بخشی از مقاله
بررسی روش انجام تجمیعی پروژه (Integrated project Delivery)و مقایسه توافقنامه هاي قرادادي موجود
خلاصه
در چند دهه گذشته متخصصان و محققان همواره در پی ارایه رویکردها و روش هاي مناسب در جهت تکمیل و حل نواقص سیستم هاي انجام پروژه بودند. مشارکت ناقص بین عوامل در سیستم هاي انجام پروژه سبب پیدایش روش هاي ابداعی نظیر Partnering و Project Alliancing بر پایه Relational Contracting در دو دهه گذشته شد و موفقیت آمیز بودن این شیوه ها زمینه ساز ظهور روش انجام تجمیعی پروژه (IPD) گشت.
انجام تجمیعی پروژه (IPD) روشی است که با تجمیع کردن تیم پروژه و تشریک مساعی بین عوامل پروژه سعی در بهبود خروجی پروژه دارد. در سال 2007 این رویکرد با اهداف توجه به منافع مشترك (رابطه برنده-برنده)، ایجاد اعتماد و همکاري متقابل، مشارکت زودهنگام عوامل کلیدي پروژه و تقسیم صحیح ریسک و پاداش ارائه گردید.
با وجود مزایاي وافر اصول IPD، وضعیت پذیرش فعلی آن توسط صنعت ساخت به دلیل عدم آشنایی کافیکاملاً مشخص نیست. پروژه هاي محدودي با استفاده از IPD انجام شده اند اما همین تعداد کم مزایا این روش را اذعان می دارند. در تحقیق حاضر ابتدا پایه و اساس روش مذکور تشریح می شود و مسئولیت هاي کارفرما،مشاور و پیمانکار در فاز هاي مختلف انجام پروژه بیان می گردد در انتها سه توافقنامه هاي قراردادي مطرح در IPD از نقطه نظر تخصیص ریسک ، هزینه و بیمه ارزیابی می شود.
کلمات کلیدي: قرارداد ،IPD ،روش انجام پروژه ،مشارکت
1. مقدمه
قراردادهاي متعارف (Design-Bid-Build) از سال 1940 به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است ولی با پیچیده و تخصصی شدن صنعت ساخت، تفکیک فرایندها صورت گرفت که از ابتدا تا انتهاي پروژه بوسیله یک سازنده ارشد هدایت شود.[8] در سال 1960 سیستم مدیریت اجرا (Construction management) با هدف حل مشکلات مجزا بودن عوامل، هزینه بالا بدلیل عدم همکاري و ناکارآمدي سیستم پیشین ارائه گردید ولی نتوانست همکاري کامل بین تیم پروژه ایجاد کند و طراحی و اجرا راکاملاً هماهنگ کند. [11] در سال 1990 سیستم طرح و ساخت Design-) (Build معرفی شد و تحقیقات، برتري این سیستم را نسبت به سیستم متعارف از نظر زمان، هزینه و کیفیت نشان داد.[10] در دو دهه اخیر سیستم مشارکتی (Partnering) به عنوان یک رویکرد ابتکاري جهت پیشبرد پروژه در صنعت ساخت معرفی گردید که با بهبود کنترل زمان و هزینه، ریسک افزایش زمان و هزینه را کاهش می دهد. همچنین فرصت ابتکار را بوسیلهي ارتباط آزاد، اعتماد بین عوامل پروژه، ایجاد نگرش برنده-برنده و تطبیق و همراستایی اهداف در حوزه مهندسی ارزش و بهبود قابلیت ساخت ایجاد می کند.[5] در همین زمان یک روش انجام پروژه به عنوان Project Alliancing در پروژه هاي زیرساختی استرالیا بکار گرفته شد که نتایج مثبتی را در پی داشت و منشا و اساسی براي ظهور IPD در آمریکا شد. Project Alliancing با رویکرد همراستایی انگیزه و هدف تیم پروژه بواسطه تقسیم ریسک و پاداش، مشارکت زود هنگام تمام عوامل و قرارداد چند جانبه به دنبال بهبود خروجی پروژه است. [6]
شکل شماره -1 مدل شماتیک IPD و DBB
موسسه معماران آمریکا انجام تجمیعی پروژه (IPD) را به عنوان" یک رویکرد انجام پروژه که عوامل، سیستم، ساختار اقتصادي و عادات را یکپارچه می کند به سوي فرایندي که استعدادها و بینش جمعی تمام عوامل پروژه را براي بهینه کردن نتایج پروژه، کاهش اتلاف و افزایش کارایی در تمام فازهاي پروژه کنترل می کند" تعریف می کند.[1]
این سیستم از مشارکت بالا و تیمهاي میان کارکردي((Cross Functional که متشکل از ذي نفعان چرخه حیاط پروژه از قبیل کارفرما، طراح، پیمانکار، مهندسین و فروشندگان می باشد بهره می برد. دستیابی به موفقیت مستلزم این است که تیم در زودترین زمان ممکن تشکیل شود و تمامی اعضا دسترسی آزاد و برابر به اطلاعات داشته باشند و پاداش و ریسک پروژه به طور مساوي بین آنها تقسیم شود. با تکیه بر پیشرفتهاي تکنیکی در اشتراك گذاري اطلاعات و (Building Information Modeling) BIMاز طریق شبکه جهانی وب، تیم قدرتمندتر شده و می تواند حتی در فواصل دور جغرافیایی با یکدیگر کار کنند و طراحی را کامل و پروژه را سریعتر و ارزانتر تکمیل کنند.[3]
(Building Information Modeling) BIM استفاده اي از مدل نرم افزاري کامپیوتري است که وسیله اي براي شبیه سازي و نمایش دیجیتالی پارامترهاي مورد استفاده در طراحی و ساخت و بهره برداري می باشد. BIM در ابتداي شکل گیري اسناد پروژه را از دوبعدي (2D) به سه بعدي (3D) و در نسخه هاي بالاتر آنرا به چهار بعدي (4D) و پنج بعدي (5D) ارتقا داد که در 4D آیتم زمان ودر 5D آیتم هزینه شبیه سازي می شود.
2. اصول انجام تجمیعی پروژه
-1-2احترام و اعتماد مقابل((Mutual Respect and Trust
ارزش کار تیمی توسط عوامل مختلف فهمیده می شود و تیم تشکیل گردیده تا بهترین سود را به پروژه برساند.
-2-2منفعت و پاداش متقابل((Mutual Benefit and Reward
به سبب اینکه عوامل زودتر وارد پروژه می شوند، درخواست پاداش دارند و در یک نظام تشویقی مورد قدردانی قرار می گیرند.
-3-2ارتباط آزاد (Open Communication)
مسئولیت ها در یک فرهنگ فاقد سرزنش تعریف می شوند. این فرهنگ به دنبال حل مشکل است نه پیداکردن فردي که مشکل ساز بوده است.
-4-2تعریف زود هنگام هدف((Early Goal Definition
به نگرش تمامی عوامل در فرهنگی که خلاقیت را تشویق می کند، بها داده می شود و مهندسی ارزش واقعی نیز با این تشریک مساعی حاصل می گردد.
-5-2سازماندهی و رهبري((Organization & Leadership
رهبري بخش هاي مختلف به لایق ترین فرد محول می گردد بدون توجه به نقش و پستی که افراد در پروژه دارند.
-6-2تقویت برنامه ریزي((Intensified Planning
رویکرد IPD تقویت در بخش برنامه ریزي است تا بتواند در مراحل اجرایی در زمان و هزینه صرفه جویی داشته باشد و عملکرد را بهبود بخشد.
-7-2خلاقیت در تصمیم گیري((Collaborative Innovation
خلاقیت زمانی اتفاق می افتد که تبادل نظر به صورت آزاد انجام گیرد. در یک پروژه جامع عقاید و نظرات بر اساس ارزششان داوري می شوند، نه براساس پست و مقام سخنگوي آن.
-8-2درگیري زود هنگام در پروژه (Early Involvement of Key Participants)
عوامل کلیدي از زودترین زمان ممکن وارد پروژه می شوند و با بکارگیري دانش و مهارت شان کارها را تسریع و بهبود می بخشند.
-9-2تکنولوژي مناسب (Appropriate Technology)
پروژه تجمیعی متکی بر تکنولوژي به روز می باشد. تکنولوژي مورد استفاده باید در ابتداي کار مشخص باشد تا عملکرد پروژه را حداکثر کند.
ارتباطات نیز با تکنولوژي پیشرفته و مناسب تسریع می یابد.[3]
3. روند فازهاي انجام پروژه
شکل شماره -2 روند فازهاي انجام پروژه
-1-3مفهوم سازي (Conceptualization)
در این فاز آنچه (What) که ساخته می شود تعیین می گردد.
*تمامی ذینفعان در برنامه ریزي گنجانده می شوند.
*تکنولوژهاي کلیدي مثل BIM مطرح می شوند.
*ساختار هزینه با جزئیات بیشتر نسبت به گذشته مطرح می شود.
*زمانبندي اولیه توسعه داده می شود.
پایه -2-3طراحی (Criteria Design)
در این فاز پروژه شکل می گیرد و گزینه هاي مختلف تحلیل و ارزیابی می شوند و در صورتی که از BIM استفاده گردد می توان با طرح سناریو اگر-چه (What if) فهمید نتیجه هر گزینه چیست. (بطور مثال اگر گزینه A مدنظر قرار گیرد جواب چه خواهد شد؟)
*مدل ساخت در کنار هزینه عینی سازي (Visualization) می شود.
*محدوده (Scope) پروژه و هزینه آن مشخص می شود.
*کارفرما تایید می کند که چه چیزي مد نظرش است.
-3-3طراحی تفصیلی (Detailed Design)
در این مرحله فاز آنچه (What) تمام می شود و تصمیمات کلیدي طراحی نهایی می شوند. این دوره نسبت به طراحی سنتی طولانی تر است چرا که کارهاي بیشتري در این مرحله انجام می پذیرد. در این زمان است که نظر پیمانکار فرعی براي زدودن تعارضات به طرح اضافه می شود.
-4-3اسناد اجرایی (Construction Document)
در این مرحله تمرکز از آنچه (What) به چطور (How) می رود -چطور کار را انجام دهیم- فرایند تولید تقشه هاي کارگاهی نیازمند نظر پیمانکار می باشد و یک نقطه ضعف براي سیستم متعارف این است که پیمانکاران در این فاز وارد پروژه نشده اند.
*به علت اتمام فاز طراحی ، می توان در بعضی از قسمت ها پیش ساختگی را انجام داد.
*اسناد براي اشخاص ثالث از جمله بانک ها به کمک BIM عینی سازي می شود.
-5-3بررسی بخش هاي قانونی (Agency Review)
روند مجوزگیري باید مثل سیستم متعارف انجام گیرد اما با استفاده از BIM این امکان میسر می شود که با عینی سازي اسناد، مرحله مجوزدهی از سوي مراجع قانونی تسریع گردد.
-6-3مناقصه (Buyout)
در ابتداي پروژه مذاکرات و مناقصات فقط با عوامل کلیدي صورت می گیرد و در این مرحله باقی قراردادها با پیمانکاران فرعی که در طراحی نقشی نداشته اند منعقد می شوند.
3-7ساخت (Construction)
فازي است که مزیت مدل تجمیعی محقق می شود. در سیستم متعارف، طراحان فاز ساخت را مرحله نهایی طراحی در نظر می گیرند که تمامی مسائل بیان می شوند و راه حل ها مشخص می گردند. اما درIPD مرحله نهایی طراحی در فاز طراحی تفصیلی و اسناد اجرایی به انجام رسیده است بدین دلیل در این فاز مدیریت ساخت یک نظارت و کنترل برکیفیت و هزینه خواهد داشت. به دلیل شدت بیشتر فاز هاي پیش از ساخت، موارد زیر محقق می شود:
*کم شدن تلاش مدیریت ساخت در محل به دلیل حل تعارضات.
*پایین آمدن (Request for Information)RFI ، به دلیل اینکه پیمانکاران در فاز توسعه طراحی و اسناد اجرایی به سهم خودشان درگیر شده اند.
*پایین آمدن تلاش مدیریت ساخت به دلیل هماهنگی نقشه اجرایی با مدل.
*افزایش پیش ساختگی چرا که طراحی زودتر توسعه یافته است.
-8-3خاتمه (Closeout)
در این فاز یک مدل 3D هوشمند می تواند به کارفرما تحویل داده شود. خاتمه یک پروژه تجمیعی به طور عمده وابسته به شرایط و ساختار کاري است بعنوان مثال اگر ساختار شغلی حاوي انگیزه هاي پاداشی (یا جریمه اي) باشد، خاتمه کار شامل محاسبه دقیق تشویق ها خواهد بود.
*کامل بودن BIM در بحث نگهداري ساختمان به کارفرما کمک می کند.
*از مدل BIM براي مقایسه عملکرد واقعی با عملکرد برنامه ریزي شده می توان استفاده کرد.
-9-3مقایسه روند انجام فازهاي تجمیعی با متعارف
تشکیل زود هنگام تیم پروژه و مشارکت پیمانکاران در فازهاي طراحی سبب کامل تر شدن طراحی قبل از شروع فاز مستندسازي می شود. بنابراین فازهاي اولیه پروژه تجمیعی (مفهوم سازي،طراحی اولیه،طراحی تفصیلی) مستلزم تلاش بیشتري نسبت به فازهاي مشابه اش در سیستم متعارف می باشد. تکمیل بودن پروژه در بخش طراحی سبب می شود فازهاي بعدي پروژه تجمیعی(اسناد اجرایی،مجوزات قانونی،برگذاري مناقصه)کوهتاتر شود و هماهنگ بودن پروژه در روش تجمیعی موجب کاهش زمان در فاز ساخت می گردد.[2]
