بخشی از مقاله
بررسي اثر بخشي تعويض کنتورهاي خراب مشترکين درکاهش آب بدون در آمدشهرکرمان
چکيده
با توجه به وضعيت بحراني منابع آب موجود و بروز خشکسالي هاي مکرردر سالهاي اخير موضوع کاهش آب بدون درآمـد در شـهرهاي کويري همانند شهر کرمان از اهميت خاصي برخوردار گرديده است .
وجود ١٥٠٠٠فقره کنتور خراب مربوط به شهر کرمان در ابتداي سال ٨٨وتعويض تعداد ٩٦٠٠فقره در سال ٨٨و٥٤٠٠فقـره در شـش ماهـه نخست سال ٨٩موجب گرديد تا بررسي اثرات تعويض کنتورهاي مذبور در دستور کار قرار گيردنتايج به دست آمده از اين بررسي حاکي از افزايش مصرف وبه تبع آن افزايش درنسبت به دوره وضعيت خرابي کنتور مي باشد.
١-مقدمه
موضوع هدر رفت ظاهري در مبحث آب بدون در آمد شايد پيچيده تـرين موضـوع در ميـان سـاير مولفـه هـا ماننـد هـدر رفـت واقعـي و مصارف مجاز بدون درآمد باشد.چرا که بدست آوردن ميزان دقيق هدر رفت ظاهري مستلزم دسترسي به مجموعه اي از سخت افزارهـا و نرم افزارهايي است که انبوه داده ها و تجزيه و تحليل آن نتيجه نهايي را حاصل مي سازد و البته اين نتيجه را نيز نمي توان صد در صـد صحيح و واقعي دانست چرا که خطا هاي نرم افزاري و سخت افزاري و بويژه خطـاي انسـاني در محاسـبات و تحليـل اطلاعـات همچنـان وجود دارد.
هدر رفت ظاهري شامل موارد ذيل است :
١.خطاي دستگاه هاي اندازه گيري ( کنتورهاي مشترکين و کنتورهاي نصب شده در وروديهاي شبکه توزيع )
٢.خطاي انساني ( در قرائت کنتورها و ثبت اطلاعات در سيستم مکانيزه )
٣.خطاي مديريتي که عمدتا مربوط به عدم ثبت اطلاعات برخي مشترکين در سيستم ميباشد
٤.مصارف غير مجاز
با توجه به پيشرفت سيستم هاي نرم افزاري و در نتيجه کاهش روزافزون خطا هاي مربوط به اين نرم افزارها، در ميان مولفه هـاي فـوق مـي توان موارد ٤و١ را مهمترين عوامل در هدر رفت ظاهري قلمداد کرد و تا حدود زيادي از تاثير مولفه هاي ٣و٢چشم پوشي نمود با اندکي تامل مي توان اذعان نمود که دفع اثرات مولفه ٤يعني مصارف غير مجاز تا حدود زيادي بستگي به عوامل برون سـازماني دارد عـواملي همچون وضعيت فرهنگي ، اجتماعي ، سياسي و اقتصادي.
تجربه مواجهه با اين مولفه ثابت کرده که بيش از ٩٥% برداشت هاي غير مجـاز از شـبکه توزيـع عامـل جمعـي دارد از ايـن رو برخـورد بـا جمعيت و گروهي ازشهروندان که در نقطه اي خاص تجمع کرده و اقدام به شهرک سازي غير قانوني نموده و ازخـدمات آب و بـرق و غيره .... به صورت غير مجاز بهره مي برند نيز تابع شرايط خاصي است که عمدتا "جنبـه هـاي اجتمـاعي سياسـي آن بـر قـوانين و مقـررات شرکت هاي خدمات رساني غالب ميگردد .
اما مولفه شماره ١يعني خطاي دستگاههاي اندازه گيري (کنتور) و اقداماتي که در ايـن خصـوص مـي تـوان انجـام داد موضـوعي کـاملا"
درون سازماني است که دنبال کردن آن مي تواند نتايج مثبت و پر باري را براي شرکت هاي آبفا درپي داشته باشد. اقدامات قابل انجام اين
مبحث را مي توان موارد ذيل عنوان کرد:
١-تعويض کنتورهاي خراب يا کم کار
٢-تعويض کنتورهاي سالم با عمر بالا
٣-تعويض کنتورهاي سالم با کارايي پائين با کنتورهاي با فناوري و دقت بيشتر (کلاس c)
در صورت اجراي هر يک ( يا هر سه ) مولفه فوق نتايج زير قابل وصول خواهد بود:
x تعيين دقيق مصرف مشترکين
x بروز رساني اطلاعات مصرف
x شناسايي دقيق مشترکين پر مصرف
x تعيين و حصول درآمد واقعي آب بها
x به دست آوردن دقيق ميانگين مصرف در کاربري هاي مختلف
x امکان تحليل دقيق تر آمار و اطلاعات جهت تهيه بالانسينگ
x امکان به دست آوردن ساير مولفه هاي آب بدون درآمد مانند هدر رفت واقعي و مصارف غير مجاز با استفاده از اطمينـان حاصـله از ميزان هدر رفت ظاهري
x در صورت اجراي هر يک ( يا هر سه ) مولفه فوق نتايج زير قابل وصول خواهد بود:
x کاهش اصلاح قبوض و درآمد هاي ثبت شده ناشي از اصلاح مصارف کنتورهاي خراب يا کنتورهاي کيفيت پائين
x کاهش مراجعات مشترکين
x امکان نظارت دقيق تر بر قرائت کنتورها
x کاهش خطاي انساني در قرائت کنتورها
x تعيين دقيق مصرف مشترکيني که داراي نشت از شبکه داخلي ملک باشند.
x برآورد دقيق تر مصارف زير دبي استارت
٢-شناخت سيستم
شهر کرمان در آغاز سال ٨٨داراي بيش از ١٥ هزار کنتور خراب بود که ٩٦٠٠فقره آب در سال ٨٨و بيش از ٥٤٠٠ فقره نيز در شش ماهه اول سال ٨٩با عقد قرارداد با بخش خصوصي تعويض گرديد.از اين رو به عنوان پايلوت جهت بررسي اثر بخشي تعويض کنتور در کاهش آب بدون درآمد انتخاب شده است . به همين منظور تعداد يکصد فقره اشتراک با مصرف و کاربري خانگي که داراي کنتور خراب بودند انتخاب و وضعيت مصرف و درآمد آنها قبل و بعد از تعويض مورد بررسي قرار گرفت .
به منظور مقايسه مصرف و اثرات درآمدي کنتورهاي تعويضي با شرايط قبل از تعويض عملکرد ١٠٠ فقره کنتـور تعـويض شـده در شـش ماهه اول سال ٨٩با دوره ٦ماهه همين کنتورها در سال ٨٨مورد بررسي قرار گرفت .کارکرد کنتورهاي ياد شـده در دوره ٦ماهـه قبـل از تعويض نشان مي دهند که ميانگين مصرف آنها ٢٠متر مکعب در ماه بوده که در مقايسه با عملکرد آنها بعد از تعويض که ٢٦متر مکعـب ميانگين مصرف داشته اند مصرفي معادل ٥متر مکعب در ماه مغايرت نشان مي دهد.(نمودار شماره ١)
نمودار شماره ١: ميانگين مصرف ماهيانه (متر مکعب )
جدول شماره يک به خوبي نمايان مي سازد که خرابي يا کم کاري کنتور و مشترکين ياد شده در طي مدت حدود ٦ماه چـه ميـزان از آب توليدي را بدون پرداخت هزينه مصرف کرده اند و تعويض کنتورها تا چه ميزان در بازگشت سـرمايه و کـاهش هـدر رفـت آن مـوثر خواهد بود.
٣-نتيجه گيري
در آمد حاصله از کنتورهاي خراب با در آمد بدست آمده همين تعدادکنتور پس از تعويض نشـان مـي دهـد کـه درآمـد مشـترکين مـورد مطالعه ٣.٤برابر بيشتر از دوره مشابه با وضعيت خرابي است . و اگر اين نتيجه را به تعداد ١٥٠٠٠مشترک که از آغاز سـال ٨٨تـا شـهريور ٨٩کنتور آنها تعويض گرديده تعميم دهيم ( البته با در نظر گرفتن ثابت بودن همين ميانگين هاي مصرف ) ارقام و مبالغ حاصله ، مي تواند
بسيار هشدار دهنده باشد. بعنوان مثال :
٤،٩٥٢،٣٤٠،٠٠٠=(ماه )١٨*( مابه التفاوت درآمد ماهيانه قبل و بعد از تعويض )١٨٣٤٢*١٥٠٠٠
نمودارشماره ٢:متوسط درآمد هراشتراک دريک دوره
بعبارت ديگر زيان حاصله از عدم دقت اندازه گيري مصرف ١٥٠٠٠فقره کنتور خراب طي ١٨ماه برابر با از ٤،٩٥٢،٣٤٠،٠٠٠ريال است .
همچنين در صورت عدم تعويض اين تعداد کنتور طي ١٨ ماه حجمي معادل ١٦٢٠٠٠٠ متر مکعب از آب توزيـع شـده بعنـوان هـدر رفـت ظاهري بدون کسب درآمد مورد مصرف مشترکين قرار مي گرفت که رقمي برابر ٢.٥درصد از کل آب توليدي در مدت ياد شده خواهد بود اين ميزان هدر رفت را مي توان معادل توليد آب دو حلقه چاه برآورد نمود.
هزينه هاي تعويض يکصد فقره کنتور مورد مطالعه در مقايسه با بازگشت سرمايه در طول عمر مفيد کنتورهاي ( ٥سال ) و دستاوردهاي ١٣گانه اي که در آغاز اين مبحث ذکر گرديد بسيار ناچيز بنظر مي رسد. در نگاه اول شايد طولاني بودن زمان بازگشت سرمايه مديران اجرايي را در اين امر قانع نسازد اما مصالح و فرايند ناشي از عملياتي شدن مولفه هاي فوق الذکر مي تواند توجيه مناسبي براي انجام هزينه ها در اين راستا باشد..
کاهش ١٦در صدي مصارف زير الگو و هم چنين افزايش ١٥ درصدي مصارف بيش از الگوي مصرف پس از تعـويض از جملـه عـواملي است که در افزايش درآمد نقش بسزايي داشته است .
در نمودار شماره ٤و٥سه نوع مصرف شامل :مصارف زير ٧متر، زير الگوي مصرف و بالاي الگوي مصـرف مـورد بررسـي قـرار گرفـت
.مصارف زير ٧متر پس از تعويض افزايش ١درصدي را نشان مي دهد. که دو دليل براي موضوع قابل ذکر اسـت . يکـي بـالا رفـتن دقـت کنتورهاي تعويضي و ديگري افزايش واحد شماري اشتراک هاي مورد مطالعه که باعث کاهش ميانگين مصرف گرديـده اسـت مصـارف زير الگوي مصرف از ٦٠درصد به ٤٤درصد کاهش يافته و مصارف بالاتر از الگو نيز از ٣٨درصد به ٥٣درصد افزايش داشته است .
نمودار شماره ٤:مقايسه مصارف بعداز تعويض بر اساس رنج نمودار شماره ٥:مقايسه مصارف قبل از تعويض بر اساس رنج
نمودار شماره ٦به ما نشان مي دهد که افزايش ٣٠درصدي مصرف ماهيانه که باعث شده مصرف مشترک از ميانگين ٢٠متـر بـه ٢٦متـر افزايش يابد متوسط درآمد هر اشتراک پس از تعويض با توجه به نرخ پلکاني آب بها ( حدود ٣٧١.٥درصد) بالاتر رفته يعنـي حـدود ٣.٧ برابر بيشتر از متوسط درآمد قبل از تعويض کنتور.
نمودارشماره ٦:متوسط درآمد هر اشتراک در شش ماه
بعد از تعويض قبل از تعويض
درآمد حاصله کل سه دوره قرائت قبل و بعد از تعويض کنتورهاي مورد مطالعه در نمودار شماره ٧نيز افزايش ٣٧١.٥درصـدي را در ايـن خصوص نشان مي دهد.همين ميزان افزايش در متوسط نرخ يک روز نيز در نمودار شماره ٨مشهود است .
نمودارشماره ٧:کل درآمد کسب شده درسه دوره قرائت
نمودارشماره ٨:متوسط نرخ يک روز
در نمودار شماره ٩مي بينيد که در بين يکصد اشتراک مورد مطالعه قبل از تعويض کمترين مصرف دو متر مکعب در ماه بوده که پـس ار تعويض به يک چهارم اين مقدار يعني ٥٠٠ليتردرماه رسيده است .
