بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی اثرات سرریز تغییر نرخ ارز بر صادرات پسته
چکیده :
هدف این تحقیق بررسی سرریز اثرات تغییر نرخ ارز بر صادرات پسته ایران می باشد. داده های سری زمانی 1992-2011 پسته برای ایران و کشورهای عمده تولیدکننده و صادرکنندهی رقیب آن برای نشان دادن جایگاه جهانی در تولید و صادرات پسته گردآوری شده است. مدلی که در این تحقیق به کار گرفته شده است مدلی خطی بوده که برای آن ابتدا ایستایی و همجمعی متغیرها بررسی و در نهایت با انتخاب روش حـداقل مربعـات معمولی پویا (DOLS) با استفـاده از نرم افزارEVIEWS 7، ضـرایب تخمین زده شده اند. متغیرهای مستقل مدل برآورد شده، لگاریتم قیمت داخلی ، لگاریتم قیمت صادراتی ، لگاریتم نرخ ارز حقیقی و لگاریتم مقدار تولید و متغیر وابسته لگاریتم نرخ ارز حقیقیبوده اند که ضرایب آن ها با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی پویا برای دوره ای 20 ساله تخمین زده شد. نتایج تخمین نشان می دهند که مهمترین آیتم این تحقیق یعنی نرخ ارز حقیقی بر صادرات پسته اثر مثبت و معناداری بر ارزش صادرات پسته دارد که این نتیجه مورد انتظار بود.
کلمات کلیدی : کشاورزی ، نرخ ارز حقیقی، حداقل مربعات معمولی پویا
-1 مقدمه :
صادرات بخش کشاورزی سهم بسزایی در روند رو به رشد اقتصاد کشور دارد و با قدرت گرفتن آن هر کشوری می تواند اقتصادی محکم تر داشته باشد به گونه ای که با صادرات محصولات کشاورزی ارزشمند می توان به درآمدهای چشمگیری دست یافت که باعث افزایش تولید ناخالص ملی می گردد. نرخ ار، نرخ مبادله بین پول دو کشور است که مبادله می شود و در واقع پولی است که مبادله می شود به عبارت دیگر ارزش پول یک کشور از نظر کشور دیگر است ( سایت ویکی پدیا ). در بحث صادرات و به ویژه صادرات محصولات کشاورزی ، نوسانات نرخ ارز تاثیراتی بر کشورهای رقیب و کشورهای وارد کننده دارد که اثر سـرریز نرخ ارز نامیده می شود. در این تحقیق به بررسـی اثر سـرریز تغییر نرخ ارز بر صادرات پسته ایران با وجود چالش های تولید آن پرداخته می شود .
بخش کشاورزی در بیشتر کشورهای جهان از بخشهای مهم درآمدزایی ملی ، ایجاد اشتغال ، ایجاد تنوع در سبد کالایی مصرف -کنندگان و بهبود چرخه اقتصادی بوده است. در ایران نیز بخش کشاورزی در تولید درآمد ارزی و اشتغال نقش گسترده ای دارد. برخی از محصولات در زمینه صادرات بخش کشاورزی سهم پررنگ تری دارند که به دلیل موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی ایران از این مزیت برخوردار شده اند . از جمله این محصولات زعفران ، سیب ، پسته ، خرما و ... هستند. لذا توجه به اقتصاد این محصولات از اهمیت خاصی برخوردار است .
با بررسی داده های سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد (فائو) در مورد سطح زیرکشت، مقدار تولید، عملکرد، مقدار صادرات و ارزش صادرات پستهی کشورها، کشورهای رقیب صادراتی پسته ایران مشخص شدند که عبارتند از: ایران، ایالات متحـده، ایتالیا، سوریه، چین و ترکیه. در دوره 1992 تا 2011 سطح زیرکشت، تولید، عملکرد، مقدار صادرات و ارزش صادرات این کشورها با نوساناتی همراه بوده است اما ایران با وجود مشکلات بسیار همواره در رتبه اول سطح زیرکشت، تولید و صادرات بوده و ایالات متحده نیز در مقام دوم قرار داشته است. رتبه اول ایران در سال 2011 با وجود 257925 هکتار سطح زیرکشت، 472097 تن مقدار تولید، 130137 تن صادرات و 1010873 دلار آمریکا ارزش صادرات بوده است اما متاسفانه
عملکرد این محصول در ایران بسیار پایین تر از حد مورد انتظار می باشد .
در طی دوره مورد بررسی مشکلاتی از جمله خشکسالی ، بسته بندی نامناسب برای صادرات و بازاریابی نامناسب جهانی و در نهایت تحریم های جهانی علیه ایران وجود دارد اما در سال های قبل از دوره مورد بررسی این تحقیق نیز مشکلاتی بر سر راه تولید این محصول ارزشمند وجود داشته که تاثیرات عمیقی بر تولید و صادرات این محصول داشته به طوری که نمی توان آن ها را نادیده گرفت . برخی از این مشکلات عبارتند از شوک نفتی سال 1354، انقلاب سال 1357، جنگ ایران و عراق در سال .1359 اما مهمترین مشکلی که وجو داشت تحریم پسته ایران از طرف اتحادیه اروپا به دلیل مقدار آفلاتوکسین داخل پسته در سال 1376 بود که این امر باعث شد ایران بازار خود را در اروپا از دست داده و ناچار به تغییر مقاصد صادراتی گردد( گزارش کالایی پسته سازمان توسعـه تجارت ویرایش دوم ).
کشورهایی که پسته ایران را وارد می کنند و داده های آنها از سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران استخراج شده است عبارتند از : آلمان ، هنگ کنگ ، اسپانیا ، ایتالیا و فرانسه که در این بین ایتالیا با وارد کردن پسته ایران هم به عنوان واردکننده و هم به عنوان صادر کننده در سطح جهانی شناخته می شود . در سال 2011 هنگ کنگ با 81 هزار تن ، آلمان با 28 هزار ، ایتالیا با 11 هزار تن فرانسه با 9127 هزار تن و اسپانیا با 7815 هزار تن عمده وارد کنندگان پسته از ایران در نظر گرفته شده اند .
به دلیل اهمیت نرخ ارز و پسته در اقتصاد و صادرات محصولات کشاورزی هر کشور ، در سطح جهان مطالعات بسیاری در زمینه اقتصادی و کشاورزی صورت گرفته است . هر کدام از این تحقیقات به نتایجی دست یافته اند که در زیر به برخی از آن ها اشاره میگردد :
( رفیعی و باریکانی ، ( 1391 به بررسی مزیت نسبی صادرات پسته ایران در مقابل رقبای بزرگ جهانی و ارتباط بلند مدت مزیت صادراتی ایران در بازارهای جهانی و میزان تولید پسته در ایران و سایر کشورهای رقیب بررسی می شود ، این ارتباط با آزمون یوهانسون و الگوهای تصحیح خطای برداری 1 برآورد شده است . نتایج تحقیق نشان داده اند که اثر شوک های ناگهانی بر میزان شاخص مزیت صادراتی در طی 1/82 دوره ، تعدیل خواهـد شد که نسبت به سایر کشور ها فاصله زمانی کوتاهتری خواهد بود . نتایـج همچنین مبین مزیت صـادراتی کشور در صادرات پسته ایران بوده و این که موقعیت ایران در بازارهای جهانی پسته در حال تضعیف شدن است .
( مرتضوی و همکاران ، ( 1390 تاثیـر نوسانات نرخ ارز را بر صـادرات پسته ایران با استفـاده از روش اتو رگرسیـو تعمیم یافته مشروط 2و سپس روش هم انباشتگی و تصحیح خطای برداری بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت اثر منفی و معنی داری بر ارزش صادرات پسته خواهد داشت .
( ژینگوآ و همکاران ، 3 ( 2008تاثیرات نرخ ارز بر قیمت های صادراتی ماهی سالمون پرورشی را با هدف تعیین اهمیـت نسـبی رشد عرضه و تنظیـمات مجـدد ارز در تشکیل قیمـت ماهی سالمون را با استفاده از تخمین زن به ظاهر نا مرتبط4 در نرم افزار LIMDEP بررسی کرده و به این نتیجه دست یافتند که تنظیمات مجد ارز به فروپاشی قیمتهای ماهی سالمون درجهان کمک کرده اند.
( فیدان ، 5 ( 2006موضوع تاثیر نرخ ارز موثر واقعی 6را بر تجارت کشاورزی ترکیه را با استفاده از روش خود رگرسیون برداری بررسی کرده و به این نتیجه رسید که بین صادرات و نرخ ارز موثر واقعی ، رابطه مثبتی وجود دارد در حالی که بین واردات و نرخ ارز موثر واقعی رابطه ای معکوس برقرار است .
-2 مواد و روشها :
ارز وسیله ای است که امروزه در معاملات تجاری در مقابل دریافت کالا ارائه می گردد . برابری قدرت خرید آیتمی است که به عنوان یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در تعیین نرخ ارز به شمار میرود. این مکانیسم در شرایطی به کارآیی قابل قبولی در تعیین نرخ ارز می رسد که قیمتهای کالا در دو کشور واقعی برابری بوده و فارغ از مشکلات واردات و صادرات، کیفیت محصولات نیز یکسان باشد (دنیای اقتصاد ، 1388 ).نرخ ارز به دو صورت اسمی و حقیقی می باشد . در این تحقیق از نرخ ارز حقیقی کشورها استفاده شده است که در واقع با تعدیلات قیمتی نرخ ارز اسمی محاسبه می گردد . اما داده های تحقیق به علت استفاده از اطلاعات چندین کشـور ، به صورت پانل درنظـر گرفته شده اند . داده های پانل در واقـع زمانی به کار می روند که صـرفا امکان استفاده از سری های زمانی نباشد .
مهمترین مزیت استفاده از داده های ترکیبی را می توان در کنترل نمودن خواص ناهمگن و در نظر گرفتن تک تک افراد ، شرکت ها ، ایالات و کشورها بیان کرد . در حالی که با استفاده از مطالعات مقطعی و سـری زمانـی این ناهمگنـی کنتـرل نمی شود و با تخمیـن مدل با این روش ها بیم اریب شدن در نتـایج می رود ( . ( Baltagi , 2013
مدلی که در این تحقیق بررسی می گردد به صورت زیر می باشد :
جمله های همگی جزء اخلال می باشند . در نهایت شایان ذکر است که استراتژی برآورد ما نیز برای هر اثـر ممـکن در کشورهای رقیب ، ناشی از بهره وری و تحـولات دیگر در ایران ، کنترل می شـود که آیا برونزا یا ناشی از نرخ ارز است . اگر این ها متغیرهای زمانی و محصول خاص باشند در و اثرات ثابت ، جذب خواهند شد و
همانگونه که می بینیم شاخص ، اندیس زمان ندارد .در این تحقیق از ارزش صادرات پسته به کشورهای عمده واردکننده پسته از ایران در دوره 20 ساله (1992-2011) به عنوان متغیر وابسته استفاده شده است و متغیرهای قیمت داخلی ، قیمت صادراتی ، مقدار تولید و نرخ ارز حقیقی به عنوان متغیرهای مستقل در این دوره زمانی به کار گرفته شده اند :
:LP لگاریتم قیمت داخلی
:LQS لگاریتم تولید داخلی :LPEX لگاریتم قیمت صادراتی :LREXR لگاریتم نرخ ارز حقیقی
-3 نتایج و بحث :
در مرحله اول در نرم افزار EVIEWS 7 ایستایی متغیرها به وسیله دو آزمون ( لین ، لوین و چو ) و ( ایم ، پسران و شین ) با فرضیه صفر وجود ریشه واحد بین متغیر ها بررسی شد . نتایج حاصل نشان می دهند که هیچ کدام از متغیرها ایستا نبوده و با یک بار تفاضل گیری ، ایستا می گردند که نتایج در جدول (1) آمده است :
جدول : (1 ) بررسی ایستایی متغیرها
