بخشی از مقاله
بررسی رابطه بین سیستم مدیریت یکپارچه وعملکرد کارکنان سازمان
چکیده
سیستم مدیریت یکپارچه در واقع با هدف تلفیق سه استاندارد مدیریت کیفیتISO 9000، مدیریت زیسـت محیطـی ISO 14000 و مـدیریت ایمنی و بهداشت حرفه اي OHSAS 18000 در جهت رسیدن به یک سیستم جامع مدیریتی مطرح شده است. طی این تحقیق که باهدف بررسی رابطه بین سیستم مدیریت یکپارچه و عملکرد کارکنان سازمان انجام شده است، از 178 نفرازکارکنان سازمان بنادرودریانوردي- ستادمرکزي که کارشناس وبالاتر می باشند نظرخواهی شدو درنهایت رابطه این دو مولفه اساسی موردبررسی قرار گرفت. با توجه به جمع آوري اطلاعات از کارشناسان ومدیران جهت بررسی به عمل آمده و تجزیه و تحلیل آماري آن توسط نرم افزار Spss20 و تشکیل جدول هاي مربوطه، روایی و اعتبار ابزار گردآوري داده ها سنجش شد.روایی ازطریق آلفاي کرونباخ وپایایی از روش آزمون دونسبت بررسی گردید. بااستفاده ازپرسش نامه وتجزیه وتحلیل پاسخ کارکنان از طریق آزمون هاي »کولموگروف- اسمیرنوف« ونرمال شدن توزیع متغیرها ودرنهایت استفاده از آزمون همبستگی ، این نتیجه حاصل شدکه بین سیستم مدیریت یکپارچه و عملکرد کارکنان سازمان یادشده رابطه معنی داري وجود دارد دارد واین رابطه مثبت ومستقیم است. با توجه به نرمال نبودن توزیع مولفه هاي متغیرعملکرد، به کمک آزمون همبستگی پیرسون مشخص شدبیشترین ارتباط بین مدیریت کیفیت و شاخص اعتبار از شاخص هاي عملکرد وکمترین ارتباط بین سیستم مدیریت زیست محیطی و سازگاري محیطی کارکنان وجود دارد.
واژگان کلیدي: سیستم مدیریت یکپارچه، عملکرد کارکنان، سیستم مدیریت کیفیت، سیستم مدیریت زیست محیطی، سیستم مدیریت ایمنی وبهداشت حرفه اي
مقدمه
سازمان بین المللی استاندارد از زمان تأسیس خـود در سـال 1942، اسـتاندارد هاي بـین المللـی متعـددي را بـا همکاري متخصصان و کارشناسان برجسته جهان و هم چنین کارشناسان مؤسسـه هـاي اسـتاندارد کشـورهاي عضو این سازمان، تدوین و منتشر نموده است. هر کدام از استانداردهاي انتشار یافته حیطه خاصـی از عملیـات و فعالیت ها را پوشش داده و بر روي آن متمرکز می شود .سیستم هاي مدیریت می توانند از جنبه ها و دیدگاه هاي مختلفی به بررسی فعالیت ها،محصولات و خدمات سازمان بپردازند. از سوي دیگردرهر یک از این سیستم هاي مدیریت، رضایت گروه خاصی، بیش از سایرین مورد توجه قرارگرفته است، این گروه ها می توانند شامل مشتریان، کارکنان، صاحبان و سهامداران، عرضه کنندگان و پیمانکاران، جامعه، و دولت و غیره باشند که ا گرسازمان رضایت همه گروه ها را درنظر بگیرد، باید به فعالیت هاي خود از جنبه هاي مختلف نگاه کند واین خود مستلزم استقرار سیستم هاي مدیریت مختلف درسازمان می باشد. براي دستیابی به مزایاي حاصل از پیاده سازي وحفظ ونگهداري چنین سیستم هایی به صورت مجتمع تنها یک راه منطقی وجود دارد وآن یکپارچه سازي وادغام سیستم هاي مدیریتی به یک سیستم واحد می باشد.(زوشی وسوهال1،.(221 :2005
بیان مسئله
استقرار سیستم هاي مدیریت مختلف با نیازمندي هایی که خاص هریک از آن ها می باشد، نه تنهاباعث پیچیدگی و سردرگمی سازمان خواهد شد، بلکه مشکلاتی از قبیل به هدررفتن منابع، حجم عظیم مستندها، دوباره کاري ها، کاهش عملکرد سازمان، تضاد بین سیاست ها و اهداف تعریف شده براي هریک از سیستم ها ایجاد خواهد نمود. بنابراین ،محقق به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که :استقرار سیستم مدیریت یکپارچه در سازمان بنادر و دریانوردي که ازجمله مهم ترین وپیشرو ترین سازمان هاي دولتی در زیر مجموعه وزارت راه می باشد با عملکرد کارکنان رابطه معناداري خواهد داشت؟ واولویت بندي مولفه هاچگونه بوده وبین کدام مولفه ها همبستگی بیشتري وجود دارد؟
اهمیت موضوع
شواهد پژوهشی نشان می دهند زمانی که هدف سازمان ها به سمت مدیریت کیفیت جامع است ،مدیریت منابع انسانی با ارتقا نقش عملکرد منابع انسانی و طراحی مجدد شیوه هاي مدیریت منابع انسانی موجود، رویکردي سازنده تر اتخاذ می کنند تابدین وسیله بتوانند با برنامه ها و اهداف کیفیت متناسب شوند (ویکراماسینگ؛ .(6 :2010 به عبارت دیگر، سازمان ها طرح هاي بهبود فرایند را در بخش منابع انسانی به گونه اي معرفی می کنند تا از اهداف استراتژیک کیفیت حمایت کنند و آن را با اصول مدیریت کیفیت جامع هماهنگ تر سازند بنابراین، لازم است تا تغییرهاي رخ داده در عملکرد منابع انسانی و شیوه هاي مدیریت منابع انسانی به عنوان نتیجه ي پیاده سازي سیستم مدیریت یکپارچه در یک چارچوب وسیع مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. (همان منبع).تا سال 2005 تعداد 154 کشور، گواهی نامه( ایزو (14001 به تعداد670400 عدد گواهی نامه،دریافت کرده اند(شجاعی؛ (1388:100 این درحالی است که تعدادکل کشورهاي جهان 196 کشور می باشد.(روزنبرگ ؛ :2015 سایت جغرافیا) واین نشان دهنده اهمیت جهانی پیاده سازي این گونه سیستم هااست. حوادث و بیماري هاي شغلی سالانه در کشورمان حدود 5000 نفر سال به اقتصاد کشور ضرر وارد می کند. پیاده سازي استاندارد هاي مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه اي و محیط زیست می تواند تا حدود زیادي از آسیب هاي گفته شده فوق جلو گیري نماید. (شرکت تعمیرات انتقال نیروي شمال: وب سایت تانش). براساس اعلام سازمان بین المللی کار،سلامت نیروي کار به معناي رفاه کامل جسمی ، اجتماعی ، روانی ، اقتصادي و است و تنها نداشتن بیماري ملاك نیست .(همان منبع) از طرفی حفظ وارتقاء جایگاه بین المللی سازمان بنادر به عنوان مهم ترین متولی مبادي ورودي وخروجی کشورونیز به عنوان سازمان پیشرو در مجموعه وزارت راه ،بسیارضروري است. به همین منظور بنادر کشور با توجه به اهمیت موضوع ،به کارگیري سیستم مدیریت یکپارچه2 را در دستور کار خود قرار دادند .با توجه به این که سازمان مورد مطالعه در کلیه بنادر تابعه ي خود ، سیستم مدیریت یکپارچه را اجرا نموده ودر ستاد مرکزي نیز سیستم مدیریت کیفیت را پیاده نموده است،ضروري به نظر می رسد تا لزوم پیاده سازي IMS در ستاد مرکزي سازمان نیزمورد بررسی قرار گیرد.به نظر می رسد، در صورت کشف رابطه میان IMS وعملکرد کارکنان این سازمان ،به کمک پیاده سازي این سیستم ،هماهنگی و انسجام بیشتري بین سیاست هاواهداف سازمان از یک سو وفعالیت هاي عملیاتی بنادر از سوي دیگر ایجاد شود.
ادبیات وپیشینه پژوهش
سیستم مدیریت یکپارچه درحقیقت ادغام سیستم هاي مدیریت ذیل در یک سازمان می باشد:
-1 سیستم مدیریت کیفیت : ایزو(9001) 3
-2 سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه اي :اوهسس ( 18001)4
-3 سیستم مدیریت زیست محیطی : ایزو ( ( 14001
شباهت هاي زیادي را می توان در ساختار سیستم هاي مدیریت یکپارچه مشاهده کرد که یکی از آنها، رویکرد فرآیندي بر مبناي چرخه دمینگ و تفکر بهبود مستمر می باشد. هر چند ایده اولیه یکپارچه سازي سیستم هاي مدیریتی سه گانه شباهت هاي آن ها با یکدیگر بوده است، اما عامل اصلی و تقویت کننده این تفکر با توجه به رویکرد و نگاه جدید سازمان ها به سیستم ها تحت عنوان »یک سازمان یک سیستم« فواید فراوانی است که از یکپارچه سازي سیستم هادر سازمان ایجاد می گردد. (سالامون5؛ (1806: 2008
استانداردسیستم مدیریت کیفیت
تکامل استانداردهاي سیستم مدیریت با استاندارد مدیریت کیفیت آغاز شد. این استانداردها براي این که سازمان ها احتیاج داشتند کیفیت محصولات و خدمات شان را کنترل کرده و روش هاي منظمی نیز براي آن ایجاد کنند، تا از کیفیت فعالیت هاي مختلف در سازمان اطمینان حاصل نمایند، توسعه پیدا کردند. امروزه مشهورترین و شناخته شده ترین استاندارد مدیریت کیفیت، استانداراد مدیریت کیفیت سري ISO9000 است. هر چند اولین استاندارد مدیریت کیفیت BS65750 بوده که براي اولین بار در سال 1997 میلادي منتشر شده است.(شاکري وایوزیان ؛(131 :1382 الزام هاي سیستم مدیریت کیفیت که در استانداردISO9001 :2008 مشخص شده است مکمل الزام هاي مشخص شده براي محصول یا خدمت هستند. این استاندارد بین المللی می تواند توسط طرف هاي درو ن سازمانی وبرون سازمانی ازجمله سازمان هاي گواهی دهنده جهت ارزیابی توانایی سازمان در تحقق خواسته هاي مشتري ،الزام هاي فانونی ومقرراتی قابل کاربردبراي محصول یا خدمت والزام هاي خودسازمان مورداستفاده قرارگیرد.این استانداردبین المللی پذیرش یک رویکردفرآیندي را درهنگام ایجاد،بکارگیري وبهبوداثربخشی سیستم مدیریت کیفیت به منظور افزایش رضایت مشتري از طریق تحقق خواسته هاي مشتري ترغیب می نماید.(جلالی؛ (1 :1392
استانداردسیستم مدیریت زیست محیطی
استانداردهاي سیستم مدیریت زیست محیطی به علت افزایش قوانین زیست محیطی و نیز افزایش توجه و علاقه سهامداران و ذینفعان درباره محیط زیست ایجاد شده است. علاوه بر آن سازمان ها به کاهش هزینه هاي خود از طریق استفاده بهینه از منابع انرژي و حداقل ضایعات محیطی تمایل دارند که این خود هم از دیدگاه جامعه و هم از دیدگاه زیست محیطی و سازمانی حائز اهمیت است.قصد و هدف استانداردهاي سیستم مدیریت محیطی ایجاد سازمان هایی است با رویکرد منظم براي اداره و پایش فعالیت ها، خدمات، تولید و توسعه محصول ها که بر محیط اثر می گذارند. در این مورد نیز BSI اولین منتشر کننده استاندارد سیستم مدیریت محیطی بوده که تحت عنوان BS 7750 در سال 1992 منتشر شد. گرچه مشهورترین استاندارد و بیشترین استفاده از استاندارد مربوط به سري ISO14000است. کمسیون اروپایی نیز یک استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی ارائه داده است با عنوان طرح بررسی و مدیریت کمیسیون اروپایی که در دو ویرایش ارائه گردید .این استاندارد مشابه ISO 14001 بوده اما نسبت به آن جامع تر است.
(مسعودي؛(58 :1392 سیستم مدیریت محیط زیست یک تصمیم راهبردي سازمان بوده و طراحی و بکارگیري آن در یک سازمان تحت تأثیر نیازهاي درحال تغییر ، اهداف ویژه آن ، خدمات ارائه شده و فرایندهاي بکارگرفته شده در ساختار سازمان میباشد.نظام مدیریت ایزو 14001 دراصل به دنبال شناسایی و استقرار منظم این نظام ، یکپارچهسازي و مستندسازي آن میباشد. این کار طبق شکل((2 مشتمل برشناسایی حوزههاي اصلی تأثیرگذار بر محیط زیست در سازمان و تدوین و استقرار رویهها و تمهیدهاي کنترلی لازم میباشد. هدف از این کار نیز احترام به خواست قانونی جامعه در ارتباط با حفظ محیط زیست و سلامت ذي نفعان میباشد. این رویکرد ضمنا زمینه مناسبی را براي بهبود مستمر فراهم می کند. به علاوه استاندارد مزبور باتوجه به شهرت آن ، وسیلهاي مضاعف براي ایجاد انگیزه و آموزش پرسنل در این راستا میباشد. هم چنین امروزه بسیاري از سازمان هاي دولتی و خصوصی ، سازمان هاي طرف قرارداد خود را ملزم میدانند که گواهینامه انطباق با استاندارد را دریافت دارند و درواقع این مهم به عنوان مزیتی رقابتی در بین ارائه کنندگان خدمات (در عرصههاي داخلی ، منطقهاي و بینالمللی) تلقی میگردد.( سازمان بین المللی استاندارد: ( 2015
استانداردهاي سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی
در این مورد نیز (بی.اس.آي)7 اولین منتشر کننده استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی است که باهدف کمک به سازمان ها براي نظارت بر بهداشت شغلی و ایمنی از خطرها، موسسه استاندارد بریتانیا آن را BS8800 نامید و در سال 1996 آن را منتشر کرد. این در حالی بود که اولین نسخه( OHSAS18001 )در سال 1999 انتشار یافت.( (OHSAS18001مبتنی بر BS8800و دیگر استانداردها بود و توسط سازمان هاي تایید شده بین المللی و سازمان هاي استاندارد ملی تنظیم شده است .این استاندارد در ادامه با(( OHSAS 18001:2004 ادامه یافت و اینک نسخه(( OHSAS 18001:2007 آن در دسترس می باشد...
استاندارد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی داراي کاربردهاي زیر می باشد:
الف) حذف یابه حداقل رساندن ریسک هاي مربوط به کارکنان وسایرطرف هاي ذي نفع که می توانند درمعرض خطرهاي ایمنی وبهداشت حرفه اي مرتبط بافعالیت هاي سازمان باشند.
ب) استقرار ،نگهداري وبهبود مستمر یک سیستم مدیریت ایمنی وبهداشت حرفه اي
ج) حصول اطمینان خودسازمان از انطباق با خط مشی ایمنی وبهداشت حرفه اي که خودبیان کرده است.
( استاندارد OHSAS 18001 ؛ (2 :2007
