیست محیطی نیز دارد . در صورتی که گردشگری روستایی توسعه پیدا کند مردم محلی از هر فرصت و جاذبه ای برای جلب توجه گردشگران و ارایه خدمات به آنان استفاده می کنند . بدین صورت است که آداب و رسوم قدیمی، سنن، آیین ها و سایر الگوهای زندگی که فراموش شده دوباره احیا می شوند و با اجرای این مراسم و حفظ ویژگیهای سنتی محلی جاذبه ای فرهنگی برای گردشگران به وجود می آورند . افزایش آگاهی فرهنگی و اجتماعی جنبه دیگری از اثرات مثبت فرهنگی گردشگری روستایی است. در کنار مزایای توریسم روستایی در میان اهداف بیشمار در زمینه گسترش گردشگری روستایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- 1 تنوع اقتصاد روستایی در کنار دیگر بخشهای اقتصادی - 2 بالا بردن سطوح درآمدی خانوارهای روستایی
- 3 ایجاد نوعی احساس غرور و افتخار در بین مردم محلی نسبت به فرهنگ و تمدنخود
