بخشی از مقاله
بررسی تاثیر آموزش موسیقی بر رشد و پیشرفت فراگیران مقطع ابتدایی
چکیده
موسیقی کودکان از حد یک سرگرمی یا هیجان فراتر رفته به طوری که تاثیرات شناختی آن در افزایش توان ذهنی، تمرکز، مهارت حرکتی و هماهنگی حواس از هر چیز دیگری قویتر است. کودکان آشنا به موسیقی هوشیارتر و دقیقتر به محرکهای شنوایی پاسخ میدهند.دامنه گسترده موسیقی ایجاب میکند که آموزش آن -همانند دیگر علوم- از کودکی آغاز شود. با توجه به اهمیت و ضرورت این مساله محقق در این پژوهش به بررسی تاثیر آموزش موسیقی بر رشد و پیشرفت فراگیران مقطع ابتدایی پرداخته است. برای همین منظور محقق به کمک روش کتابخانه ای در پی پاسخ به سه سوال اساسی در زمینه ی موضوع شامل تعریف و تشریح آموزش موسیقی برای کودکان ، اهمیت آموزش و پرورش در دوره ی ابتدایی و بررسی نتایج حاصل از آموزش بر اساس موسیقی به فراگیران پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که موسیقی از همان دوره جنینی می تواند تاثیر مستقیمی بر فرایند رشد داشته باشد، و اموزش موسیقی در دوره ابتدایی با توجه به اینکه سالهای اول زندگی است، از لحاظ جسمانی، روانی اجتماعی و شناختی تاثیر مثبتی دارد است متعاقبا بر پیشرفت تحصیلی موثراست، البته به شرطی آموزش موسیقی توسط متخصصان امر صورت گیرد.
کلمات کلیدی: موسیقی، مقطع ابندایی، پیشرفت تحصیلی
مقدمه
در دنیا زبان های گوناگونی برای ارتباط انسان ها با یکدیگر وجود دارد ، هر کشوری به زبان خاص خود صحبت می کند. اما در این
میان زبان واحدی وجود دارد که همه ی افراد به راحتی می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. موسیقی … .ادیان و نژادها بی شمارند اما
زبان و روح یکی است، زبان عشق، موسیقی نوعی زبان عشق است.
کاربرد موسیقی برای درک زیبایی و سلامت زندگی اجتناب ناپذیر است . موسیقی کودک در سرزمین ما امروزه،به واسطه ی بی
مرزیهای فرهنگی، خوشبختانه رو به جایی دارد که میتوان خوشایند تلقی کرد، اما این خوشایندی به این معنا نیست که موسیقی کودک
در ایران ره به جایی برده باشد. فارغ از ایرانی یا غربی اندیشی در موسیقی کودک، انچه نیاز به پرداخت دارد مبحث اموزش موسیقی
کودک در ایران است که هنوز نوپاست. شکی نیست که فرهنگ ما اکنده از ویژگی های زیبای هنری است در این میان موسیقی که با
لالایی مادران این سرزمین در امیخته است منبع پایان ناپذیری در این عرصه محسوب می شود.پس اگر کودکان امروز که به مثابه ی
اجتماع فردی اند، اگر با بی قیدی مواجه شوند برون رفت از ان دشوار خواهد بود.جای خالی این هنر در سرفصل های درسی مدارس
ایران کاملا به چشم می آید انچه قبل از ورود به هر گونه مانوس کردن کودک با موسیقی، لازم به عمل است شناسایی ومعرفی
موسیقی به عنوان همراه همیشگی در زندگی انسان است در این مفهوم اگر کودک پیش از ورود به جریان عملی واجرایی موسیقی
1
بتواند چنین اموزشی را درک ودریافت کند انگاه است که می توان ضمن اشنا نمودن کودک با حوزه های گوناگون موسیقی، گرایش
های او را شناسایی کرد ودر جهت عملی کردن انها گام برداشت(توسلیان،.(1392
اموزش موسیقی در سنین کودکی نیازمند صرف هزینه های کلان و البته حضور متخصصانی را می طلبد که هم کودک شناس ماهری باشند هم سال های سال اموزش دیده موسیقی کودک باشند. روشهای علمی وجدید موسیقی کودکان برای سنین مختلف طبقه بندی شده است و چندین سال است در کشورهای صاحب سبک موسیقی رواج یافته است تا کودک را با اصول علمی وعملی موسیقی اشنا کند از جمله روشهای ارف، مارتنو، دالکروز و... این در حالی است در جامعه ما متاسفانه موسیقی کودک را نادیده گرفته شده است البته نمی توان تمام قصور به گردن دولت مردان گذاشت البته کم هم مقصر نیستند عدم توجه به موسیقی اصیل ایرانی ومردود دانستن ان یکی از اصلی ترین موانع پیش روی موسیقی ماست چه کودک چه بزرگسال است در میان خانواده ها جزء مقصران اصلی هستند عدم توجه به کودک و نیازهای وی باعث از بین رفتن ضاعقه هنری او همچنین گرایش او به موسیقی های بی هویت وظاهر فریب می شود
. علی الخصوص در این دوره که شاهد رشد فزاینده موسیقی های غربی در میان جوانان هستیم(همان منبع).
آموزش موسیقی و مفاهیم انتزاعی گوناگون آن نیاز به روشهایی دارد که کودکان را در مسیر تجربه و فعالیتهای عینی و ملموس قرار
دهد، و فرایند یاد گیری را آسان و سریع ساز ( زاده محمدی،.(1374
موسیقی کودکان از حد یک سرگرمی یا هیجان فراتر رفته به طوری که تاثیرات شناختی آن در افزایش توان ذهنی، تمرکز، مهارت حرکتی و هماهنگی حواس از هر چیز دیگری قویتر است. کودکان آشنا به موسیقی هوشیارتر و دقیقتر به محرکهای شنوایی پاسخ میدهند.دامنه گسترده موسیقی ایجاب میکند که آموزش آن -همانند دیگر علوم- از کودکی آغاز شود. کودکان علوم ریاضی، فیزیک، شیمی، ادبیات و... را به صورت دروسی مدون از دوران دبستان فرا میگیرند و مباحثی از آنها را در سنین مختلف با بیانی ساده
میآموزند(همان منبع)
بیان مسئله
یادگیری عبارت است از کسب دانش واطلاعات عادتهای مختلف مهارتهای متنوع، وراههای گوناگون حل کردن مسائل.همچنین یادگیری را به عنوان فراگیری رفتارها و اعمال مفید وپسندیده وحتی به عنوان کسب رفتارها و اعمال مضر وناپسند(ترجمه دکتر سیف،(1385 و» تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ،برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد . تدریس مفاهیم مختلف مانند نگرشها ، گرایشها ،باورها ، عادتها و شیوه های رفتار وبه طور کلی انواع تغییراتی راکه می خواهیم در شاگردان ایجاد کنیم، دربر می گیرد «. (میرزا محمدی، (1383 تعریف کرد هدف از دو تعریف بالا روشن شدن این دو فرایند بود امادر فرایند یادگیری وتدریس عوامل زیادی دخیل هستند که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر ان تاثیر میگذارند بعضی از انها این فرایند را تسریع می بخشند وبرخی دیگر تاثیر منفی بر روند ان میگذارند از عواملی که تاثیر بسیار مثبتی بر تسهیل یادگیری و اسان کردن فرایند تدریس دارد اموزش موسیقی است وتاثیر ان بخصوص در دوران های اولیه تحصیل مانند پیش دبستانی
2
وابتدایی بسیار چشمگیر است اگر در این دوران موسیقی به برنامه درسی وارد شود بسیار مفید خواهد بود چون اموزش موسیقی به
× خاطر جذابیت وشیرینی که دارد به اموزش مفاهیم ودرک اسان بسیار کمک می کند.
بطور کلی اموزش عملی موسیقی و استفاده از وسایل صوتی در اموزش شنیداری بسیار موثر است(پورشه، (1366 استروسکایا معتقد است که هنر موسیقی کودک را یاری می دهد که واقعیت را واضح تر درک کند وبه نیک سیرتی و خیر خواهی و مهربانی روی اورد. به نظر او موسیقی بنا به محتوای خود سبب بروز عکس العمل مثبت می شود مثلا گوش کردن در ترکیب لالایی ها آرام ودلنشین،سبب ارامش شنیدن ترانه های محلی موجب تحرک وفعالیت خواندن سرودهای ملی ومیهنی مایه نشاط می شود .عرض از نقش موسیقی در تربیت تاثیرات خاصی است که موسیقی بر روان انسان می گذارد. از شنیدن صدای گرم دلنشین مادر بزرگ گرفته که کودک هماهنگ با ان عروسک را تکان می دهند و زیر لب شعر را زمزمه می کند تا اینکه بیاییم به طور علمی وعملی وتوسط متخصصان موسیقی را به کودکان اموزش دهیم بر شخصیت کودک تاثیر گذار است وروند مثبتی بر جریان تحصیلی و حتی بزرگسالی او میگذارد با این وجود طبق نظر بسیاری از متخصصان در استفاده از موسیقی نباید افراط کرد وباید در انتخاب آن دقت کرد (استروسکایا،(1372 استاد مطهری در کتاب (تعلیم وتربیت در اسلام) موسیقی های که موجب سبکی عقل می گردند دارای قدرت عظیم وفوق العاده ای در جهت پاره کردن عفت و تقوای انسان می داند(مطهری،.( 1377 که کودکان از این قاعده مستثنی نیستند. علاوه بر موسیقی سرودها و
آهنگ های پر محتوا روح همکاری و همدلی را در کودکان زنده می کند وتمرین عملی برای تعاون و هماهنگی و وحدت و پرهیز وتک
روی است(محدثی،.(1376
اهمیت پژوهش
درک تاثیر موسیقی بر یادگیری موضوع تازه ای نیست. از قرن ها پیش، آموزگاران متوجه نقش موسیقی بر رشد ذهن انسان شده بودند تا جایی که از کنفوسیوس در چین تا افلاطون در یونان باستان، موسیقی جزئی جدانشدنی از برنامه درسی کودکان و جوانان بوده است.اگر تدریس را نقطه اغاز فعالیت در اجرای برنامه های درسی و مبادله(داد وستد) اندیشه معلم ودانش اموزان در بررسی حقایق علمی بدانیم موقعیتی است بسیار حساس که می تواند سبب تحقق یا عدم تحقق اهداف اموزشی شود تصمیم معلم و فضای کنش متقابل معلم ودانش اموزان، از عواملی است که می تواند تاثیر عمیقی بر جریان رخدادهای اموزشی داشته باشند(شعبانی ،. (1391 فضای کنش معلم ودانش اموزان در جریان تدریس بسیار مهم است اگر فضا خشک باشد بر یادگیری تاثیری منفی دارد و یادگیری کیفیت لازم را نخواهد داشت اما اگر موسیقی را وارد جریان تدریس کنیم به یادگیری را جذاب تر و آسان تر می کند. صدا یکی از حواس ماست که جایگاه مهمی دارد به طوریکه از همان ماه های اول جنینی در تشکیل مسیرهای عصبی تاثیری بسیار مهمی دارد اگر همین صدا وصوت در قالب ریتم وملودی شکل بگیرد ومفهوم پیدا کند جریانش سیال تر ونفوذش خیلی عمیق تر می شود. پژوهش های متعددی تائید می کند که موسیقی در کودک می تواند باعث رشد اکسون های عصبی وایجاد بسیاری از مدارهای عصبی گردد. منظور از موسیقی فقط نواختن ساز نیست بلکه خوب گوش دادن و دقیق شنیدن ودرست تشخیص دادن وزن ها وتمییز صداها از
3
همدیگر است.درباره ی ارتباط درست ودقیق شنیدن با رشد عصبی کودک تحقیقات بسیاری وجود دارد که تا جایی که به عنوان پدیده موتزارت درباره ی اثر موسیقی بر کودکان در جهان مشهور شده است یعنی شنیدن موسیقی هایی که در ساختار طبیعی و پیچیدگی های اندک دارند و ملودی،وریتم های هارمونی در انها متناسب با ساختار و شرایط ذهنی کودک است، بچه هایی که در معرض شنیدن این صداهای منظم قرار می گیرند رشد مسیرهای عصبی رشد هوش فعالیت حسی حرکتی آنها پویا تر وبهتر انجام گرفته است.(ارجمند،(1388 اما در سالهای اخیر، تحقیقات بسیار بیشتری روی تاثیر موسیقی بر رشد مغز، حافظه، یادگیری و غیره انجام شده است. ممکن است
بسیاری از مردم، موسیقی را تنها از جنبه هنری آن مورد توجه قرار دهند اما ، موسیقی رابطه تنگاتنگی با درک ریاضی دارد. نه تنها نت ها و اصوات موسیقایی از نظر بسامد و شدت با ریاضی و فیزیک گره خورده اند بلکه، حتی می توان کل یک آهنگ را از نظر روابط ریاضی مورد بررسی قرار داد؛ تعادل و هماهنگی بین این دو رشته بسیار زیاد است، پس موسیقی از طریق ریتیمیک کردن وغیره می
تواند به اموزش ریاضیات کمک کند از نقطه نظر روانشناسان یا افرادی که کارکرد موسیقی در زمینه های روانشناختی را مطالعه می کنند،موسیقی فرایند یا پدیده ای است
که روند ساختارش(ریتم،ملودی،هارمونی) و روند پیشرفت وشکل گیری این ساختار با فرایند شکل گیری ذهنی کودک همسویی مشخصی دارد. پژوهش های متعدد تجربی زیادی نشان میدهد موسیقی توانایی همسویی با تحول شناختی، روانی،و عاطفی کودک دارد. رشد عاطفی واحساسی که در دوره های پیش دبستان ودبستان و... وجود دارند،جنبه های شناختی و ذهنی کودک که قدرت تشخیص وتحلیل ان بر می گردد، در ساختارهای ریتمیک ، ملودیک وهارمونیک موسیقی به خوبی دیده می شود وبه صورتی تحولی در فرایند رشد کودک نیز وجود دارند لذا ضرورت آموزش موسیقی به این دلیل است که می تواند رشد عاطفی و شناختی کودکان را تسریع می بخشد و یک موسیقی خوب می تواند ساختار عصبی شناختی کودک را تقویت کند همانطور که موسیقی غیر علمی وهیجانی می تواند هوش را کم کند ازطرفی دیگر اموزش موسیقی به کودک نقش مهمی در تعاملات اجتماعی وفرافکنی احساسات کودک ایجاد می کند، به طوریکه در همه جهان از موسیقی برای تعدیل انرژی وتقویت مهارتهای حسی وحرکتی کودک استفاده می گردد.این ضرورتی
است که هیچ مرجعی نتوانسته منکر آن شود.(زادمحمدی،.(1388
امروزه ثابت شده است موسیقی نقش مهمی در زندگی کودک دارد از مهمترین انها رشد وتقویت دو سویه مغز است( راست وچپ)،رشد وتقویت تکلم واجتماعی شدن کودک است.وقتی به رشد وتکامل بشر نگاه می کنیم مشاهده می شود که موسیقی در تمام لحظات زندگی بشری همواره او را همراهی کرده است چنانچه ارسطو می گوید: از آنجا که موسیقی در شکل گیری شخصیت کودک تاثیر بسزایی دارد لازم است آن را به کودکانمان بیاموزیم. وامروزه نیاز استفاده از موسیقی وآموزش آن برای کودک از دوران جنینی مطرح است به طور خلاصه موسیقی موجب شادی وخوشحالی می شود پس اگر موسیقی وارد سیستم اموزش وپرورش شود شادی وخوشحالی که با خود می آورد می تواند بازخورد مثبتی بر روند تدریس و یادگیری داشته باشد.موسیقی مهارتهای تشخیص شنوایی را رشد می دهد
4
واز این طریق باعث تقویت توانایی های جسمی وحرکتی می شود موسیقی موجب تعادل و رشد هیجانی وعاطفی کودک می گردد از
طرفی دیگر موسیقی چون تاثیری فوق العاده ای بر فرد وگروه دارد مثلا کودکان منزوی را ترغیب می کند تا با دیگران سهیم باشند و
کودکان پرخاشگر کم تر در برابر آن مقاومت می کنند، زیرا به انها برای پذیرفته شدن به عنوان عضوی مثبت کمک می کند در واقع
آموزش موسیقی و دور هم جمع شدن برای ان جایی است که در آن همه ایجاد چیزی که به طور مشترک خوشایند انهاست همکاری
می کنند(سالم، .(1389
پیشینه پژوهش
قاسم تبار وهمکاران((1389 در پژوهشی با عنوان تاثیرآموزش موسیقی در مهارت های پایه ریاضی کودکان پیش دبستان با استفاده از روش نمونه پردازی در دسترس که جامعه آماری آن30 کودک 5 ساله 15)دختر و15 پسر)بود به این نتیجه رسید که آموزش موسیقی ارف، توانایی مهارت های طبقه بندی کردن، تشخیص شباهت ها وتفاوت ها، نگهداری ذهنی عدد وهندسه کودکان پیش دبستانی را افزایش می دهد.
فرح صدری ماسوله وهمکاران((1392 در پژوهشی نیمه آزمایشی با عنوان اثربخشی شنیدن موسیقی(ریتمیک و ملودیک) برتمرکز دیداری وشنیداری کودکان پیش دبستانی، با روش کار انتخاب نمونه تصادفی خوشه ای، که جامعه آماری آن 30 کودک بود که 15کودک به عنوان گروه آزمایش و15کودک به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند، به این نتیجه رسیدند که شنیدن موسیقی(ریتمیک وملودیک) بر افزایش تمرکز دیداری و شنیداری کودکان پیش دبستانی اثر مثبت ومعناداری داشته است.
اهداف تحقیق هدف کلی
بررسی تاثیر آموزش موسیقی بر رشد و پیشرفت فراگیران مقطع ابتدایی
اهداف جزئی
-1 بررسی تعریف آموزش موسیقی برای کودکان -2 بررسی اهمیت ها و قابلیت های دوره ی ابتدایی در نظام آموزشی کشور
-3 بررسی نتایج حاصله از آموزش موسیقی در نظام تعلیم و تربیت سوالات
-1 آموزش موسیقی برای کودکان به چه معنی است؟
-2 آموزش وپرورش دوره ابتدایی دارای چه اهمیت هایی است؟
-3 از آموزش موسیقی به کودکان جهت تعلیم و تربیت آنها چه نتایجی حاصل می شود؟
روش پژوهشی
در این پژوهش از روش کتابخانه ای همراه بررسی های میدانی بهره گرفته شده است. یافته ها
