بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف طراحی و تولید درس افزار آموزش واژگان زبان انگلیسی بر اساس الگوی اصلی مفهوم سازی و بررسی تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی فراگیران انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به روش نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل اجرا گردید. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان سال دوم دوره راهنمایی تشکیل می دهند که از بین آنها نمونه ای با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب گردید. گروه های نمونه به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش با استفاده از درس افزار الکترونیکی مطابق با الگوی اصلی مفهوم سازی، و گروه گواه به با روش توضیحی معلم آموزش داده شدند.
در پایان ، هر دو گروه به طور همزمان و در شرایط یکسان مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای گرد آوری اطلاعات از درس افزار طراحی شده، آزمون های پیشرفت تحصیلی استفاده گردید. برای تجزیه تحلیل داده ها از آمار توصیفی برای متغیر ها و از آمار استنباطی جهت تحلیل کوواریانس و آزمون لوین جهت بررسی تساوی واریانس ها و هم چنین از آزمون کولموگروف- اسمرینف جهت بررسی توزیع نرمال نمرات استفاده گردید.
به طور کلی نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین استفاده از درس افزار طراحی شده در تدریس، با پیشرفت تحصیلی فراگیران رابطه معناداری وجود دارد، اما بین دانش آموزان به لحاظ جنسیت تفاوت معنا داری مشاهده نگردید. اختلاف میانگین به دست آمده در پیشرفت تحصیلی در گروه آزمایش و گواه بیانگر این است که استفاده از درس افزار در پیشرفت تحصیلی موثر بوده و تأثیر آن بر این متغیرها از روش سنتی بیشتر بوده است.
-1 مقدمه
امروزه با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات ما در آستانه دوران نوینی قرار داریم که راه حل های یادگیری به سمت استفاده مؤثر از امکانات موجود پیش می رود. فناوری رایانه ای و رشد و پیشرفت فناوری ارتباطات عامل تقویت بالقوه ، بهبود کیفیت و مؤثر بودن یادگیری به شیوه های نوین بوده است .[9] استفاده از یادگیری الکترونیکی1 منجر به تغییر اساسی در فرایندهای آموزشی گشته است؛ زیرامهم ترین ویژگی آموزش الکترونیکی آن است که می توانددر محیط کار یا خانه و در هر زمانی اتفاق بیافتد و حضور معلم و زمان بندی رایج در کلاس های سنتی لازم نیست.[10] در یک تعریف جامع، منظور از یادگیری الکترونیکی استفاده از فناوری رایانه و اینترنت به منظور طراحی، تحویل درس و اجرای محیط آموزشی برای تحقق و استمرار یادگیری می باشد.[11]
با ظهور عصر اطلاعات و فن آوری ،مبانی نظری تغذیه کننده مدل آموزشی تغییر یافته است که نمود آن در عرصه آموزش به صورت یادگیری الکترونیکی بروز یافته است. مهمترین جزء این سامانه محتوای قابل عرضه به فراگیر - محتوای الکترونیکی - می باشد .[1] رایانه برای دانش آموزانی که در حال یادگیری برای با سواد شدن هستند؛ سه نکته کلیدی ارائه می دهد: .1 فرصت هایی برای ایجاد و اصلاح متون به طور آسان؛.2 فرصت هایی برانگیزاننده و با امکانات کامل برای درگیر شدن در یادگیری گفتگوها با افراد مورد علاقه؛.3 فرصت هایی برای خواندن و نوشتن با حداکثر پشتیبانی از جانب نرم افزارها .[2] با توجه به نیاز به روش های نوین تدریس و با توجه به پیشرفت روزافزون علم و فن آوری ، باید دنبال روش های تدریسی بود تا بتوان دانش آموزان را از حفظ طوطی وار به سوی یادگیری سوق داد.
استفاده از روش های فعال تدریس از روش هایی است که کمک شایانی به دانش آموزان و معلمان می کند. روش های فعال تدریس روش هایی هستند که فعالیت ذهنی دانش آموز را در زمینه ی نیازهای عمومی وی بر می انگیزد. در این روش ها علاوه بر فراهم کردن شرایط گوناگون باید یادگیری را ازطریق ترغیب و تحریک دانش آموزان در آنان ایجاد نمود و تمام پیام های تربیتی و آموزشی را متناسب با کانون رغبت و علاقه کودکان منتقل نمود چرا کهاصولاً هیچ تغییری در رفتار یادگیرنده رخ نمی دهد مگر اینکه از میل درونی و رغبت طبیعی آنان سرچشمه گرفته باشد .[1]
تقویت سطوح دانش زبان انگلیسی در کشورهای غیر انگلیسی زبان، مهم و بدیهی تلقی می شود.[12] در کشور ما یادگیری زبان انگلیسی به شکل رسمی از پایه ی اول راهنمایی آغاز می شود و از دانش آموزان انتظار می رود که تا پایان مقطع دبیرستان به این زبان مسلط گردند تا در دانشگاه از لحاظ زبان انگلیسی مشکلی نداشته باشند. اما در عمل می بینیم که مسلط نبودن به این زبان در دانش جویان، موجب عقب ماندن آنان در عصر تکنولوژی شده است. بنابراین برای تدریس مؤثر و یادگیری بهتر و عمیق تر باید چاره ای اندیشید و مقدمات تسلط بر زبان انگلیسی را از همان سال های اول راهنمایی برای دانش آموزان فراهم کرد .[3]
یادگیری واژه ها شرط لازم دریادگیری همه مهارتهای اصلی زبان است . واژه ها عناصر ضروری در زبان هستند و اگر در تدریس زبان این بخش را نادیده بگیریم،کاملاً در اشتباهیم. دانستن واژه ها در ارتباط با درک مطلب، نکته ای حیاتی و قابل توجه است. برای آنکه بچه ها آنچه را که می خوانند بفهمند، لازم است معنای واژگانی را که با آن ها روبرو می شوند، بدانند. اگر دانش لغوی بچه ها ، چه در متون شفاهی و چه در متون کتبی، کم باشد با مشکل روبرو می شوند.[13]
در طول قرن بیستم، سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی2 به عنوان ساز و کاری برای فراهم کردن نمایه ای از یادگیری، مورد توجه قرار گرفته است و از الگویی قابل پیش بینی پیروی می کند.به این معنی که معلمان آموزش می دهند، دانش آموزان را در موضوعات درسی آزمون می کنند، بر اساس نمرات آزمون درباره میزان پیشرفت درسی دانش آموزان قضاوت می کنند و پس از آن به سوی آموزشواحدِکاریِ بعدی اقدام می کنند.[4] برای رسیدن به پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان باید به عوامل مؤثر در آن توجه گردد. در این راستا یکی از عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و به طور کلی در توسعه نظام های آموزشی، بهره گیری از تکنولوژی نوین آموزشی است.[5]
به زعم پژوهشگر از آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که داشتن دانش کافی و توانایی استفاده از رایانه و هم چنین تسلط بر یک زبان بین المللی، در عصر کنونی از نیازهای با اهمیت دانش آموزان می باشد و پژوهش حاضر می کوشد که درس افزاری را در رشته زبان انگلیسی معرفی نماید و امید آن دارد که با استفاده از آن یادگیری واژگان کتاب درسی زبان انگلیسی پایه دوم راهنمایی شیرین تر و پایدار تر اتفاق بیافتد.
از دیگر نکات با اهمیت در این پژوهش این است که در پژوهش حاضر روش آموزش الکترونیکی و استفاده از درس افزار3 جایگزین روش سنتی می شود نه اینکه تکمیل کننده آن باشد. " فناوری هایی که به جای تکمیل آموزش سنتی، جایگزین آن می شوند؛ به طور مستقیم به کاهش هزینه ها می انجامند".[6] این پژوهش با توجه به نو بودن و اهمیت انتخاب ابزاری نیرومند برای ارتقای کیفیت و کارایی آموزش، می تواند گامی مؤثر در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان باشد.
این پژوهش در صدد رسیدن به یکی از اهداف آموزش و پرورش که همانا استفاده از فن آوری و آماده کردن فراگیر به عنوان فردی کنجکاو، پژوهش گر و دارای توان حل مساله می باشد و با توجه به نو بودن و اهمیت انتخاب ابزاری نیرومند برای ارتقای کیفیت و کارایی آموزش، می تواند گامی مؤثر در پیشرفت درسی دانش آموزان باشد. و در صدد پاسخ به این سوال می باشد که "آیا درس افزار به عنوان یک رسانه که زاییده فن آوری های جدیداست؛در پیشرفت تحصیلی فراگیران تاثیر دارد؟"
المخلفی، 2006 تأثیر یادگیری زبان به کمک رایانه بر پیشرفت و نگرش دانش آموزان دبستانی در درس زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی را مورد پژوهش قرار داده است به این منظور دانش آموزان در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند که گروه کنترل بدون استفاده از رایانه و گروه آزمایش با استفاده از آن به یادگیری زبان انگلیسی پرداخته اند. تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده در پایان تحقیق نشان دهنده تفاوت معنا دار میان این دو گروه و به سود گروه آزمایش بوده است.[14] الکاتنی، 2001
تأثیر استفاده از رایانه و نرم افزارهای آموزشی را به عنوان یک ابزار کمکی در آموزش زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داده است. نتایج این مطالعه حاکی از این است که نرم افزارها و رایانه موجب صرفه جویی در زمان تدریس و افزایش یادگیری این درس در دانش آموزان شده اند.[15] کندراسو،2001 با بررسی تأثیر برنامه های رایانه ای در یادگیری درس زبان انگلیسی به این نتیجه رسید که نرم افزارهای رایانه ای و منابع رایانه ای می توانند باعث افزایش یادگیری زبان انگلیسی شوند.[16]
حیدری،89 پژوهشی را با هدف مقایسه ی تأثیر تدریس زبان انگلیسی با نرم افزار آموزشی و شیوه ی سنتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام داد ، نتایج نشان دادند که نه تنها استفاده از نرم افزار آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس انگلیسی موثر است ، بلکه تأثیر آن از شیوه ی سنتی بیشتر است. نتایج پژوهش شهیدی، 86 با عنوان "تأثیر استفاده از لینک های نوشتاری و شنیداری بر یادگیری و یادداری اصطلاحات و درک مطلب زبان انگلیسی" برتری میزان یادگیری و یادداری در گروه های دارای لینک نسبت به گروه کنترل - فاقد لینک - را نشان داد.[7]
-2 الگوی اصلی مفهوم سازی4
الگوی اصلی یک تصور ذهنی است که فرد از یک مفهوم برای خود ساخته است. این ذهنیت بر اساس تجاربی که فرد در طول زندگی در رابطه با آن مفهوم کسب کرده تشکیل شده است. از این رو، اگر شخصی در زندگی خود از میان پرندگانغالباً کبوتران را دیده باشد، الگوی اصلی و از مفهوم پرنده کبوتر است. اما چنانچه بیشتر با گنجشک ها بر خورد کرده باشد الگوی اصلی او برای مفهوم پرنده گنجشک است. پس از آنکه در ذهن فرد الگوی اصلی یک مفهوم شکل گرفت، پدیده ها و اشیای جدید را با آن محک می زند و اشیاء و امور مشابه با الگوی ذهنی خود را به عنوان مثال های مثبت آن مفهوم و اشیاء و امور متفاوت را به عنوان مثال های منفی آن مفهوم تشخیص می دهد.[8]
پژوهش های مختلف در زمینه ی کاربرد رایانه نشان داده اند که این وسیله بر روش های مورد استفاده معلمان اثر گذاشته و نگرش معلمان و فراگیران را نسبت به آموزش و یادگیری به نگرشی مثبت تبدیل کرده است. دنیای وابسته به علم و فن آوری نیازمند تغییر و تحول در کلاس های درس می باشد. در این راستا الگویی برای طراحی درس افزار پژوهشگر ساخته معرفی گردید . این الگو که به نام الگوی اصلی آموزش مفاهیم شهرت دارد، دارای مراحل زیر می باشد:
.1 بیان هدف های آموزشی
2 .تعریف و تحلیل مفهوم
3 .تعیین پیش نیازهای یادگیری مفهوم
.4 دادن مثال های مختلفی از مفهوم به دانش آموزان
.5 فراهم آوردن فرصت پاسخدهی به یادگیرندگان و تقویت پاسخ های درست آنها .6 ارزشیابی از یادگیری.[8] در این پژوهش پس از اجرای عملی مراحل کار می خواهیم به این نتیجه برسیم که آیا روش اصلی مفهوم سازی نیز می تواند به عنوان یک روش مطلوب در یادگیری واژگان محسوب شود یا خیر.
-3 ویژگی و ساختار درس افزار پژوهشگر ساخته
در این درس افزار فعالیت های یادگیری به شکل انفرادی با یک رایانه صورت می گیرد و معلم در این فرایند نقش تسهیل گر و راهنما را دارد. این درس افزار پژوهشگر ساخته تحت زبان برنامه نویسی c++ پیاده شده و با یک رایانه شخصی شامل سیستم عامل ویندوز xp قابل اجرا می باشد، که به معرفی واژگان کتاب سال دوم راهنمایی به شکل درس به درس می پردازد. استفاده از این درس افزار بسیار ساده و با قابلیت کاربری آسان طراحی شده است. با ورود به محیط درس افزار وارد صفحه اصلی می شوید که در آنجا عناوینی مانند »سخنی با دانش آموزان« ، » سخنی با معلمان«، »فهرست درس ها« و ... را مشاهده خواهید کرد.
با کلیک روی نام هر درس به صفحه اصلی آن درس رفته و در آنجا با کلیک روی عناوین مختلف مانند آزمون، آموزش،تمرین، بررسی پاسخ ها و... کاربر به صفحات مربوط وارد می شود .برای هر صفحه تمرین، صفحه بازخوردی به نام بررسی پاسخ هاوجود دارد که در صورت دادن پاسخ درست؛ دانش آموز به صفحه تشویق رفته و از سرگرمی های آن لذت ببرد. صفحه بازی نیز در واقع تمرین واژگان به صورت جذاب و تفریحی، مانند پازل و... می باشد.
-4 روش پژوهش
این پژوهش به صورت نیمه آزمایشی و بر اساس طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. این طرح از دو گروه آزمودنی تشکیل شده است که هر دو گروه دو بار مورد اندازه گیری قرار می گیرند. اندازه گیری اول با اجرای یک پیش آزمون و اندازه گیری دوم با یک پس آزمون انجام گرفت. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی نیمی از آزمودنی ها در گروه اول و نیمی در گروه دوم جایگزین شدند. دو گروه در شرایط یکسان و هم زمان ؛ به صورتی که یک گروه به عنوان گروه آزمایش با استفاده ازدرس افزار آموزشی واژگان درس 5و6 را فرا گرفتند و یک گروه به عنوان گروه گواه با استفاده از روش توضیحی معلم و برنامه ی همیشگی خود همین درس ها را فرا گرفتند.
