بخشی از مقاله
چکیده
فساد اداری که نقطه مقابل سلامت اداری است ، در واقع سوء استفاده از اموال و امکانات دولتی به نفع منافع شخصی است ، مطالعات مختلفی به بررسی وشناسایی پیشایندهای فساد اداری پرداخته اند . از جمله این پیشایندهای مورد ادعا و بررسی ، فنّاوری اطلاعات استبعضی. صاحبنظران براین باورند که برای ایجاد دولت سالم ، فنّاوری اطلاعات میتواند با ارتقاء اثربخشی روی کنترلهای داخلی نقش قابل توجهی در بهبود اجرای قوانین مبارزه با فساد اداری ،کاهش صلاحدید مقامات و افزایش شفافیت ایفا نماید .
فنّاوری اطلاعات می تواند کاهنده فساد اداری باشد ، کارآمدترین و مؤثرترین شیوه مبارزه با فساد اداری ، خروج از فضای تاریک و مبهم و شفاف سازی و روشن ساختن محیط و ساختار اداری است فنّاوری. اطلاعات با حذف محدویت زمانی و مکانی ، دسترسی سریعتر و بهتر به اطلاعات و شفاف و به روز بودن اطلاعات رویکرد جدیدی را درایجاد شفافیت ، ترویج راهبرد ضدفساد و تحقق سلامت اداری به دولتها پیشنهاد می دهد. بنابراین با توجه به اهمیت فناوری اطلاعات در عرصه های گوناگون ، این نوشتار میکوشد با نگاهی گذرا به بیان نقش مؤثر فناوری اطلاعات درکاهش فساد اداری با رویکرد تحقق سلامت اداری در دستگاههای دولتی بپردازد.
مقدمه
در عصر حاضرفنّاوری اطلاعات با در اختیار قرار دادن منابع فراوان اطلاعاتی ،حذف محدویت زمانی و مکانی ، دسترسی سریعتر و بهتر به اطلاعات و شفاف و به روز بودن اطلاعات می تواند کاهنده فساد اداری و با ارتقاء اثربخشی روی کنترل-های داخلی بهترین شیوه مبارزه با فساد اداری ، خروج از فضای تاریک و مبهم وشفاف سازی و روشن ساختن محیط وساختار اداری باشد
روش ها ی مقابله با فساد اداری و پیشگیری از آن از جمله موضوعات مهمی است که همواره در کانون توجه دولت ها قرار داشته است اگرچه سیاست جنائی دولت ها همواره در جهت مبارزه با فساد اداری بوده، ولی ابزارهای لازم برای اعمال این سیاست محدود بوده است. پدیداری فناوری اطلاعات ، امکان و مجالی مطلوب برای ایجاد دولت الکترونیک و درنتیجه پیشگیری از این قبیل جرائم تلقی می گردد
در جهت کنترل فساد ، روشها و ابزارهای مختلفی ارائه شده است، اما ادعا میشود مهمترین و موثرترین مانع اصلی فساد ، شفافیت است . یکی ازکارکردهای فناوری اطلاعات ایجاد شفافیت بوده و در حوزه های مختلف ازجمله حوزه توسعه دولت الکترونیک به عنوان یک توانمندساز مورد بهره برداری قرارگرفته و منجر به شفافیت شده است.
یکی ازمهمترین مسائل در ارتباط میان دولت و مردم ، شفافیت دولت است. مطالعات انجام شده دراغلب نقاط جهان گواه این مطلب است که همواره آن دسته ازکشورهایی که در زمینه دولت الکترونیک سرمایه گذاری نمودند ، توانسته اند پیشرفتهای مهمی درجهت افزایش شفافیت و کاهش فساد داشته باشند
از آنجایی که مفاسد اقتصادی یکی از چالش های بزرگ دولتهاست ، دولتمردان را برآن داشته تا با استفاده از ظرفیت های فناوری اطلاعات درمعماری دولت آنرا از حالت سنتی و بروکراتیک خارج کرده و به صورت الکترونیک درآورند و بدین ترتیب در صدد به حداکثر رساندن شفافیت و کاهش مفاسد اداری در پروسهها و ساز و کارهای دولتی برآیند . به عبارت دیگر فناوری اطلاعات با رویکرد افزایش شفافیت و روشن ساختن محیط و ساختار اداری گامی اساسی جهت تحقق بخشیدن به سلامت اداری در دستگاههای دولتی برداشته است . در این راستا هدف این پژوهش بیان نقش مؤثر فناوری اطلاعات درکاهش فساد اداری با رویکرد تحقق سلامت اداری در دستگاههای دولتی می باشد.
مفهوم فساد اداری ، کاهش فساد اداری
فساد اداری عبارت است از مجموعه طرحها، تصمیمات، کارها، برخوردها و روابطی که در محیط اداره بر خلاف خط مشی عمومی کشور و قوانین حاکم بر جریان امور اداری و اهداف و منافع جامعه به وقوع می پیوندد و موجب تباهی منافع عمومی و مسخ و بیهودگی اداره می شود
فساد اداری که نقطه مقابل سلامت اداری است گریبان گیر اکثر جوامع اعم از توسعه یافته و درحال توسعه می باشد و کنکاش پیرامون آن نشان می دهد که فساد مانع رشد رقابت و خنثی شدن فعالیت ها در جهت کاهش فقر و تبعیض اجتماعی می شود و با تأثیر منفی بر کارایی و اثربخشی نظام مدیریت اداری سبب به هدر رفتن منابع ملی و در نتیجه کاهش اثربخشی دولت در هدایت امور و سلب اعتماد مردم به دستگاههای دولتی می شود .
فساد اداری یکی از عمومی ترین شکلهای فساد و دارای ماهیتی چند وجهی است که رایج ترین آنها عبارتند از :
1 - فساد مالی که رایج ترین نوع فساد اداری می باشد که خود شامل ارتشاء ، اختلاس ، فساد در خرید های دولتی از بخش خصوصی ، فساد در قرار داد های مقاطعه کاری دولت با پیمانکاران و فساد مالیاتی
- 2 فساد در شناسایی و مبارزه با قانون شکنی - تساهل و تسامح نسبت به فساد -
- 3 فساد در ارائه کالا و خدمات دولتی
- 4 فساد در صدور مجوز برای فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی
5 - فساد استخدامی عدم رعایت ضوابط و معیارهای شایستگی در گزینش ، انتخاب و ارتقای افراد در سازمان های دولتی
- 6 استفاده شخصی از اموال دولتی
- 7 سرقت اموال دولتی از سوی کارکنان
- 8 کم کاری و گزارش مأموریت کاذب
در حال حاضر فساد اداری به عنوان دامی آشکار در برابر اقتدر نظام های اداری در سراسر جهان قرار گرفته است ،
تحقیقات متعددی که در بخشهای مختلف جهان و توسط محققان مختلف صورت گرفته در سه نقطه با یگدیگر تلاقی می نمایند . مطالعات نشان می دهند که اولاً فساد اداری به طور گسترده در اکثر نقاط جهان به ویژه در کشور های در حال توسعه وجود دارد . ثانیاً این پدیده نه فقط از نظر نقص عدالت اداری و تضییع حقوق شهروندی ، بلکه از نظر توسعه اقتصادی و سیاسی نیز برای جوامع بسار زیانبار است و ثالثاً بر خلاف تصور بساری از افراد که فساد اداری را مسأله ای اجتناب ناپذیر و حل نشدنی تلقی می کنند ، روشهای مؤثری برای کاهش و مهار آن وجود دارد. بنابراین با پذیرفتن این سه واقعیت ، یعنی - 1 فراگیر بودن - 2 زیانبار بودن و - 3 قابل کنترل بودن فساد ادری ، ملزم خواهیم شد که برای کاستن از قلمرو فساد و تحدید زیان های آن به اقدامات جدی تر و اصولی تر رو بیاوریم
چنین اقداماتی در جامعه ما که در حال گذر به مرحله تکامل و الکترونیکی شدن می باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . از این رو ، اقدام برای مواجهه با این مسأله اجتناب ناپذیر است و هر گام موثر به سوی کاهش و مهار فساد اداری ، مستلزم رویکرد افزایش شفافیت و روشن ساختن محیط و ساختار اداری است
فنّاوری اطلاعات
واژه فناوری اطلاعات در اواخر دهه 1970 میلادی برای اشاره به استفاده از فناوری کامپیوتر برای کار با اطلاعات ابداع شده است . - Grauer ,2003 - برای فناوری اطلاعات تعریف های گوناگونی ارائه شده اند که با کنکاش دقیق و عمیق ، ناسازگاری هایی نیز بین آنها آشکار می شوند
با این وجود بسیاری از آنها از لحاظ دامنه شمول مشابه یکدیگر هستند . - اسکات مورتون - این فناوری را بسیار گسترده و شامل تمامی گونه های کامپیوتر ها ، هم سخت افزار و هم نرم افزار آنها ، و همچنین شبکه های ارتباطات بین دو کامپیوتر شخصی تا بزرگترین شبکه های خصوصی و عمومی می داند . علاوه براین ، وی فناوری های کامپیوتری و ارتباطی یکپارچه را شامل سیستمی که یک کامپیوتر شخصی را به یک ابرکامپیوتر در یک اداره متصل می کند ، تا شبکه های جهان گستر در زمره فناوری اطلاعات می داند
فناوری های مربوط به کامپیوتر و ارتباطات از راه دور را که ابزار خودکار کار با اطلاعات را فراهم می نماید ، بعنوان فناوری اطلاعات تعریف می کند
