بخشی از مقاله
بررسی تطبیقی سیاست های توسعه گردشگری در ایران و ترکیه با تأکید بر روابط اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان
چکیده
امروزه جایگاه صنعت گردشگری در برپایی رفاه عمومی و عدالت اجتماعی، از طریق ایجاد شغل برای کشورها، به قدری پر اهمیت است که بسیاری از کشورهای مستعد گردشگری در این زمینه سیاستهای درخوری در راستای توسعه این صنعت تدوین و تبیین کردهاند. با توجه به احساس نیاز اساسی کشور به اشتغال و همچنین توسعهیافتگی کشور ترکیه در سالهای اخیر در صنعت گردشگری، پژوهش حاضر در راستای اهداف -1 بررسی سیاستهای توسعه گردشگری در ایران و ترکیه؛ -2 بررسی روابط اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان در کشورهای ایران و ترکیه و تأثیر آن بر توسعه گردشگری این کشورها مورد مطالعه قرار گرفته است. در جهت دستیابی به اهداف این پژوهش از مطالعات کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. با استفاده از نظر کارشناسان 8 عامل مهم و موثر در بررسی روابط اجتماعی بین میزبان و مهمان تعیین شدهاست، همچنین از طریق طرح پرسشنامه از گردشگران ایران و ترکیه نظرسنجی به عمل آمده و سپس با به کارگیری نرمافزارهای آماری SPSS، Excel و آزمون-های آماری (Student's t-test, ANOVA, Chi-Square Test) نسبت به مقایسه آنها اقدام شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر کشور ترکیه با استفاده از نهادینهسازی فرهنگ گردشگری، آگاهسازی جامعه خود نسبت به شکوفایی اقتصادی گردشگری، بالابردن ظرفیت مهماننوازی افراد جامعه، نهادینه کردن آموزشهای لازم در استقبال از گردشگر، بسترسازی برای مشارکت مردم در صنعت گردشگری، استفاده حداکثری از پتانسیل فرهنگ برای جذب گردشگر نسبت به آمادهسازی افراد جامعه خود و با ایجاد وبسایتهای گردشگری متنوع و چند زبانه، شبکههای تلویزیونی، انتشار انواع کتابهای راهنمای گردشگری، ترجمه این کتابها، راهنماها و بروشورهای تبلیغاتی به پنج زبان زنده دنیا، تبلیغ آدابو رسوم و فرهنگ خود، برگزاری جشنهای خاص فرهنگی و فستیوالهای بینالمللی گامهای موثری برداشته است که باعث رونق بیش از پیش صنعت گردشگری در این کشور شده است. با توجه به نتایج از پژوهش، کشور ایران با دارا بودن پتانسیلهای بالقوه در بعد اجتماعی-فرهنگی گردشگری میتواند با سیاستگذاریهای هدفمند و استفاده از تجارب ترکیه به اهداف برنامه چشمانداز 1404 برسد. اما آنچه که می توان برای گردشگری ایران بیان کرد، اینکه تصویر ذهنی مناسبی در ذهن گردشگران در رابطه با ایران وجود ندارد.
واژه های کلیدی: گردشگری، توسعه، تعامل فرهنگی، ایران، ترکیه.
-1-1 مقدمه:
کشورهای ایران و ترکیه به دلیل داشتن ویژگیهای منحصر به فرد جغرافیایی و فرهنگی از جمله جذابترین کشورهای دنیا به حساب میآیند. طبق آمار رسمی موجود که توسط وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه (2014) منتشر شده است، در سال 2002 میلادی این کشور با جذب 13/2 میلیون گردشگر خارجی 1 در رتبه هفدهم جهان قرار داشته است که در سال 2013 میلادی با افزایش حدود سه برابری از نظر ورود گردشگران خارجی، به 33/827 میلیون رسیده است و رتبه این کشور نیز به ششم جهان ارتقا یافته است .(7& N OW U YH WXUL]P % DNDQO ' 2014) این در حالی است که کشور ایران طی سال 2002 حدود 1/6 میلیون گردشگر خارجی را جذب کرده که در سال 2013(1392) به 4/5 میلیون رسیده است، البته طبق اذعان سازمان گردشگری تعداد واقعی گردشگر خارجی حدود 1/5 تا 2 میلیون نفر است (سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری،.(1393 از لحاظ دریافتهای حاصل از گردشگری2 نیز کشور ترکیه با درآمد 11/9 میلیارد دلاری در سال 2002 و رتبه دوازدهم خود را به درآمد 25/322 میلیارد دلار، و رتبه نهم رسانده است(.(7& N OW U YH WXUL]P % DNDQO ' 2014 ولی طبق آمار موجود دریافتهای حاصل از گردشگری ایران در سال 2002، حدود 792 میلیون دلار بوده است که در سال 2010 به حدود 2/7 میلیارد دلار رسیده است(.(WEF, 2013 لازمه ثبات و توسعه گردشگری، برقراری ارتباط اجتماعی مناسب است. این ارتباط با جوامع، تبادل فرهنگی را به همراه خواهد داشت. ارتباط بین فرهنگهای متفاوت میتواند باعث آشنایی ملتهای مختلف از یکدیگر شود و شرایط مناسبی را ایجاد کند. سهم تأثیراتی که جوامع میزبان در ارتباطات اجتماعی با بازدیدکنندگان میگذارند، به مانند استفاده از دیگر جاذبه-های گردشگری، در برخی موارد حتی میتواند بیشتر از آنها هم باشد یعنی مهماننوازی3 مثل تمام عواطف انسانی، میتواند در جذب گردشگر خارجی سودمند واقع شود. در بهترین شرایط، اگر جامعه میزبان پذیرای گردشگران نباشد و احساس خوشایندی از حضور مهمانها نداشته باشد، برنامههای توسعه گردشگری توفیقی حاصل نمیکنند. بنابراین باید تمهیدات لازم برای جلب نظر ساکنان محل اندیشیده شود به طوری که میتوان گفت، برآوردن خواستهای محیطی و اجتماعی گردشگر به اندازه جلب رضایت او اهمیت دارد (لامسدن، . (1380 شکل جدید صنعت گردشگری بویژه در کشورهای در حال توسعه، میبایست همواره به موازات مفاهیمی چون جهانی شدن4، پایداری5، تقسیم جدید بینالمللی کار(6(NIDL، اقتصاد سیاسی و اجتماعی در قالب ظرفی منطقی بررسی و تحلیل شود(.(Mowforth & Munt , 1998; 322 امروزه توسعه گردشگری در کشورهای مختلف چه به لحاظ اقتصادی و چه از جنبههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد توجه همگان قرار گرفته است. در کشور ما نیز از مدتها پیش، این مهم مورد توجه قرار گرفته بود. در مقابل نیز دیدگاههایی دال بر وجود مانع توسعه گردشگری به لحاظ شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور وجود دارد (افجه، .(1382 درحقیقت هـدف ایـن پژوهش، بررسی و مقایسه چگونگی و میزان تأثیرگذاری سیاستهای گرایشی و حمایتی فرهنگی - اجتماعی میزبان از مهمان و همچنین مقایسه رفتار مهمان در مقصد در توسعه گردشگری در دو کشور ایران و ترکیه است. یکی از مزیتهای مطالعه تطبیقی نیز رسیدن به ایدههای جدید حین انجام پژوهش است. علت انتخاب ترکیه برای این پژوهش، داشتن اشتراکهای فرهنگی و قومی و همچنین توسعه عالی این کشور در منطقه و جهان از لحاظ گردشگری و فرهنگی بوده است به طوری که طبق اعلام سازمان جهانی گردشگری در حال حاضر ، درآمد خالص حاصل از صنعت گردشگری جهانی در سال 2012 حدود 1075 میلیارد دلار بوده که از رشد 33 میلیارد دلاری نسبت به سال 2011 حکایت دارد و از این نظر افزایش چهار درصدی داشته است ولی آمار رشد در جذب گردشگر خارجی به ترکیه از مرز هشت درصد گذشته است .(UNWTO, 2013) اهم سوالات پژوهش حاضر عبارتند از: مهمترین مولفههای اجتماعی توسعه گردشگری در ترکیه و ایران کدامند؟ مهمترین مولفههای موفق مربوط به سیاستهای اجتماعی-فرهنگی در توسعه گردشگری ترکیه کدامند و کدامین ابعاد آن در توسعه گردشگری ایران میتواند مناسب و کارآمد باشد؟
از مطالعات و بررسی های خارجی و داخلی مهمی که در این زمینه صورت گرفته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دیدگاه ادوارد تیلور، فرهنگ نظامی است از نگرشها، ارزشها و دانشی که به طرز گستردهای در میان مردم مشترک بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود (کروبی، .(1382
- نتایج تحقیق صورت گرفته توسط (2003) S.Berber بر گردشگری و تأثیرات آن به عنوان کاتالیزور تغییر، نشان داد که در
ارزیابی تأثیرات گردشگری نه تنها باید ویژگی های اقتصادی مانند تامین درآمد و ارزآوری را بلکه باید در همین راستا تاثیرات فرهنگی- اجتماعی نیز در نظر گرفته شود، چون گردشگری به عنوان تغییردهنده، می تواند تأثیرات اجتماعی بیشتری نسبت به تأثیرات اقتصادی به جا بگذارد.
(2004) Carter and Beeton - گردشگری را به عنوان یک عامل تغییر اجتماعی و فرهنگی به خصوص برای جوامع بومی به رسمیت شناخته است. آنها، یک مدل تغییر فرهنگی استقرایی که با تعامل جوامع منطقه آسیا و اقیانوسیه مشتق شده را ارائه دادهاند. این مدل بیان می دارد که بین فرهنگ کشور میزبان و فرهنگ گردشگر از نظر شیوه بیان اصطلاحات فرهنگی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
(2010) L.Salmond - در پژوهشی که روی جزایر پرهنتیان1 واقع در مالزی انجام داد، موضوعات کلیدی در اعضای جامعه را که به توسعه گردشگری منجر میشد را شناسایی کرد، و سپس سوالاتی در مورد انگیزه افراد برای کار در بخش گردشگری مطرح ساخت و سرانجام به نتایج جالبی رسید. طبق نتایج به دست آمده تعدادی از این انگیزهها در تعامل با اشتغال گردشگری به وجود آمده بودند و افراد به جای پذیرش بدون ارادهی گردشگری، از روی انتخاب تعداد محدودی از گزینهها، به طور فعالانه شغل خود را جستجو میکنند. همچنین بین میزبان و میهمان شباهتهایی وجود دارد که ساختارهای دوگانه معمول را به چالش میکشند.
- پژوهشهایی توسط حیدری چیانه، (1383) در موضوع رساله دکترا تحت عنوان ارزیابی برنامهریزی صنعت توریسم در ایران صورت گرفته است که سعی در شناخت عوامل عمده تأثیرگذار در توریسم بینالمللی و داخلی ایران داشتهاند و به دلایل ناکامی برنامههای توسعه توریسم در ایران پرداخته است.
- علیقلیزاده و همکاران (1389) بیان کرده اند که گـرایش و حمایـت میزبانان صنعت گردشگری2 یکی از مؤلفههای کلیدی در رویکرد توسعه پایدار گردشگری است و همچنین ماهیت نگرش و گرایش ساکنان محدوده مورد مطالعه نسبت به گردشگری با یکدیگر تفـاوت معنیداری دارند و میزان حمایت ساکنان تحت تاثیر سطح توسعه گردشگری میباشد. به طوری که بـا افـزایش میـزان اثرات منفی ناشی از توسعه گردشگری در مقایسه با منافع حاصله، به تدریج از میزان حمایتهای میزبان کاسـته خواهـدشد.
- تقدیسی و همکاران (1391) نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دادند. یافتههای تحقیق نشان داد که از دیدگاه ساکنان و مسئولین، گردشگری تأثیر مثبتی نظیر افزایش آگاهیهای عمومی و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی مردم و اثرات منفی نظیر تغییر در آداب و سنن محلی و افزایش ناهنجاریهای اجتماعی- فرهنگی را موجب شده است.
-3-1 وجه تمایز پژوهش حاضر با سایر مطالعات
پس از بررسی و تحلیل منابع و پیشینه تحقیقات راجع به سیاستگذاری گردشگری و روابط اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان، مشاهده شد که در اکثر از تحقیقات صورت گرفته، به نحوه اجرای سیاستهای اتخاذ شده و اثرات آن بر جامعه میزبان و مهمان توجهی نشدهاست. در پژوهش حاضر، پس از بررسی سیاست های کلی اتخاذ شده توسط کشور ایـران و ترکیـه، اثـرات واقعـی و ملموس آن بر جامعه میزبان و مهمان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتهاست.
-4-1اهداف تحقیق:
با توجه به مطالب بیان شده ، این تحقیق اهداف زیر را دنبال خواهد نمود؛ -1 مطالعه و بررسی تطبیقی سیاستهای توسعه گردشگری در ایران و ترکیه؛
-2 مطالعه و تجزیه و تحلیل روابط اجتماعی مابین جامعه میزبان و مهمان (ایران و ترکیه) و بررسی آثار آن بر توسعه گردشگری این کشورها.
-5-1 سوالات تحقیق:
-1 مهمترین مولفههای اجتماعی توسعه گردشگری در ترکیه و ایران کدامند؟
-2 مهمترین مولفههای موفق مربوط به سیاستهای اجتماعی-فرهنگی در توسعه گردشگری ترکیه کدامند و کدامین ابعاد آن در توسعه گردشگری ایران میتواند مناسب و کارآمد باشد؟
-6-1 روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی بوده و برای جمعآوری اطلاعات از منابع اسنادی و میدانی استفاده می-گردد. از منابع کتابخانهای بیشتر برای مباحث بخش نظری تحقیق بهره گرفته شدهاست. در بخش مطالعه کشورهای مورد نظر از اسناد و مدارک، نقشه، آمار و گزارشها استفاده شده است. همچنین برای بررسی تطبیقی سیاستهای توسعه گردشگری در ایران و ترکیه و نیز بررسی اثرات روابط اجتماعی میزبان و مهمان اقدام به انجام مطالعات میدانی و تهیه و تکمیل پرسشنامه شد. سپس با استخراج و تحلیل یافتهها به آزمون فرضیات با استفاده از آزمونهای تیتستیودنت1، آنووا2 و کیدو3 پرداخته شده است. در پژوهش حاضر حجم جامعه آماری نمونه، با توجه به رعایت حداقل نمونه در تحقیق توصیفی زمینهیاب پیمایشی (حافظنیا، (1386 تعداد 300 فقره پرسشنامه تکمیل شده است، یعنی 150 فقره پرسشنامه از گردشگران خارجی حاضر در ایران و 150 پرسشنامه نیز در بین گردشگران خارجی حاضر در ترکیه. جامعه آماری تحقیق، گردشگران خارجی (Inbound) هستند که در بازهی زمانی جمعآوری دادهها از کشورهای ایران و ترکیه بازدید کردهاند. حجم نمونه مورد نظر نیز به صورت تصادفی از فرودگاههای مهم دو کشور و هتلهای اقامت گردشگران خارجی تهیه و تکمیل شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده نیز از نرم-افزارهای آماری(SPSS (Version 17 و Excel(2013) استفاده شده است.
-7-1 انتخاب شاخصها و معیارها
جهت دستیابی به اهداف پژوهش حاضر، با استفاده از نظرسنجی از کارشناسان داخلی و خارجی، همچنین اساتید فعال در حوزه گردشگری، تعداد 8 معیار؛ تعامل فرهنگی، رفتار پلیس، مهماننوازی و استقبال مناسب، فرصتهای تماس فرهنگی مستقیم، مراسم و وقایع ویژه، اطلاعرسانی از فرهنگ و اجتماع جامعه میزبان ، احترام به فرهنگ جامعه میزبان، اهمیت تعامل متناسب اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان جهت بررسی و تحلیل سیاستهای توسعه گردشگری با تأکید بر روابط اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان انتخاب شدهاند.
-8-1قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
این پژوهش به لحاظ زمانی، از اوایل فصل پاییز سال 1392 شروع شده و محدوده مکان پژوهش نیز شامل کشورهای ایران و ترکیه میشود.
-2 مبانی نظری تحقیق
-1-2 اهمیت توسعه گردشگری
توسعه گردشگری، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل موثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی میشود (سازمان جهانی گردشگری،.(19 :2001 البته اهمیت و نقش اقتصادی گردشگری نباید باعث غفلت از سایر ابعاد آن، به ویژه بعد فرهنگی شود. گرایش مردم جهان به یافتن آسانترین و موثرترین راه برای گفتگوی فرهنگها سبب شده است تا نقش گردشگری در این تعاملات هر روز حیاتیتر شود. از لحاظ سیاسی نیز نقش گردشگری از آن نظر اهمیت مییابد که انسانها از تجارب تلخ و شیرین حکومتداری در طول تاریخ و در تمدنهای مختلف بهرهمند میشوند و ضمن برقراری پیوندهای عاطفی و انسانی با یکدیگر، با زاویه دید وسیعتری به دیگر فرهنگها مینگرند و روابط سیاسی تمدنها را بر پایهی اقتصاد و تفاهم ملل متعادلتر میکنند. بدیهی است که قرابت و روابط فرهنگی ملل، از آنجا که پایه و اساس صلح و دوستی و به تبع آن روابط اقتصادی میان آنهاست، در توسعه همهجانبه آنها نیز سهم بسزایی دارد (کاظمی، .(7 :1392
-2-2سیاست عمومی گردشگری
برای تعریف سیاست عمومی جهانگردی1، باید جهانگردی را نیز تعریف نمود. البته انجام چنین کاری چندان هم که به نظر میرسد آسان نیست ( هال و جنکینز2،.(18:1382 به هر حال با توجه به اهداف این پژوهش، جهانگردی را چنین تعریف میکنیم: »پدیدهها و روابط حاصل از تعامل جهانگردان، عرضهکنندگان و فروشندگان محصول جهانگردی، دولتها و جوامع میزبان در فرایند جذب و پذیرایی از این جهانگردان و سایر دیدارکنندگان (مکاینتاش3 و گوئلدنر 4، .(4: 1990 پس سیاست عمومی جهانگردی عبارت است از هرآنچه که حکومتها میخواهند در رابطه با صنعت جهانگردی انجام دهند یا ندهند« (هال و جنکینز،.(19:1382
-2-3 سیاست گردشگری5
سیاست گردشگری بخشی از کل سیاست اقتصادی کشور است. در سیاست اقتصادی به ساختار و رشد سیستم اقتصادی توجه میشود و اغلب به صورت برنامههای ده ساله، طرحهای دههی بعد تهیه میشود و با توجه به شرایطی که در آینده به وجود میآید، رشد اقتصادی را تعیین میکند (در این مورد برنامهریزی میشود). کسانی که در زمینهی جهانگردی سیاستگذاری میکنند باید تمام جنبههای این سیاست و رابطهی آن با بخشهای دیگر جامعه را در نظر بگیرند (گی، .(352 : 1390 بنابراین، سیاستهای جهانگردی ایجاب میکند که سیاستگذاران (نمایندگان مجلس، مدیران و مقامات اجرایی شرکت) به نکات زیر توجه کنند:
· نقش جهانگردی در سیستم اقتصادی (در کل سیستم اقتصادی). (جهانگردی چه اندازه اهمیت دارد؟ با توجه به سایر صنایع، جهانگردی چه اهمیتی دارد؟)
· اعمال کنترل بر توسعهی صنعت جهانگردی. (چه نوع توسعهای مطلوب و مناسب است؟ صنعت جهانگردی در کجا باید توسعه یابد؟)
· مدیریت جهانگردی. (در ساختار سازمانی دولت، جهانگردی باید در کجا قرار گیرد و دامنهی فعالیت آن تا کجا کشیده شود؟)
· حمایت دولت از جهانگردی. (چه مقدار از منابع دولتی باید در راه رشد و حمایت از جهانگردی به مصرف برسد؟)
· اثرات جهانگردی. ( جهانگردی چه اثرات مثبت یا منفی بر جامعه، فرهنگ و محیط کنونی دارد و چگونه باید به این اثرات توجه کرد؟) (گی، .(352- 353 :1390
-2-4سیاستگذاری گردشگری و تقسیم بینالمللی اوقات فراغت
بر پایه آخرین گزارش سالانه سازمان جهانی گردشگری ملل متحد (UNWT O) که در سال 2011 میلادی منتشر شده است، در سال 2008 میلادی از کل 917 میلیون نفر، که در سراسر جهان به عنوان مسافران بین المللی گردشگری1 شناخته می شوند؛ تنها در حدود دو میلیون و سی چهار هزار نفر، به ایران مسافرت کرده اند (یعنی 1 نفر از هر 460 نفر). در این سال سهم ایران از کل دریافت های حاصل از گردشگری2 ، یعنی 939 میلیارد دلار آمریکا، در حدود 1/914میلیارد دلار آمریکا بوده است (یعنی 1 دلار از هر470 دلار). اعداد مذکور گویای چالش های متعددیست که فراروی توسعه صنعت گردشگری ایران قرار دارند. بر طبق یافتههای پیش نویس خلاصه برنامه ملی توسعه گردشگری، از جمله چالش ها و عوامل محدود کننده روند ورود گردشگران به ایران را میتوان در نگرش های سیاسی، ارزشها و هنجارهای فرهنگی- اجنماعی جامعه ایران جستجو کرد (دفتر پروژه برنامه ملی توسعه گردشگری سازمان ایرانگری و جهانگردی، .(22 :1380
به نظر می رسد که یکی از مهم ترین دلایل ناچیز بودن سهم ایران از بازارهای گردشگری، اتخاذ رویکردی است که در خلال آن بنا به دلایل مختلف که عمدتا فرهنگی - اجتماعی هستند، از ایجاد تغییرات متناسب و همسو با شرایط جهانی گردشگری اجتناب می شود. به بیان دیگر، در ایران سیاستهای توسعه صنعت گردشگری، به جای همسو نمودن شرایط داخلی، مقاصد و جاذبه ها و محصولات گردشگری با شرایط جهانی این صنعت ، سعی در همسو کردن گردشگری بین المللی با شرایط داخلی و مقاصد گردشگری خود دارد. از این جهت بکارگیری عبارت Glocalization (محلی سازی مولفه های جهانی) برای توصیف روند گردشگری بین المللی ایران چندان بی مناسب نیست(.(Alipour and Heydari Chianeh, 2004:115 سیاست های توسعه صنعت گردشگری می بایست در رویکردها و به تبع آن در عملکردها و نگرش های خود نسبت به صنعت گردشگری در سطح بازارهای بین المللی تغییرات اساسی به وجود آورد. دلیل عمده اتخاذ رویکرد Glocalization ، در بخش گردشگری بین المللی، عمدتا ریشه در علل فرهنگی - اجتماعی دارد. این در حالیست که مطالعات و بررسی های بسیاری در این زمینه مبین این نکته است که فرایند انتخاب مقاصد گردشگری از جانب گردشگران و مسافران بین المللی با آگاهی و درک کامل از شرایط مقاصد صورت می گیرد چرا که اغلب مقاصد گردشگری بین المللی شناخته شده اند. ولاس و بیچریل نیز معتقدند که برخلاف سایر مناطق جهان، رشد گردشگری در میان کشورهای خاورمیانه بخاطر دلایلی چون تفریح و اکوتوریسم نبوده است و اغلب کشورهای این ناحیه مانند عربستان، مصر و ایران عرضه کننده گونه گردشگری فرهنگی - تاریخی و مذهبی هستند .(Vellas and Becherel, 1995:89) بنابراین این کشورها نه تنها نباید نگران شرایط اجتماعی - فرهنگی داخلی خودشان باشند بلکه اگر شرایط جدیدی در راستای همسویی با شرایط جهانی را به وجود نیاورند، توسعه گردشگری بین المللی آنها همواره با تداوم چالشهای عدیده و عمده ای مواجه خواهد بود.
با اینکه مولفه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری از کشورهای در حال توسعه و مسلمان، به مثابه یک چالش مهم در برابر توسعه گردشگری در این کشورها ظاهر شده است اما اغلب آنها تجارب متفاوتی در حوزه گردشگری دارند. عربستان، مصر، مالزی، ترکیه، تونس، اردن و اندونزی از جمله این کشورها هستند که علی رغم داشتن اشتراکات فراوان با ایران، تجارب نسبتا موفقی در این زمینه دارند. جدول شماره 1 برخی از مهم ترین ویژگی های اقتصادی و نیز گردشگری کشورهای ایران، ترکیه، مالزی و مصر در سال 2010 را نشان می دهد.
شکل شماره (1) مقایسه برخی از مشخصه های اقتصادی و گردشگری ایران و کشورهای منتخب در سال 2010
همچنانکه جدول فوق نشان میدهد کشورهای ترکیه، مالزی و مصر علی رغم برخورداری از اشتراکات متعدد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با ایران، روند متفاوتی در زمینه گردشگری را تجربه می کنند که حکایت از رویکرد متفاوت اقتصاد سیاسی آنها در حوزه صنعت گردشگری دارد.
-3 تجزیه و تحلیل
برای انجام پژوهش حاضر تعداد 300 فقره پرسشنامه تهیه و توسط گردشگران تکمیل شده است. 150 پرسشنامه از گردشگران خارجی که به ایران و 150 پرسشنامه دیگر توسط گردشگران خارجی که به ترکیه سفر کردهاند، تکمیل شده است. برای هر بخش یک جدول و یک نمودار مجزا در نظر گرفته شده است. در نمودارهای رسم شده ستونهایی که با رنگ روشن مشخص شدهاند مربوط به گردشگران خارجی که از کشور ایران دیدن کردهاند، و ستونهایی هم که با رنگ تیره مشخص شدهاند، مربوط به گردشگران خارجی است که از کشور ترکیه دیدن کردهاند.
-3-1 تحلیل روایی و پایایی پرسشنامه (محاسبه آلفای کرونباخ)
در اولین قدم از آنالیز آماری، روایی و پایایی دادهها بررسی میشود. این کار به این دلیل انجام میشود که میزان صحت پرسشنامهها و سوالات آزموده شود. اگر آلفای کرونباخ بالاتر از0/7 باشد، روایی پرسشنامه ها مناسب تلقی میشوند.
با توجه به عدد بدست آمده، روایی و پایایی پرسشنامهی ما تایید می شود.
-3-2 اهمیت تعامل متناسب اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان
با توجه به تجزیه و تحلیلهای صورت گرفته، در مجموع حدود بیش از 93 درصد گردشگران کشور ترکیه و 96 درصد گردشگران خارجی کشور ایران نظر مثبتی درمورد اهمیت تعامل متناسب اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان دارند. نتیجهی آزمون آنووا در زیر آورده شده است:
جدول شماره ANOVA (4)
جدول شماره (5) توزیع نظر گردشگران به تفکیک اهمیت تعامل متناسب اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان
نمودار شماره (1) توزیع نظرگردشگران به تفکیک اهمیت تعامل متناسب اجتماعی بین جامعه میزبان و مهمان
-3-3 احترام به فرهنگ جامعه میزبان
بر اساس آمار بدست آمده از پرسشنامهها، حدود 86/6 درصد گردشگران ترکیه و 92/7 درصد گردشگران ایران نظر مثبتی درمورد اهمیت احترام به فرهنگ جامعه میزبان دارند. نتیجهی آزمون آنووا در زیر آورده شده است:
