بخشی از مقاله
چکیده
هدف اولیه از گزارش سود، تأمین و ارائه اطلاعات مفید برای کسانی است که بیشترین علاقه را به گزارشهای مالی دارند. در طول سه دهه اخیر تلاش بر این بوده است، که با دست یافتن به یک روش منطقی و معتبر، کیفیت سود مورد ارزیابی قرارگرفته و عوامل تأثیرگذار بر آن شناسایی شود. هدف این×پژوهش شناسایی تأثیر کیفیت اقلام تعهدی بر میزان بازده مازاد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است و از متغیر کیفیت اقلام تعهدی به عنوان نماینده ای برای کیفیت سود استفاده می گردد. برای نشان دادن و معنیدار بودن الگو از آزمون - F - و برای معنیدار بودن ضریب رگرسیون از آماره - T - استفاده میشود و برای تعیین خودهمبستگی از آزمون دوربین - واتسون استفاده شده است. نتایج بهدستآمده حاکی از آن است که کیفیت اقلام تعهدی بر میزان بازده مازاد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معنی داری دارد.
.1 مقدمه
اقلام تعهدی اغلب بر اساس مفروضات و برآوردها میباشند که اگر اشتباه باشند باید در سود و اقلام تعهدی آینده تصحیح شوند؛ بنابراین کیفیت اقلام تعهدی و کیفیت سود در هنگام مواجه با خطای برآورد کاهش مییابد. بهعنوان نمونه از دیدگاه پالپو خطای برآورد بهعنوان عاملی است که کیفیت حسابداری را کاهش میدهد. او اعتقاد دارد صحت، درستی و دقت برآورد به ویژگیهای شرکت از قبیل پیچیدگی معاملات و توانایی پیشبینی محیط شرکت بستگی دارد . اقلام تعهدی موجب تغییر یا تعدیل در شناسایی جریانهای نقدی در طول زمان میشود و بنابراین اقلام تعدیلشده - سود - عملکرد شرکت را بهتر ارزیابی میکنند. اعتقاد بر این است که خطاهای برآورد اقلام تعهدی و اصلاحات بعدی آنها نوعی پارازیت تلقی و منجر به کاهش سودمندی اقلام تعهدی میشوند.
اقلام تعهدی تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد حاصل از عملیات را بیان میکنند، این تفاوت نتیجه قیود حسابداری میباشد که چه موقع سود و هزینه باید شناسایی شوند. یکی از نقشهای مهم اقلام تعهدی انتقال یا تعدیل شناسایی جریانهای نقدی در طول زمان میباشد. بهطوریکه اعداد تعدیلشده بهتر عملکرد شرکت را ارزیابی کند. نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم کردن زمینههای لازم برای تخصیص بهینهی منابع است . در پی رسواییهای مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایهگذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و کیفیت سود بهعنوان یک عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارششده پدیدار گشت - . - Ewert and Wagenhofer, 2012 محدودیتهای ذاتی حسابداری، موجب میشود سود حسابداری و سود واقعی یک واحد تجاری یکسان نباشند.
به همین علت پژوهشگران و دستاندرکاران حرفه حسابداری، سود گزارششده توسط واحدهای تجاری را ارزیابی میکنند. برای ارزیابی این سود از مفهومی به نام کیفیت سود استفاده میشود. کیفیت سود یک مشخصه مهم از سیستم حسابداری است. اطلاعات مالی باکیفیت، سبب افزایش کارایی بازار سرمایه میشود. درنتیجه، تعیین کیفیت اطلاعات حسابداری و نتایج حاصل از آن، موردعلاقهی سرمایهگذاران، مدیران، قانونگذاران و تدوینکنندگان استانداردها است.
تحلیلگران مالی، مدیران و سرمایهگذاران در سالهای اخیر به گزارش سودآوری شرکتها توجه زیادی داشتهاند. در طول سه دهه اخیر بحث کیفیت سود موردتوجه خاص پژوهشگران قرارگرفته و تلاش بر این بوده است که با دست یافتن به یک روش منطقی و معتبر، کیفیت سود مورد ارزیابی قرارگرفته و عوامل تأثیرگذار بر آن شناسایی شود - . - Desai and Venkataraman, 2009 هدف اولیه از گزارش سود، تأمین و ارائه اطلاعات مفید برای کسانی است که بیشترین علاقه را به گزارشهای مالی دارند؛ اما تبیین اهداف مشخصتر نیز برای درک بهتر گزارشگری سود ضرورت دارد. یکی از هدفهای اساسی که با اهمیتترین هدف از دیدگاه تمامی استفادهکنندگان گزارشهای مالی محسوب میشود، ایجاد تمایز بین سرمایهگذاری و سود - منابع و جریانها - بهعنوان بخشی از فرآیند، توصیفی حسابداری است - شباهنگ، . - 1387
.2 بیان مسئله
سود حسابداری و اجزای آن ازجمله اطلاعاتی محسوب می شود که در هنگام تصمیم گیری توسط افراد در نظر گرفته می شود. سرمایه گذاران منافع خود را در اطلاعات سود جستجو می کنند. سود حسابداری نشانه ای است که موجب تغییر باورها و رفتار سرمایه گذاران می شود. شواهد نشان داده است که سود حسابداری شاخص خوبی برای بازده های سهام و پیش بینی جریان های نقدی آینده است، اما به دلیل استفاده از محدودیت های محافظه کاری و اهمیت در تعیین سود حسابداری، برخی از تحلیل گران به این نتیجه رسیدند که سود اقتصادی نسبت به سود حسابداری، شاخص بهتری برای پیش بینی جریان های نقدی آینده است. سود اقتصادی نیز اولین بار توسط آدام اسمیت تعریف شد و سپس این تعریف توسط هیکس بسط داده شد.
او سود را مبلغی تعریف کرد که شخص می تواند طی یک دوره مصرف کند و در آخر دوره دارای همان رفاهی باشد که در اول دوره داشته است. برای اینکه سود گزارش شده بتواند در ارزیابی عملکرد و سنجش توان سودآوری یک شرکت به استفاده کنندگان کمک نماید و ذینفعان و سرمایه گذاران با اتکا به اطلاعات سود، بازده مورد انتظار خود را برآورد کنند، کیفیت اطلاعات باید به نحوی باشد که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت های آتی مؤثر باشد.
بنابراین علاوه بر اینکه رقم سود گزارش شده برای سرمایه گذاران مهم است و بر تصمیم های آنها تأثیر دارد، کیفیت سود نیز به عنوان یکی از ابعاد اطلاعات سود مورد توجه خاص سرمایه گذاران است - بولو، . - 1386 کیفیت سود مشخصه کلیدی از گزارش دهی مالی است. و این اصل را در خود جای میدهد که گزارشهای مالی بایستی برای سرمایهگذاران و دیگر ارائهدهندگان سرمایه در اتخاذ تصمیمات تخصیص منابع خود، سودمندی بیشتری را دنبال نمایند. ما در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که کیفیت اقلام تعهدی به عنوان نماینده ای برای کیفیت سود، چگونه هدف بهبود سودمندی تصمیم در گزارشهای مالی را برآورده میسازد؟ و اینکه چگونه می توان از این معیار برای پیامد طراحی پژوهش استفاده کرد که ممکن است اثر زیادی بر نتایج داشته باشد.
-1-2 اهمیت موضوع
اهمیت این موضوع زمانی مشخص میشود که بدانیم باوجودی که عمر پژوهشها در این زمینه کم است اما سرمایهگذاران این مسئله را همواره مدنظر داشته و دارند.رویکرد این پژوهش در مورد کیفیت سود و سودآوری تجارت غیرعادی است. این پژوهش معمولاً از رویکرد عواید تأمینی استفاده میکند، که بر مبنای بازده مازاد تأییدشده است. استراتژیهای دادوستد تأمینی تلاش میکنند تا اثرات قیمتگذاری نادرست بازار را کاوش کنند. در بیشتر موارد، آنها مبتنی بر این پیشبینی هستند که سرمایهگذاران واکنش اندکی به اطلاعات موجود دارند. در مقابل، این پژوهش واکنش گرایش دار اصولی را پیشبینی نمیکند بلکه بر گسترش واکنشها تمرکز میکند. مجموعه مقالات دیگر، قیمتگذاری نادرست تعهدات تمایزی تأییدشده را بررسی میکنند . - Perotti and wagenhofert, 2014 -
-2-2 ادبیات و پیشینه پژوهش
دستگیر و رستگار رابطه بین پایداری سود و بازده سهام با کیفیت اقلام تعهدی را بررسی کردند. آنها دریافتند که این دو با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. ضمن اینکه با کاهش کیفیت اقلام تعهدی و افزایش اندازه اقلام تعهدی، بازده سهام افزایش مییابد - دستگیر و رستگار، . - 1391 پروتی و واگن هافرت در پژوهشی رابطه بین ویژگیهای کیفی سود و بازده مازاد را بررسی کردند. آنها استدلال کردند که ویژگیهای کیفی سود از طریق تأثیر بر هزینه سرمایه، بر بازده مورداطمینان اثرگذار است و تأثیر ویژگیهای پایداری، قابلیت پیشبینی و هموارسازی سود و همچنین کیفیت اقلام تعهدی، اقلام تعهدی غیرعادی، ضریب واکنش، ضریب واکنش تعدیلشده سود و مربوط بودن سود به ارزش سهام را بر بازده مازاد موردبررسی قراردادند.
آنها مطالعه خود را بین سالهای 1988 تا 2007 میلادی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که ویژگیهای مبتنی بر اطلاعات بازار - ضریب واکنش سود و مربوط بودن سود به ارزش سهام - نسبت به بیشتر ویژگیهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری، ازجمله کیفیت اقلام تعهدی و اقلام تعهدی غیرعادی بازده مورداطمینان بالاتری دارند . - Perotti and wagenhofert, 2014 - چنگ و همکاران کارایی مدل های تعهدات غیرعادی در پیش بینی سود یک سال آینده را به عنوان نماینده ای از قیمت گذاری نادرست آزمایش کردند و مدل اصلاح شده جونز را مورد شناسایی قراردادند و دریافتند که وجوه نقدی عملیاتی دارای بیشترین ارتباط با بازده می باشد - . - Cheng et al, 2012
گش و جین کیفیت سود و ضریب واکنش سود را، هنگام افزایش با ثبات سود و فروش بررسی کردند. نتایج پژوهش آنان نشان داد، شرکتهای دارای رشد سود توام با افزایش فروش، از کیفیت سود و ضریب واکنش سود بالاتری نسبت به شرکتهای دارای رشد سود توام با کاهش هزینه برخوردار هستند - . - Ghosh and Jain, 2010 خواجوی و ناظمی ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام را با تأکید بر نقش ارقام تعهدی بررسی کردند. بر اساس یافتههای پژوهش میانگین بازده سهام شرکتها، تحت تأثیر میزان ارقام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار نمیگیرد - خواجوی و ناظمی، . - 1389
-3-2 فرضیه پژوهش
کیفیت اقلام تعهدی بر میزان بازده مازاد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معنی داری دارد.
-4-2 اهداف پژوهش
این پژوهش مبتنی بر هدف اصلی گزارش دهی مالی است؛ که سودمندی گزارش های مالی برای سرمایهگذاران، سهامداران، تصمیم گیرندگان مالی و... در اتخاذ تصمیمات تخصیص منابع را مد نظر قرار می دهد و در پی یافتن تأثیر کیفیت اقلام تعهدی بر بازده مازاد شرکتها میباشد. و هدف آرمانی کمک به افزایش بهره وری و کارایی در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران را دنبال می نماید.
