بخشی از مقاله
چکیده
یکی از راهبردهایی که اخیرا در اغلب کشوهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش گردشگری می باشد. در این زمینه شهر اردبیل به جهت دارا بودن منابع بالقوه گردشگری، در مسیر توسعه قرار گرفته و همین امر اثراتی را برای شهر در پی داشته است از اینرو تحقیق حاضر سعی دارد تا اثرات و پیامدهای گردشگری را در محدوده مورد مطالعه بررسی نماید.
روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و از نظر هدف جزء روشهای کاربردی میباشد. داده های مورد نیاز تحقیق نیز از دو روش اسنادی و پیمایشی تهیه شده است. برای این منظور از جامعه آماری تحقیق - شهر اردبیل و گردشگرانش - 100 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده 15 - نفر از مسولین، 50 نفر از مردم بومی و 35 نفر از گردشگران - و از آنها به صورت تصادفی ساده پرسشنامه تکمیل گردیده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS استفاده شده است.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که در روش تحلیل عاملی از ترکیب 30 متغیر شش عامل شناسایی شده که 67 درصد از واریانس اثرات گردشگری را در شهر اردبیل تفسیر میکنند. از بین این شش عامل شناسایی شده عامل توسعه کالبدی- خدماتی به عنوان مهمترین عامل و اولین عامل بوده که با مقدار ویژه 4,71 توانسته است به تنهایی 21,42 درصد واریانس تحقیق را تبیین میکند. همچنین یافته های تحقیق نشان میدهد که میزان اثرات مثبت گردشگری 66,5 - درصد - و اثرات منفی آن در شهر اردبیل 33,5 - درصد - بوده است.
مقدمه
امروزه صنعت گردشگری یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی در جهان به شمار میآید که علاوه بر منابع اقتصادی، فرصت بسیاری مناسبی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار میدهد تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگها و چگونگی محافظت از فرهنگهای محلی و چشم اندازهای طبیعی آگاه شوند
تجربه ثابت کرده است که گردشگری همواره دربردارنده تأثیرات اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی است بطوری که بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعیشان را از گردشگری دریافت میکنند و درآمدهای گردشگری را برای توسعه زیرساختهای منطقه به کار میبرند
بسیاری از محققین معتقدند که گردشگری معمولا هزینه های اقتصادی جامعه میزبان نظیر افزایش قیمت کالا و خدمات، افزایش کاذب قیمت زمین، افزایش هزینه زندگی، فصلی بودن فرصتهای شغلی، جابهجایی در اشتغال افراد بومی را در بر دارد
گردشگری دارای اثرات مثبت بسیاری نیز است که میتوان از ایجاد امکان انتقال ارزشهای فرهنگی به جهانیان، ایجاد احترام متقابل بین مردم با فرهنگهای متنوع، ایجاد اشتغال، بالا بردن سطح درآمد، تنوع شغلی، ارتقای سطح زندگی مردم، بهبود و افزایش تأسیسات زیر بنایی نام برد. با توجه به اینکه گردشگری اثرات منفی و مثبت زیادی دارد. در همین راستا این مقاله به دنبال بررسی اثرات توسعه گردشگری در شهر اردبیل است که دارای جاذبه های گردشگری بسیار است و اینکه این صنعت چه تأثیراتی بر محیط و زندگی مردم این منطقه گذاشته است.
بیان مساله:
گردشگری همواره به عنوان یکی از ابزارهای توسعهی اقتصادی برای جوامع محلی بوده است. ابزاری که موجب ایجاد عوامل بهبود دهندهی کیفیت زندگی جامعهی میزبان میشوند، میتوان این عوامل را مواردی همچون اشتغال، فرصتهای سرمایه گذاری، فستیوالها و جشنها، منابع جدید مالیاتی، رستورانها، خدمات اسکان، جاذبههای فرهنگی و طبیعی و تفریحات در محیطهای روباز دانست
از سوی دیگر، گردشگری قابلیت ایجاد آثار منفی بر کیفیت زندگی جامعهی میزبان از جمله، مسائل زیست محیطی، افزایش ترافیک، افزیش میزان جرم و جنایت، افزایش هزینهی زندگی و ایجاد تغییر در سبک زندگی جامعهی میزبان را دارا میباشد
بر همین اساس، میتوان گفت توسعهی توریسم موجب پدید آمدن تغییرات گوناگون اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و محیطی در زندگی جوامع میزبان شده است که برخی از این عوامل فواید بیشتری از موارد دیگر دارند - Lee, . - 2013 به همین سبب، مشارکت و حمایت ساکنان محلی برای پایداری صنعت توریسم در هر مقصد گردشگری، امری ضروری به نظر میرسد
مشارکت افراد جامعه اغلب یکی از ضروریترین عوامل در توسعهی ملی محسوب میشود. همچنین در امر گردشگری، حمایت و مشارکت جامعهی محلی، در زمینهی طرح مدیریت مقصد و دستیابی به یک برنامهریزی مدون به طوری که هم جامعهی میزبان و هم جامعهی میهمان رضایت کامل داشته باشند، بسیار تعیین کننده میباشد
فهم دیدگاه ساکنان محلی میتواند پیاده سازی سیاستهایی را که در پی به حداقل رساندن اثرات منفی احتمالی و به حداکثر رساندن فواید احتمالی هستند را تسهیل نموده و موجب به وجود آمدن حمایتهای بیشتر برای صنعت گردشگری شود
به دلیل اتکای بسیار زیاد صنعت گردشگری به حس مثبت و حسن نیت ساکنان محلی، حمایت و رغبت آنان برای توسعهی گردشگری و عملکرد موفق و پایداری طولانی مدت این صنعت ضروری و مهم میباشد - . - Aguil¼ and Rosell¼ 2005 حس مثبت و حسن نیت ساکنان محلی مقاصد توریستی، نه تنها بر درک و دریافت آنان از تاثیرات گردشگری، بلکه بر رابطهی این ساکنان و گردشگران ورودی نیز تاثیر گذار میباشد
به دلیل آنکه حس مثبت و مشارکت جامعهی محلی برای موفقیت و پایداری صنعت گردشگری ضروری است، فهم دیدگاه ساکنان و درخواست کمک آنان از اهمیت فراوانی برای دولت-های محلی، سیاست سازان و تجار و افراد درگیر در کسب و کار برخوردار میباشد
این مساله موضوع بسیاری از تحقیقات انجام گرفته در حوزه مقاصد گردشگری بوده است بعد از دههی 70 میلادی رویکرد ساکنان و درک آنها از اثرات گردشگری جوامع خود به صورت گسترهای توسط مدیران صنعت گردشگری، سیاستگذاران و محققان این موضوع مورد تحقیق و بررسی علمی قرار گرفته است
شهر اردبیل مرکز استان اردبیل است که سالانه گردشگران زیادی را در سطح ملی و بینالمللی پذیرا میباشد و این در حالی است که نمیدانیم که تبعات این صنعت بر شهر اردبیل و نگرش مردم شهر اردبیل از لحاظ اثرات مثبت و منفی گردشگری بنسبت به آن چگونه است. بنابراین سنجش نگرش جامعه میزبان به اثرات مثبت و منفی گردشگری برای برنامهریزی توسعهی پایدار شهری ضروری است. در همین راستا، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی اثرات توسعه گردشگری در شهر اردبیل ، نگرش جامعهی محلی نسبت به اثرات مثبت و منفی گردشگری از لحاظ ابعاد و مولفههای مختلف با مطالعه موردی شهر اردبیل مورد بررسی قرار دهد.
محدوده مورد مطالعه و پتانسیل های گردشگری آن
شهر اردبیل در میان دشتی با همین نام در ارتفاع 1500متری از سطح دریا و در میان کوههای باغرو - تالش - و سبلان در شمال غرب فلات ایران جای گرفته و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل است. این شهر همچنین مرکز شهرستان اردبیل است. این شهر در 219 کیلومتری تبریز و 578 کیلومتری تهران واقع شده است.جمعیت اردبیل در سال 1390 خورشیدی بالغ بر 482623 نفر بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومه شهر به بیش از 580000 نفر میرسد.
اردبیل از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است. این شهر در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان قرار گرفته است و دارای ارتفاع زیادی است و از سردترین شهرهای ایران محسوب میگردد که جاذبههای طبیعی زیادی دارد. دریاچه نئور ، موزه مردمشناسی ، موزه حیات وحش ، مقبره شیخ امینالدین جبرائیل، جمعه مسجد اردبیل، کلیسای مریم مقدس، دریاچه شورابیل ، خانه ارشادی ، حمام ملا هادی ، جنگل فندقلو ، پل هفت چشمه ، برج شاطر، بازار بزرگ اردبیل، مقبره شیخ صفی الدین از بناهای تاریخیمهمّ و جاذبه های گردشگری این شهر به شمار میروند.
روش تحقیق
روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و از نظر هدف جزء روشهای کاربردی میباشد. داده های مورد نیاز تحقیق نیز از دو روش اسنادی و پیمایشی تهیه شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS - روش تحلیل عاملی اکتشافی - بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق، شهر اردبیل با 164 هزار نفر و گردشگرانش تشکیل می دهند
