بخشی از مقاله
چکیده
اجراي به موقع و با کیفیت پروژه هاي عمرانی از عوامل موثر در تسریع رشد اقتصادي – اجتماعی کشورهاي درحال توسعه بشمار می رود. علیرغم اینکه این سیستم در پروژه هاي عمرانی در حال بررسی و اجرا می باشد متاسفانه هنوز تقص هاي زیادي در آن وجود دارد. همچنین اغلب مشاهده می گردد که پروژه ها با تاخیر زیاد نسبت به زمان برآورد شده ، هزینه هنگفت و اغلب با کیفیت نه چندان مطلوب به اتمام می رسند. بسیاري از پروژه ها حتی پس از اجرا و در مرحله بهره برداري نیز به دلیل عدم وجود یک سیستم کنترلی کارامد با مسائل زیادي روبرو می شوند.
یکی از عوامل موثر در ایجاد چنین نقیصه هایی، ضعف برنامه ریزي و یا عدم بکارگیري صحیح شیوه هاي علمی مدیریت و کنترل پروژه در این زمینه استل لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی و بررسی زیرساخت هاي لازم جهت اجراي موفقیت آمیز سیستم کنترل پروژه می باشد. در همین راستا، به شناسایی موانع موجود و همچنین ارائه راهکارهاي بالقوه در جهت اجراي بهینه این سیستم پرداخته شده است. خروجی این پژوهش نیز زمینه اي لازم جهت اجراي موفقیت آمیز سیستم کنترل پروژه را فراهم می سازد.
-1 مقدمه
به از آنجا که طرح هاي عمرانی پیش نیاز توسعه و زمینه ساز صنعتی شدن کشور هاي در حال توسعه می باشند، و هر ساله بخش عمده اي از درآمدهاي ملی کشور صرف سرمایه گذاري در این طرح ها و امور زیر بنایی میگردد، اتمام به موقع و با هزینه پیش بینی شده هر پروژه یا طرح از جمله معیارهاي اصلی موفقیت آن محسوب می شود. با توجه به حجم عظیم بودجه مصرفی در پروژه هاي عمرانی همچنین ارائه الگوي ساختاري که بتواند بر روند نگهداري و کنترل آن در مرحله بهره برداري نظارت نماید، ضروري به نظر میرسد.
بنابراین دستیابی به روشی جهت پیش بینی صحیح زمان و هزینه واقعی و کنترل آنها ، به دست اندرکاران و مدیران پروژه کمک خواهد نمود تا برنامهریزي مناسبی را براي انواع منابع در نظر بگیرند و از صرف هزینههاي هنگفت ناشی از عدم برنامهریزي حتی بعد از اتمام پروژه ها رهایی یابند. بحث مدیریت پروژه گرچه از حدود یکصد سال پیش در ایران مطرح بوده است، لیکن در چند دهه اخیر به طور جدي در بکارگیري فنون و تکنیک هاي جدید تأکید می گردد و مدیریت ارشد سازمان هاي دولتی و غیر دولتی ، براي روش هاي جدید مدیریت و کنترل پروژه ، اولویت نخست را قایل هستند - باغداساریان ،. - 1383
امروزه سازمان هاي فعال در کشور به اهمیت بهکارگیري علم مدیریت پروژه پی برده و لذا استفاده از آن سیستم در حال گسترش است. مدیریت به عنوان یک موضوع مهم و حیاتی در سازمان ها مطرح شده است، به طوري که صاحب نظران مدیریت سازمانی به این نکته اشاره دارند که اگر سازمانی به راحتی نتواند شکل صحیحی از سیستم هاي مدیریت را در جایگاه مناسب خود به کار گیرد، در عرصه هاي رقابت جهانی با مشکل مواجه خواهد شد.
حقیقت امر آن است که روش هاي مورد استفاده در زمینه مدیریت پروژه در میان شرکتهاي گوناگون و حتی در بین مدیران پروژه مختلف شاغل در یک شرکت، متفاوت بوده و هر مدیر پروژهاي، روش و شیوه مخصوص به خود را در این زمینه بکار می برد و این موضوعی است که کارشناسان خبره این امر نیز در مورد آن اتفاق نظر دارند .
از طرفی عدم اعتقاد مدیران پروژه به اجراي سیستم کنترل پروژه در بسیاري از کشورها از جمله ایران منجر به عدم دستیابی به اهداف تعیین شده پروژه مختلف پروژه از جمله برنامه ریزي طراحی اجزا و بهره برداري میگردد. اگرچه در برخی موارد شاهد وجود سیستم کنترل و برنامهریزي در سازمانها بودهایم اما شکل علمی و قابل اجرا آن در وجود نداشته است
- رحمتی توکل،. - 1392 به همین دلیل امروزه شاهد رشد بیش از پیش سیستمهاي کنترل پروژه به منظور دستیابی به اهداف زمانی، هزینهاي و دیگر شاخصهاي اجرایی هستیم. یکی از وظایف اصلی یک سیستم کنترل پروژه همسو کردن خواستههاي کارفرمایان و ذینفعان پروژه در زمان مناسب به منظور اتخاذ تصمیم صحیح می باشند - دونا و بورلا،. - 2008
درکشور ایران سالانه پروژه هاى بسیارى تعریف می شود و مبالغ زیادى به آنها اختصاص می یابد،ولی از ناحیه طولانی شدن پروژه هاي عمرانی،ضرر زیادي به کشور وارد می گردد - نادريپور، . - 1382 به این منظور با نظارت و کنترل به موقع پروژهها میتوان از تاخیرات زمانی و به تبع آن خسارتهاي مالی جلوگیري نمود. مجموعه ي این عوامل نیازمند سیستمی مناسب جهت اجراي کنترل پروژه میباشد.
اجراي جامع و درست سیستم برنامه ریزي و کنترل پروژه کمک شایانی به برطرف کردن مشکلات فوق می نماید. اما هنوز پژوهش جامعی که موانع اجراي این سیستم را شناسایی کند و همچنین ساختاري براي اجراي موثر آن در پروژه ساختمانی ارائه نماید به صورت کامل انجام نپذیرفته است. در همین راستا این پژوهش به معرفی و تحلیل مفاهیم و راهکار هاي مدیریت وکنترل پروژه، بررسی اثرات اجراي این سیستم بر افزایش شاخص هاي موفقیت پروژه میپردازد. همچنین به بررسی مشکلات موجود در اجراي سیستم برنامه ریزي و کنترل پروژه و طراحی و ارائه ساختاري جامع جهت اجراي موثر و کارآمد این سیستم پرداخته می شود.
-2 مبانی نظري
1-2 مدیریت پروژه
بر اساس گزارشی در سال 2001 ، ایالت متحده آمریکا سالانه 2/3 تریلیون دلار معادل یک چهارم تولید ناخالص ملی آن کشور را صرف اجراي پروژهها میکند و در یک بررسی کلیتر در کل کشورهاي دنیا حدود 10 تریلیون دلار از 40/7 تریلیون دلار تولید ناخالص صرف اجراي انواع پروژهها می گردد. همچنین بیش از 16 میلیون نفر در جهان با عنوان مدیر پروژه و یا کارشناس و کنترل پروژه فعالیت میکنند . - Project Management Institue,2013 -
مدیریت ، نظیر شرکت در ورزشهاي دهگانه دو میدانی در بازار تجارت است، بازاري که در آن رقابت سنگین است، همانند ورزشهاي دهگانه دو میدانی، مدیریت پروژه نیز متشکل از مواد ده گانه اي با عنوان محدوده دانش مدیریت پروژه در PMBOK مشخص شده است در این بازار رقابتی پروژه هایی هستند شرکتهایی موفق که سعی در کنترل هر چه بهتر زمان، هزینه و کیفیت اجراي پروژه دارند. شرکتهاي پروژه محور باید راههاي فراگیري هر چه بهتر" بهترین نحوه عمل" در جهان رقابتی کنونی را یافته و درسهاي فرا گرفته شده را در فرآیندها، سیستمها و ابزار خود اعمال نمایند - بیل مارشال، رنجبران،. - 1381
بر طبق نظر حاجی - 1391 - نهادینه سازي دانش مدیریت و کنترل پروژه و اجراي آن در پروژه هاي عمرانی و ملی کشور و همچنین آشناسازي مدیران پروژه ها به این دانش به روز به تجربه هموار شدن مسیر توسعه در ابعاد مختلف مختلف کمک خواهد نمود. بر اساس همین نظریه باید الگوي دانش محور در دستور کار قرار گیرد. به عبارتی اینگونه نباشد که افراد تنها بر اساس تجربه و آزمون و خطا، روند امور را اداره کنند. باید در کشور مراکزي داشته باشیم که تجربه هاي موفق مدیریت را جمع آوري کنند تا مدیران بعدي از تجارب مدیران قبلی بهره مند شوند - حاجی یخجالی،. - 1391
برنامه ریزي و مدیریت و کنترل پروژه تنها راهی است که میتواند گروه هاي اصلی پروژه را از انجام به موقع آن مطمئن سازد. اجراي این سیستم راهیست براي استفاده مناسب از ماشین آلات ، نیروي انسانی و پول در راستاي اجراي درست و به هنگام یک کار نو، کاري که باید در همان اولین اجرا درست انجام شود - هستی،. - 1389 مدیریت پروژه - Project - management فرآیندي است در جهت حفظ مسیر پروژه براي دستیابی به تعادلی بین محدودیت ها ، نیاز ها و منابع در حین اجراي پروژه ، که از ابزار و تکنیک هاي خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد.
در واقع یک سیستم جامع مدیریت و کنترل ، اجراي دقیق و کامل برنامه تدوین شده براي پروژه را به نزدیکترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود باز می گرداند - . - PMBOK , 2013 این دانش فعالیت هاي برنامه ریزي، سازماندهی، نظارت بر اجرا را در بر می گیرد و سعی دارد تا با استفاده درست از منابع، نتایج مشخص و مورد انتظار را با هزینه توافق شده بین کارفرما و مجري در زمان مشخص و با کیفیت معین تحویل دهد.
به بیان دیگر مدیریت پروژه بکار گیري دانش، مهارت ها، ابزارها و تکنیک هاي لازم در اداره جریان اجراي فعالیت ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجراي پروژه است که در اجراي این مهم از دو بازوي قدرتمند برنامه ریزي و کنترل پروژه بهره می گیرد - وکیلی،. - 1385 اجراي این سیستم همچنین در مرحله ي بهره برداري منجر به افزایش عمومی پروژه و استفاده از محصول نهایی پروژه براي دوره بهره برداري می گردد .
